TÜRKİYE’DE DÂHİLDE İŞLEME REJİMİ’NİN DIŞ TİCARET DENGESİ ÜZERİNE ETKİLERİ (1996-2017)
Ülkemizde 1980 sonrası dönemde ihracat odaklı bir dış ticaret politikası uygulanmaya başlamıştır. İç talep daraltılarak üretim ihracata yönlendirilmeye çalışılmıştır. Üretimde kullanılacak ara malı, yarı mamul ve ham maddelerde ise ithalatta serbestleşme yoluna gidilmiştir. 1996 yılında Gümrük Birliği anlaşması Türkiye ile Avrupa Birliği arasında imzalanarak yürürlüğe girmiştir. Bu amaçla gümrük, ticaret, fikri ve sinai mülkiyet haklarına ilişkin düzenlemeler yeniden ele alınmıştır. 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 2000 yılında yürürlüğe girmesiyle ihracat odaklı büyüme modeline paralel kanun ve yönetmelikler hayata geçirilmiştir. Daha sonraki süreçte ise dünya piyasa fiyatlarından ürün sağlayarak ihracatı artırmak, ihraç mallarına uluslararası piyasalarda rekabet gücü kazandırmak, ihraç pazarlarını geliştirmek ve ihraç ürünlerini çeşitlendirmek amacıyla 2005/8391 sayılı dâhilde işleme rejimi kararı hazırlanmıştır. Dâhilde işleme rejimi ihracat yapma garantisi vermek şartıyla üretimde kullanılacak ham madde ve yarı mamullerin ithal edilmesi esasında uygulanacak gümrük vergisinden muafiyet sağlayan bir ihracatı teşvik sistemidir. Çalışmada Türkiye’de 1996-2017 dönemi için dâhilde işleme rejimi kapsamında yapılan ihracat ve ithalatın, dış ticaret dengesi üzerine etkisi araştırılmaktadır. Analizde ise Johansen Eşbütünleşme Analizi, Hata Düzeltme Modeli (VECM), VECM Granger Nedensellik Testi yöntemlerinden yararlanılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre dâhilde işleme rejimi kapsamındaki ihracat ve ithalatın dış ticaret dengesi üzerinde etkili olduğu görülmüştür.
THE EFFECTS OF INWARD PROCESSING REGIME ON FOREIGN TRADE BALANCE IN TURKEY (1996-2017)
An export-oriented foreign trade policy has started to be implemented in Turkey in the post-1980 period. The domestic demand has been narrowed and the production has been directed to exports. The import of intermediate, semi-finished and raw materials used in production were liberalized. In 1996, the Customs Union agreement between the European Union and Turkey entered into force. For this purpose, regulations on customs, trade, intellectual and industrial property rights have been reviewed. Laws and regulations in parallel with the export-oriented growth model have been implemented with the enforcement of the Customs Law No. 4458 in 2000. In the following period, the inward processing regime decision numbered 2005/8391 was prepared in order to increase exports by providing goods from world market prices, gain export power to export markets in international markets, develop export markets and diversify export products. The inward processing regime is an export incentive system that provides exemption from the customs duty on the basis of the import of raw materials and semi-finished products to be used in production of goods that will be exported. In this study, impact of imports and exports on foreing trade balance under the inward processing regime during 1996- 2017 period are investigated. In the analysis, Johansen Cointegration Analysis, Error Correction Model (VECM) and VECM Granger Causality Test methods are used. According to the results of the study, it is seen that export and import within the scope of inward processing regime impacted foreign trade balance.
___
- Adil A. ve Güner T. (2016). Türkiye’de Sağlık Harcamaları ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki. Sayıştay Dergisi, Sayı:102, 47-61.
- Başkol, M.U. (2016). Türkiye İhracatının İthalata Bağımlılığının Dâhilde İşleme Rejimi Açısından Analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 1-18.
- Bustillo, R. ve Rodríguez, C. (2011). The Influence of Trade Union Bargaining Power on EU Processing Trade. Journal of Post Keynesian Economics,33(4), 621-644.
- Çil Y. N. (2014). Finansal Ekonometri. İstanbul: Der Yayınları, 1. Basım.
- Dal, S. (2015). Dâhilde İşleme Rejimi Kapsamında Türkiye’de Dış Ticaret ve Döviz Kuru İlişkisi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İletişim ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara.
- Demir, A. (2003). DİR Kapsamında Yurtiçi Alım Uygulamaları. Gümrük Dergisi, 12 (46), 50-76.
- Dickey, D.A. ve Fuller, W.A. (1979). Distribution of The Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root. Journal of The American Statistical Association, 7, 427-431.
- Duru, S., Bozdoğan K. ve Parlakay, D. O. (2017). Inward Processing Regime Promotion System in Vegetable Oil Industry: A Case Study of Turkey. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 5(4), 435-440.
- Dündar, E. (2013). İki Taraflı Yatırım Anlaşmalarında Bulunan Ortak Hükümlerden En Çok Gözetilen Ulus Kaydı, Ulusal Muamele İşlem Standardı, Kar Transferi ve Karşılıklılık İlkesi Genel Değerlendirmesi. Sakarya Üniversitesi Hukuk Dergisi, 1 (1), 107-112.
- Eryüzlü, H. (2013). Dâhilde İşleme Rejimi ve Cari Açık Üzerindeki Etkileri. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 59-69.
- Esen, S., Şimdi H. ve Kocabaş V. (2016). Dâhilde İşleme Rejiminin Firmaların Finansal Performansına Etkisi: Dokuma Giyim ve Deri Sektörü Örneği. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:12, 393-409.
- Georgescu, G. (2006). Inward Processing Trade and Implications for The Balance of Payment Current Account (The Case of Romania). Journal of Economic Forecasting, 3 (1), 24-31.
- Gençosmanoğlu, Ö. T. (2016). Dâhilde İşleme Rejiminin Türkiye’de Dış Ticaret, İstihdam ve Rekabet Gücüne Etkileri. Business and Economics Research Journal, 7(2), 83-102.
- Görg, H. (2000). Fragmentation and Trade: US Inward Processing Trade in The EU. Weltwirtschafliches Archiv, 136(3), 403-422.
- Karluk, S.R. (2005). Kıbrıs’ın AB Üyeliği AB’yi Böler mi?. Avrupa Birliği Üzerine Notlar, Editör: Oğuz Kaymakçı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 263-287.
- Kıran, B. (2007). Türkiye’de Reel Döviz Kuru ile Kısa ve Uzun Vadeli Sermaye Hareketleri İlişkisi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 22(1), 269-293.
- Kocaefe C. ve Yılmaz, A. M. (2013). Dâhilde İşleme Rejimi ve Türk Dış Ticareti Üzerine Etkilerinin Analizi (1996-2011). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 205-224.
- Mete, E. ve Yıldız, E. B. (2017). Dâhilde İşleme Rejimi ve Cari Denge: Türkiye İçin Sektörel Bir Analiz. The Journal of International Scientific Researches, 2(7), 38-51.
- Parlakay, O. ve Duru, S. (2017). Türkiye’de İşlenmiş Tarım Ürünleri Dış Ticaretinde Dâhilde İşleme Rejiminin Etkilerinin Trend Analizi Yöntemiyle İncelenmesi. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 21(1), 62-72.
- Resmi Gazete. (2005). Dâhilde İşleme Rejimi Kararı. 2005/8391, Madde: 5.
- Resmi Gazete. (2006). Dâhilde İşleme Rejimi Tebliği, (İhracat:2006/12), Madde:17.
- Saygılı, Ş., Cihan, C., Yalçın, C. ve Hamsici, T. (2010). Türkiye İmalat Sanayiin İthalat Yapısı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Çalışma Tebliği, No: 10/02, 1-142.
- Sayılgan, G. ve Şenol, Ç. (2010). Dâhilde İşleme Rejimi Ve Türk İşletmelerinin İhracatı Üzerine Etkileri. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(1), 37-53.
- Selen, U. (2015). Gümrük İşlemleri ve Vergilendirme. Bursa: Ekin Yayınevi, 7. Baskı.
- Selen, U. (2005). Dış Ticaret Yardım Unsuru Olarak Dâhilde İşleme Rejimi: Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 10(1), 182-205.
- Seyidoğlu, H. (2017). Uluslararası İktisat Teori Politika ve Uygulama. İstanbul: Güzem Can Yayınları, 21. Baskı.
- Takım, A. ve Ersungur, M.Ş. (2010). Dâhilde İşleme Rejimi: İhracat ve İthalat Üzerindeki Etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 289-305.
- Tekin A. ve Tekin Ü.E. (2018). Gümrük İşlemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2. Baskı.
- Tekin, Ü. E. (2017). Dâhilde İşleme Rejimi’nin İhracat ve İthalat Üzerine Etkileri (1996-2016). International Journal of Academic Value Studies, 3(16), 192-206.