TÜRK İKTİSAT TARİHİ AÇISINDAN BİRİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI (1963-1967)

Devletlerin siyasi bağımsızlıları kadar iktisadi bağımsızlıkları da önemlidir. Milli Mücadele neticesinde bağımsızlığını ilan ederek Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ni kuran Türk Milleti, ekonomik bağımsızlığı için yeni bir mücadeleye başlamıştır. Ekonomik bağımsızlık, ancak plan ve program çerçevesinde gerçekleştirilebilir. Bu kapsamda Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı, 1934 yılında uygulanmaya başlamış ve bu planla sanayi sektörü için hedefler belirlenmiştir. İkinci Dünya Savaşı'nın ortaya çıkarmış olduğu ekonomik sıkıntılar ise, Türk Milleti'ni zor duruma sokmuştur. Savaştan sonra Amerika, Sovyet Rusya'ya karşı Türkiye'nin de içerisinde bulunduğu devletlere ekonomik yardım yapma kararı almıştır. Bu yardımlar, yatırımların planlanması konusunu yeniden gündeme getirmiştir. Kalkınmada sektörlere ait planlamanın önemi her geçen gün arttığı gibi Marshall Planı kapsamında yapılan yardımların kullanılacağı yerler konusunda dış telkinler de yapılmaya başlamıştır. Nihayet, 1960 kavşağında yabancı uzmanların da katılımı ile kalkınma planı üzerindeki çalışmalar yoğunlaşmıştır. Devlet Planlama Teşkilatı'nın kurulması ile kalkınma planları resmi bir kuruma da kavuşmuştur. Bu makalede, hazırlık süreci iki yıldan fazla süren ve 1962 yılında kabul edilen Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nın Türk iktisat tarihi açısından değerlendirmesi yapılmıştır. 15 yıllık perspektifle hazırlanan kalkınma planlarının ilki olan Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, bütün sektörler için temel ilkeler ve hedefler belirlemiştir. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ile ülkenin kalkınma hızı, yıllık ortalama yüzde 7 olarak belirlenmiştir. Bu dönemde bir taraftan yıllık yüzde 7 kalkınma hedefi gerçekleştirilmeye çalışılırken, diğer taraftan sanayi sektörünün milli gelir içerisindeki payı artırılmaya çalışılmıştır

THE FIRST FIVE-YEAR DEVELOPMENT PLAN WITH REGARD TO THE HISTORY OF TURKISH ECONOMY (1963-1967)

The economic independence of states is as important as their political independence. Turkish Nation, who declared independence after the war of independence and established the Republic of Turkey, had initiated a new war for its economic independence. The economic independence can only be achieved in the frames of plan and programme. In this regard the First Five-Year Industry Plan had started to be applied in1934 and the goals for industrial sector had been set. However, the economic difficulties that came to surface during the Second World War had put Turkish Nation into a troubled situation. After the war, the USA had decided to give economic support to states including Turkey against Soviet Russia. These economic aids had re-brought the planning of the investments forward. As the importance of the planning belonged to sectors has increased day by day, the foreign suggestions about in which sectors the aids distributed in the framework of Marshall Plan would be used have been started to make. Eventually, the works on development plan had condensate with the participation of foreign experts in 1960 cross-road. With the establishment of the State Planning Organization, development plans have got an official institution. In this article, the evaluation of the First Five-Year Development Plan whose preparation process took more than two years accepted in 1962 from history of Turkish economy perspective, has been made. The First FiveYear Development Plan , which is the first of the development plans prepared in 15 years perspective, had set fundamental principles and targets for all sectors. The growth rate of the country was determined as average 7 % per year with development plan. In this period, while trying to achieve the target of the 7% growth rate per year in one hand, on the other hand the share of the industry sector in national income had been tried to increase

___

  • BCA, Dosya: G2, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 107.677.4, 1.
  • BCA, Dosya: G2, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 107.677.4, 2.
  • BCA, Dosya: G2, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 107.677.4, 3.
  • BCA, Dosya: G2, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 107.677.4, 4.
  • BCA, Dosya: A6, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 16.86.14, 3.
  • BCA, Dosya: A6, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 16.86.14, 4.
  • BCA, Dosya: A6, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 16.86.14, 6.
  • BCA, Dosya: A6, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 16.86.14, 7.
  • BCA, Dosya: E3, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 59.363.8, 1- 2.
  • BCA, Dosya: E3, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 59.363.8, 3.
  • BCA, Dosya: E20, Fon Kodu: 030.01 Yer No: 93.582.6, 1.
  • Resmi Gazete, 5 Ekim 1960, Sayı: 10621.
  • Resmi Gazete, 5 Temmuz 1961, Sayı: 10846.
  • Resmi Gazete, 18 Ekim 1962, Sayı: 11235.
  • Resmi Gazete, 3 Aralık 1962, Sayı: 11272.
  • Resmi Gazete, 8 Şubat 1963, Sayı: 11329.
  • Resmi Gazete, 21 Ağustos 1967, Sayı: 12679.
  • KMTD, 20 Şubat 1961, İkinci Birleşim, Cilt: 1.
  • MMTD, 28 Eylül 1962, Birinci Dönem, Yüz yirmi ikinci Birleşim, Cilt: 7.
  • MMTD, 16 Kasım 1962, Birinci Dönem, Altıncı Birleşim, Cilt: 9.
  • MMTD, 19 Kasım 1962, Birinci Dönem, Dokuzuncu Birleşim, Cilt: 9.
  • MMTD, 21 Kasım 1962, Birinci Dönem, On birinci Birleşim, Cilt: 9.Adalet Partisi, (1963), Milli Hakimiyet Mücadelesinde Adalet Partisi, Adalet Partisi Genel Merkez Neşriyatı No: 1, Ankara, Şark Matbaası.
  • Ahmad, Feroz, (2010), Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945- 1980), Çeviren: Ahmet Fethi, 4. Baskı, İstanbul, Hil Yayınları.
  • Avcıoğlu, Doğan, (1995), Türkiye’nin Düzeni (Dün-Bugün-Yarın), İkinci Kitap, İstanbul, Tekin Yayınevi.
  • Avcıoğlu, Doğan, (1991), Milli Kurtuluş Tarihi 1838’den 1995’e, 4. Cilt, İstanbul, Tekin Yayınevi.
  • Avcıoğlu, Doğan, (5 Kasım 1965), “Demirel Tipi Kalkınma”, Yön Gazetesi, Yıl: 4, Sayı: 136, s. 8- 8.
  • Binat, Tarık, (3 Ocak 1964), “Özel Sektör ve Plan”, Son Havadis Gazetesi, s. 2-2.
  • Boratav, Korkut, (2011), “İktisat Tarihi (1908- 1980)”, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980, İstanbul, Cem Yayınevi, s. 297-380.
  • Burçak, Rıfkı Salim, (1998), On Yılın Anıları (1950- 1960), Ankara, Nurol Matbaacılık.
  • Cumhuriyet Halk Partisi, (1965), 20 Kasım 1961- 18 Şubat 1965 Arasında CHP Halk Hizmetinde Neler Yaptı, Ankara, Balkanoğlu Matbaacılık.
  • Cumhuriyet Halk Partisi, (1963), Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planının 1963 Yılı Programı, CHP Araştırma ve Yayın Bürosu Sayı: 30, Ankara, Ankara Basım ve Ciltevi.
  • Cumhuriyet Halk Partisi, (1961), CHP ve Planlı Kalkınma (CHP Planlı, Sistemli ve Düzenli Kalkınmaya İnanan Bir Partidir), CHP Araştırma ve Yayın Bürosu No: 21, Ankara, Rüzgarlı Matbaası.
  • Cumhuriyet Halk Partisi, (1964), Halk Hizmetinde (Sorular- Cevaplar), Ankara, Balkanoğlu Matbaacılık.
  • Devlet Planlama Teşkilatı, (1963), Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl) 1963- 1967, Ankara . Devlet Planlama Teşkilatı, (1968), İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1968- 1972, Ankara.
  • Dinçer, Mekin, (1966), Planlı Devletçilik, Türkiye İşçi Partisi İstanbul İl Yönetim Kurulu Eğitim Bürosu Yayını, İstanbul, Karınca Matbaası.
  • Fenik, Mümtaz Faik, (10 Eylül 1962), “Güç devir şimdi başlıyor!”, Son Havadis Gazetesi, s. 1-5.
  • Kıvılcımlı, Hikmet, (2008), 27 Mayıs ve Yön Hareketinin Sınıfsal Eleştirisi, İstanbul, Sosyal İnsan Yayınları.
  • Kili, Suna ve A. Şeref Gözübüyük, (2006), Sened-i İttifak’tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, 3. Baskı, İstanbul, Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • Orhon, Orhan Seyfi, (23 Mart 1963), “CHP’nin şikayeti”, Son Havadis Gazetesi, s. 2-2.
  • Pulur, Hasan, (1993), Olaylar ve İnsanlar I (1961-1972), İstanbul, Bilgi Yayınevi.
  • Soysal, İsmail, (1997), Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye Olaylar Kronolojisi (1945-1975), İstanbul, İsis Yayınları.
  • Talas, Cahit, Sait Dilik ve Alpaslan Işıklı, (1965), Türkiye’de Sendikacılık Hareketi ve Toplu Sözleşme (İktisadi Yönleri İle), Siyasi Bilgiler Fakültesi Maliye Enstitüsü, Ankara, Sevinç Matbaası.
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi, (2013), Hükümetler- Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri (24 Nisan 1920- 22 Mayıs 1950), Hazırlayanlar: Dr. İrfan Neziroğlu- Dr. Tuncer Yılmaz, Cilt: 1, Ankara, TBMM Basımevi.
  • Türkiye İşçi Partisi, (1964), Türkiye İşçi Partisi Radyo Konuşmaları Yurt Sorunları ve Çözüm Yolları, TİP Ankara İli Araştırma ve Yayın Bürosu Yayınları: 2, Ankara, Kardeş Matbaası.