TÜRKİYE’NİN FİNANSAL OKURYAZARLIK DÜZEYİ: LİTERATÜR TARAMASI VE SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

21.yüzyılın finansal farkındalık becerilerinden olan finansal okuryazarlık son yıllarda artan önemi ile ülkelerin temel politika ve stratejilerinde yeni bir kavram olarak yer almaktadır. Türkiye’de finansal okuryazarlık konusu özellikle küresel finansal krizin etkilerinin çok hissedildiği 2008-2009 yıllarından sonra ilgi çekmiştir. Dolayısıyla, Türkiye’de finansal okuryazarlık geçmişi çok eski olmayan güncel bir kavram konumundadır. Birçok araştırmacı, akademisyen, kurum ve kuruluş tarafından Türkiye’de finansal okuryazarlık ile ilgili araştırmalar yapılmış, toplumu bilinçlendirmeye yönelik sosyal sorumluluk projeleri yürütülmüş, eğitim programları sürdürülmüş, raporlar sunulmuştur. Bu çalışmada, Türkiye’de finansal okuryazarlık faaliyetlerinin genel durumu ve literatürde yer alan araştırmalar çerçevesinde ülkemizdeki bireylerin farklı demografik özelliklerine göre finansal okuryazarlık düzeyleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgulara göre Türkiye’nin finansal okuryazarlık seviyesi oldukça düşüktür, yeni yapılacak araştırmaların ve faaliyetlerin daha kapsamlı ve güncelleştirilerek gerçekleştirilmesi zaruridir. Türkiye’nin finansal okuryazarlık düzeyini tespit ve yükseltmeye yönelik yapılacak araştırma ve faaliyetlerde temel olarak özellikle şunlara dikkat edilmesi fevkalede önemli ve gereklidir: 1- Öncelikle Türkiye’nin finansal okuryazarlık düzeyine kapsayacak sayıda ve geniş ölçekteki çalışmalar oldukça sınırlı sayıda ve yetersizdir. Bu açıdan bakıldığında, devletin bir devlet politikası olarak söz konusu çalışmalara liderlik ederek gerekli alt yapıyı ve çalışma paydaşlarını bir araya getirerek organize etmesi, yönlendirmesi ve takipçisi olması zorunludur. 2- Bugüne kadar yapılan araştırmaların ve eğitim faaliyetlerinin önemli bir kısmı üniversite gençliği üzerine bina edilmiştir. Bu kesimin ileride ülke yönetiminde söz ve karar sahibi olması açısından yapılan bütün faaliyetler son derece önemlidir. Ancak ülkenin geniş bir nüfusunu oluşturan yüksek tahsil görmemiş kesimin de sosyal hayatta ve yatırımlarda yer aldığı düşünüldüğünde ileride yapılacak çalışmaların hane halkı üzerinde de yoğunluk kazanması fevkalade önemli ve gereklidir. 3- Finansal okuryazarlık eğitiminin temeli asgari ilkokul seviyesinden başlamak üzere verilmesi dünya literatüründe kabul edilen bir gerçektir. Ülkemizde yapılan çalışmalara bakıldığında bireylerin seviyelerine yönelik ilk-orta-lise düzeyinde araştırmalar ve eğitim faaliyetleri son derece yetersizdir. Üniversite öncesi hedef kitlelerin, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi öncelikle demografik özellikleri dikkate alınarak araştırmalar yapılması ve finansal eğitim müfredatının bulgulara düzenlenmesi ivedilikle gerçekleştirilmelidir.

THE LEVEL OF FINANCIAL LITERACY: A LITERATURE SURVEY AND THE EVALUATION OF RESULTS

Being one of the ability of financial consciousness, financial literacy as a new concept takes place in basic public policies and strategies with an increasing significance. In Turkey, after the 2008 global economic crisis financial literacy has become popular. In recent years in order to increase social awareness, many researchers, academicians and institutions have made several studies, have organized a lot of social projects and education programs and have prepared many reports. This study is conducted in order to show the general situation of activities about financial literacy and the financial literacy levels of individuals according to demographic characteristics in Turkey within the framework of literature. The general conclusion of this study is that in Turkey the level of financial literacy is very low and for this reason updated and expanded activities on this area should be increased. In our opinion, it is essential and necessary for determinating and increasing the level of financial literacy in Turkey, basically, for future research and activities, it should be paid attention to the following steps: 1- First of all, the studies on a wide range and number financial literacy level of Turkey is very limited and insufficient. With this angle, it is extremely essential as a state policy that with the leadership of the government should provide the required substructures, organize, follow and gathering partners bunch together. 2- It is so far most of the research and educational activities carried out are about university youth. This is very important with regards to all activities on these group that have a say in and make a decision on management in the future. On the other hand, there is a significant part of the population without having higher education, whose also included in social life and investment decisions, it is very important and necessary for future studies gain a sudden intensity on households as well. 3- It is a well-known and accepted fact that financial literacy education starts from the basic level of primary school in the world literature. When we look at the studies conducted in our country, researches and educational activities at the level of primary-middle-high school are inadequate. The pre-university target groups, as in the developed countries, take into account the demographic characteristics in the studies and regulation of financial education curriculum with the findings must be carried out urgently.

___

  • Aksoylu, Semra, Derviş Boztosun, Fatih Altınışık, Emre Hayri Baraz; (2017), “A Baseline Investigation of Financial Literacy Levels: The Case of Kayseri Province”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 75, pp. 229-246.
  • Alkaya, Aylin ve İbrahim Yağlı; (2015), “Finansal Okuryazarlık-Finansal Bilgi, Davranış ve Tutum: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi İİBF Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 40(8), ss. 585-599.
  • Barış, Serap; (2016), “Finansal Okuryazarlık ve Bütçeleme Davranışı: Üniversite öğrencileri Üzerine bir Araştırma”, TESAM Akademi Dergisi, 3(2), ss. 13-38.
  • Barmaki, Nahid; (2015), “Üniversite Öğrencilerinin Finansal Okuryazarlık Düzeylerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma: Hacettepe Üniversitesi Örneği”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Bayram, Seliha Seçil; (2010), “Finansal Okuryazarlık ve Para Yönetimi Davranışları: Anadolu Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Uygulama”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir: Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Baysa, Eray; (2015), “Finansal Okuryazarlık ve Banka Müşteri Segmentasyonları Üzerine Bir Uygulama”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Dağdelen, Tarık; (2017), “Finansal Okuryazarlık Düzeyinin Belirlenmesi ve Aydın İlindeki Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Üzerine Bir Uygulama”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tez), Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Danışman, Emre, Durmuş Sezer, Umut Tolga Gümüş; (2016), “Finansal Okuryazarlık Düzeyinin Belirlenmesi: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”, Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 2(26), ss. 1-37.
  • Doğan, Mesut ve Seyda Faikoğlu; (2016), Davranışsal Finans ve Finansal Okuryazarlık, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
  • Er, Bünyamin ve Asiye Ecem Taylan; (2017), “Lise Öğrencilerinin Finansal Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi”, 14, ss. 297-317.
  • Er, Fikret, Fatih Temizel, Ali Özdemir, Harun Sönmez; (2015), “Lisans Eğitim Programlarının Finansal Okuryazarlık Düzeyine Etkisinin Araştırılması: Türkiye Örneği”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(14), ss. 113-126.
  • Fettahoğlu, Sibel; (2015), “Hane Halkının Finans Eğitimi ve Finansal Okuryazarlık Üzerine Kocaeli’nde Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 67, ss. 101-115.
  • Gencan, M. Y. (2018). Turizm Sektörü Kobi’lerinde Finansal Okuryazarlık: Trabzon ili Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Hayta, Ateş Bayazıt; (2011), Aile Finans Sistemi İlişkileri, Gazi Kitabevi, Ankara.
  • Kaderli, Yusuf, Umut Tolga Gümüş, Yasin Eskici; (2016), “Seçilmiş Ülke Örnekleriyle Finansal Okuryazarlığın Önemi ve Tasarruflar Üzerindeki Etkileri”, Leges Hukuk Dergisi, 73(7), ss. 85- 122.
  • Kahraman, Yunus Emre; (2015), “Erciyes Üniversitesi Öğrencileri Üzerinde Finansal Okuryazarlık Araştırması”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tez), Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Karaağaç, Alper; (2015), “Finanslaşma Sürecinde Finansal Okuryazarlık”,(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tez), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Karataş, Çiğdem; (2017), “Finansal Okuryazarlığın Geliştirilmesinde Merkez Bankalarının Rolü ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İçin Bir Değerlendirme”, (Uzmanlık Yeterlik Tezi), Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İletişim ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü.
  • Kılıç, Yunus, H.Ali Ata, İbrahim H.Seyrek; (2015), “Finansal Okuryazarlık: Üniversite Öğrencilerine Yönelik Bir Araştırma”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 66, ss. 129-150.
  • Mandell, Lewis; (2006), “Financial Literacy: If It İs So İmportant, Why İs Not Improving?”, Networks Financial Institute At Indina State University Policy Brief.
  • Remund, Davıd L.; (2010), “Financial Literacy Explicated: The Case for a Clearer Definition in an Increasingly Complex Economy”, Journal of Consumer Affairs, 44(2), pp. 276-295.
  • Reyes, Ramon L.; (2006), “The Psychological Meanings Of Money”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), ABD: Alliant International Univercity.
  • Saraç, Esra; (2014), Finansal Okuryazarlık ve Dumlupınar Üniversitesi Öğrencilerinin Finansal Okuryazarlık Düzeyinin Ölçülmesi Üzerine bir Araştırma, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
  • Satoğlu, Serhad.;(2014),Bireysel Yatırımcıları Koruma Aracı Olarak Finansal Okuryazarlık ve Türkiye Uygulaması.Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü,Yayınlanmamış Doktora Tezi,İstanbul.
  • SPK.(2012).Türkiye Finansal Yeterlilik Araştırması Raporu. Şafak, Aslı.;(2015),Sayının Namusu,Destek Menkul Değerler Anonim Şirketi, Finansal Okuryazarlık Yayınları,İstanbul.
  • Şamiloğlu, Famil, Yunus Emre Kahraman, Haşim Bağcı; (2016),”Finansal Okuryazarlık Araştırması: Erciyes Üniversitesi Öğrencileri Üzerinde Bir Uygulama”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR 16 Özel Sayısı, ss.308-318.
  • TCMB;(2015),Tasarruf Yatırım Dinamikleri ve Cari İşlemler Dengesi Gelişmeleri. Ankara.
  • TEB (2018),https://www.teb.com.tr/upload/PDF/aile%20akademisi%20erisim%20endeksi%20raporu/ TEB_FOE_Rapor_2017_12_29_online.pdf,14.03.2018.
  • Temizel, Fatih ve Fatih Bayram; (2011),” Finansal Okuryazarlık: Anadolu Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerine Yönelik Bir Araştırma”,Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, 12(1).ss.73-86.
  • http://www.spk.gov.tr/Duyuru/Dosya/20151005/0,25.05.2018.
  • http://habitatdernegi.org/projeler/py/,04.06.2018.