TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE -AcAk + İYELİK EKİ + YÖNELME DURUMU YAPISI*

Bu çalışmada Türkiye Türkçesinde -AcAk + iyelik eki + yönelme durumu yapısı üzerinde durulmuştur. Bu yapı zaman, görünüş, kişi ve kiplik özellikleri açısından değerlendirilmiştir. -AcAğInA yapısının bağlı olduğu ana cümle yüklemi geçmiş zaman, şimdiki zaman, geniş zaman, emir kipi ve gereklilik kipinden oluşabilmektedir. Bu doğrultuda ana cümledeki zaman göstergesine göre -AcAğInA yapısının geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman ve geniş zaman bildirdiği görülmektedir. Görünüş açısından bazı kullanımlarda bitmişlik, bazı kullanımlarda ise bitmemişlik görünüşü olduğu belirlenmiştir. Başlamamış veya varsayımsal durumları bildiren eylemlerin görünüşü ise bitmişlik ve bitmemişlik görünüşü dışında değerlendirme yapılması gereken kullanımlardır. Kişi açısından teklik ve çokluk bütün kişilerle kullanımı mevcuttur, -AcAğInA yapısının geldiği eylem ile ana cümledeki eylemde kişi açısından büyük oranda ortaklık vardır, ancak farklı kişilerden oluşan kullanımlar da görülmektedir. Kiplik anlamlar açısından -AcAğInA yapısının asıl kiplik anlamı tercihtir. En az iki eylemden birinin tercih edilmesi veya ötelenmesi bağlamında tercih, gereklilik, öneri, pişmanlık gibi kiplik anlamlar ortaya çıkabilmektedir. -AcAğInA yapısının rastlanmamaktadır. Olumluluk-olumsuzluk algısı açısından zihinsel düzlemde tercihlerin olumlu veya olumsuz algılanması söz konusudur. Gereklilik bildiren kullanımlarda -AcAğInA yapısının geldiği eylem olumlu, ana cümledeki eylem ise olumsuz algılanmakta, tercih, öneri ve pişmanlık anlamlarında tercih edilmeyen ilk eylem olumsuz, tercih edilen ikinci eylem ise olumlu algılanmaktadır.

THE STRUCTURE -ACAK + POSSESIVE SUFFIX + DATIVE IN TURKISH

This study emphasized on the structure of -AcAk + possessive suffix +dativein Turkish. This structure is evaluated in terms of tense, aspect, person and modality. Predicate of the main structure -AcAğInA may occur from past tense, present continuous tense, present tense , imperative and necessitative modes. Form of -AcAğInA reported past tense, present continuous tense, future tense and presen tense according to the tense singe in the main sentence structure. In point of aspect, it is determined perfective aspect in some uses and imperfective aspect in some uses. Aspect of the hypothetical or uninitiated verbs is evaluated beyond perfective and imperfective aspects. In point of person there are uses along with all of people as singular-plural.There are association with verb of structure of -AcAğInA and verb of main sentence in point of person, but it is also seen uses of different people. İn point of senses of modality, main function of structure -AcAğInA is preference. In context of routing or preference for one of two actions at least, it may occur senses of modality of preference, necessity, suggestion and regret... Negation signe is not encountered in uses of structure -AcAğInA. In point of perception of affirmation-negation, perception of preferences is discussed affirmatively or negativity in mental level. In sense of necessity, verb is perceived affirmatively. In senses of preference, suggestion and regret, verb is perceived in negativity.

___

AYDEMİR, İbrahim Ahmet (2010), Türkçede Zaman ve Görünüş Sistemi, Grafiker Yayınları,Ankara.

BENZER, Ahmet (2008), Türkçede Zaman Görünüş Kip ve Kiplik, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.

ERGİN, Muharrem (1989), Türk Dil Bilgisi, 18. Baskı, Bayrak Basım-Yayın-Tanıtım, İstanbul.

ERKMAN-AKERSON, Fatma, Şeyda Ozil (1998), Türkçede Niteleme Sıfat İşlevli Yan Tümceler, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 22, Simurg, İstanbul.

GÖKSEL-KERSLAKE (2005), Turkish: A Comprehensive Grammar, Londra-New York, Routledge.

KOCAMAN, Ahmet (1993), "Some remarks on future reference in Turkish", Türk Dilleri Araştırmalar 3, s.133-137.

KONONOV, A.N. (1956), Grammatika Sovremennogo Turetskogo Literaturnoga Yazıka, Moskova.

KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yay.: 827, Ankara.

KORNFİLT, Jaklin (1997), Turkish, Londra-New York, Routledge.

LEWİS, Geoffrey L. (2000), Turkish Grammar, Oxford-New York; Oxford University Press.

UZUN, N. Engin (2004), Dünya Dillerinden Örnekleriyle Dilbilgisinin Temel Kavramları Türkçe Üzerine Tartışmalar, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 39, İstanbul.

ÜSTÜNOVA, Kerime (2004), "Dilek kipleri ve zaman kavramı", Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi,S: 635, s. 678-686.

YILMAZ, Özlem Deniz (2009), Türkiye Türkçesinde Eylemsi, Türk Dil Kurumu Yayınları,Ankara.