TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA KÜLTÜR TEMELLİ OLARAK HAZIRLANAN ETKİNLİKLER ÜZERİNE BİR İNCELEME (5. SINIF TÜRKÇE DERS KİTABI ÖRNEĞİ)

En temel eğitim- öğretim materyalleri olmaları bakımından ders kitaplarının içeriği, hazırlandığı öğretim programının esaslarına uygunluğu, neyi, nasıl, ne kadar ve neden ele aldığı gibi hususların irdelenmesi önemlidir. Bu nedenle, ders kitapları üzerine belirtilen sorulara yanıt aramak için pek çok araştırma gerçekleştirilmiştir. Bunlara ek olarak dil ile kültür arasındaki ilişki, Türkçe ders kitaplarının başka bir yükümlülüğünün daha olduğunu, buna bağlı olarak da irdelenmesi gereken başka bir niteliğinin olduğu anlamına gelmektedir. Türkçe öğretim programlarının genel amaçları başta olmak üzere çeşitli kısımlarında kültüre dair hedeflere ve beklentilere yer verilmiştir. Kültüre verilen önem Millî Kültür, Okuma Kültürü, Millî Mücadele ve Atatürk gibi kültürün daha yakından ele alındığı temalarla da kendini göstermektedir. Ancak “kültür”ün, hacmi ne kadar geniş bir kavram olduğu hatırlandığında sadece bu temalar üzerinden kültür aktarımı sürecini yürütmenin yetersiz kalacağı anlaşılacaktır. Hatta bütün temaların ve etkinliklerin, kültür temelli bir anlayış ile oluşturulmasına gayret gösterilse dahi pek çok kültürel unsura değinmek yine de mümkün olmayabilir. Kuşkusuz diğer temalarda da kültürel unsurlara yer verilmiştir. Bu çalışma kültür ile doğrudan ilişkilendirilmemiş olan temaların etkinliklerinde hangi kültürel ögelerden yararlanıldığına, kültür temelli olarak hazırlanan etkinlikler varsa hangi kültürel unsurların tercih edildiğine dair veriler elde etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda da 2017-2018 Eğitim- Öğretim Yılı’nda Türkçe ders kitabı olarak kullanılmış kitaplar örneklem olarak belirlenmiştir. Hangi bulgunun kültürel veri olarak değerlendirileceğini belirlemek amacıyla kültür ölçütü olarak ise Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi içindeki kültür unsurları belirlenmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yapılarak “Çocuk Dünyası, Erdemler, Bilim ve Teknoloji, Sağlık- Spor, Okuma Kültürü, Doğa ve Evren” temalarının sadece etkinlikleri incelenmiş, edindirmeyi amaçladıkları kazanımları kültür temelli olarak aktaran etkinlikler belirlenmiştir. Etkinliklerin edindirmeyi amaçladığı kazanımı hangi kültürel unsur üzerinden verdiği ve bu kültürel unsurdan nasıl yararlandığı irdelenmiştir. Bahsi edilen temalarda on sekiz adet etkinliğin kültürel unsurlardan yararlanılarak işlevselliğinin artırıldığı ya da kültürel unsurlar hakkında etkinliklerde ek bilgilere yer verilerek kültürle ilişkilendirildiği saptanmıştır. Etkinliklerde Somut Olmayan Kültürel Miras Unsur Listesi’nde yer alan atasözleri, deyimler, şiirler, Nasreddin Hoca fıkrası, Karagöz, Kuş evleri, sadaka taşları (Yardımlaşma), çocuk oyunları ve oyuncakları, cirit, güreş, nişan alma, halk mutfağı, çömlekçilik geleneği gibi kültürel unsurlardan yararlanıldığı tespit edilmiştir.

AN EXAMINATION SUMMARY FOCUSED ON ACTIVITIES IN TURKISH COURSEBOOK ABOUT CULTURAL EVENTS (5TH GRADE TURKISH COURSEBOOK SAMPLE)

As it is known, coursebooks are the most basic educational materials, so it is important to examine a coursebook, especially in terms of what mentioned in the coursebook and how it is mentioned and whether the coursebook is prepared according to curriculum or not. To clarify all these problems, in-depth research has been done. In addition to these terms, the relation between the language and culture reveals a new term that should be also examined before preparing a coursebook. According to Turkish curriculum, primary purpose is to focus on cultural facts and expectations. Detailed themes like ‘’ National culture, literacy, war of independence and Atatürk (great leader of Turkish independence war and Turkish society) are frequently mentioned in Turkish coursebooks, that’s why culture is important point for Turkish coursebooks. However, if we think that the term ‘’ culture ‘’ is so wide and endless, using only these themes for cultural transmission is not enough for the cultural process. Even if all terms and activities in Turkish coursebooks are prepared according to cultural facts, it is impossible to give a place to all cultural components. It is certain that other themes also include cultural facts. This study aims to collect information about which cultural items are used in the activities that are implicitly related with culture and which cultural items are used while preparing culture- based activities. In accordance with this purpose, Turkish coursebooks used in 2017-2018 school year are taken as an example. To determine which cultural finding can be used as a data, cultural elements in intangible culture heritage list are chosen as a criterion. By using document review, one of the methods of qualitative research, activities of themes like ‘’ World of children, moralities, science and technology, health-sport, literacy, nature-universe are analyzed, and their purposes are controlled according to cultural facts. It is determined that 18 activities in mentioned themes are reviewed and their effectiveness are increased, moreover these activities are associated with cultural facts. In activities, cultural facts which are in the list of intangible culture heritage list like proverbs, idioms, poems, anecdotes from Nasreddin hodja (wise person who lived in old times and is generally known for his anecdotes and funny stories) Karagöz (famous character from old Turkish shadow puppetry), bird houses, alms stones (which are used for charity between the people), child games and toys, javelin, wrestling, aiming, traditional kitchen, pottery tradition are used.

___

  • Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
  • Engin, İ. (1990). Süpürge Zanaatçısı Örneğinde İki Kültürel Süreç: Kültürleme Ve Kültürlenme . a Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi Cilt: 33 Sayı: 1.2, 165-169.
  • Güneş, F. (2014). Türkçe Öğretimi Yaklaşımlar ve Modeller. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
  • Haykır, H. A., Kaplan, H., Kıryar, A., Tarakçı, R., & Üstün, E. (2017). Ortaokul Türkçe 5 Ders Kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları.
  • MEB. (2017). Türkçe Dersi Öğretim Programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı. Milli Eğitim Temel Kanunu. (1973). Ankara: T.C. Resmi Gazete.
  • Oğuz, M. Ö. (2013). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
  • Oğuz, M. Ö., & Ersoy, P. (2007). Türkiye’de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Çocuk Oyunları. Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayını.
  • Özlü, Z. (2011). Osmanlı Saray Şekerleme ve Şekerlemecileri ile İlgili Notlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (58), 171-190.
  • T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2018, 05 19). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü. Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Envanteri: http://aregem.kulturturizm.gov.tr/TR,159257/somut-olmayan-kulturel-miras-ulusal- envanteri.html adresinden alınmıştır
  • Ülper, E. H., Arı, G., Çetinkaya, G., Güneyli, A., İşeri, K., & Vd. (2014). Türkçe Ders Kitabı Çözümlemeleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
  • Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
  • Yıldız, C., Okur, A., Arı, G., & Yılmaz, Y. (2013). Türkçe Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Turkish Studies (Elektronik)-Cover
  • ISSN: 1308-2140
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2006
  • Yayıncı: Mehmet Dursun Erdem