TÜRK DIŞ POLİTİKASINDA ÇOK YÖNLÜLÜK DENEMELERİ BAĞLAMINDA KARADENİZ İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ VE D-8’İN KARŞILAŞTIRMALI OLARAK ANALİZİ

Türkiye Cumhuriyeti kurulduğundan itibaren Türk dış politikasında birtakım sürekliliklere bağlı kalarak hareket edilmektedir. Bu süreklilikler genel olarak, maceracı ve ülkenin güvenliğini tehlikeye sokan girişimlerden uzak durmak ve ABD öncülüğündeki Batı ittifakı içerisinde dış politika üretmek olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, Türkiye’nin Batı ittifakının bir üyesi olması Türkiye’nin sürekli olarak tek taraflı politikalar üretmesi anlamı taşımamaktadır. Türkiye, çok yönlü politikalar üretebilmek adına çeşitli girişimlerde bulunmaktadır. Bu girişimler, Soğuk Savaş döneminde dış politikaya Batı ittifakı üyesi olmayan devletlerle ikili ilişkilerin iyileştirilmesi olarak yansımıştır. Soğuk Savaş’ın sona ermesi ile başlayan yeni dönemde ise ikili ilişkilerin ötesinde bölgesel düzeyde adımlar atılmaya başlanmıştır. Bu doğrultuda uluslararası örgütlerin kurulmasına öncülük etmek çok yönlülüğün Türk dış politikası uygulamalarındaki önemli yansımalarından bir tanesi olmuştur. Bu bağlamda, Türkiye’nin kendi inisiyatifleriyle kurulmasını sağladığı Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü ve D-8 ön plana çıkmıştır. Bu örgütler sayesinde Karadeniz bölgesi ülkeleri ve Müslüman kimlikli ülkelerle ekonomik işbirliği esaslı ilişkiler kurmaya gayret eden Türkiye, bu örgütler üzerinden dış politikasına çok yönlü bir nitelik kazandırmaya çalışmıştır. Bu çalışmada, her iki örgütün de kuruluş süreci ve bu süreçteki Türkiye’nin motivasyon kaynakları incelenerek, çok yönlülüğün esasları analiz edilmiştir. Böylelikle ortaya çıkma sebepleri bağlamında farklılaşan her iki örgütün de ekonomiyi önceleyen nitelikleri açıklanarak, Türk dış politikasında bir süreklilik unsuru barındıran çok yönlülük yaklaşımı, ilgili örgütler üzerinden değerlendirilmiştir.

COMPARATIVE ANALYSIS OF ORGANIZATION OF THE BLACK SEA ECONOMIC COOPERATION AND D-8 IN THE CONTEXT OF MULTI-DIMENSIONALITY IN THE TURKISH FOREIGN POLICY

Since the establishment of the Turkish Republic particular continuities have been developed in Turkish foreign policy. These continuities, in general, can be summarize to avoid adventurous and risky for security attempts, and to create foreign policy within the Western alliance established US leadership. However, being a member of the Western alliance does not mean that Turkey constantly produces unilateral policies. Turkey has made various attempts in order to produce multi-dimensional policies. During the Cold War era, these attempts were in the form of bilateral relations with the non-member states of Western alliance. In the post-Cold War period, multi-dimensional foreign policy has transformed from this bilateral basis into a regional one. Accordingly, taking the lead in the establishment of international organizations become a tool of multi-dimensional foreign policy. In this context, Organization of the Black Sea Economic Cooperation and D-8 which are established by Turkey’s own initiatives come to the forefront. Turkey wanted to establish relations based on economic cooperation through these organizations. In order to provide a multi-dimensional characteristic to its foreign policy. In this study, establishment of these two organizations and Turkey’s motivation in this process is examined and analyzed in the context of multi-dimensionalism. In this way, by explaining their economic primary attribution of both organizations that are differentiated in the context of their emergence, the multi- dimensionalism approach as a continuity in Turkish foreign policy will be evaluated through these organizations.

PDF

___

Alan, B. (2001). D-8 Yeni Bir Dünya. İstanbul: Yörünge Yayınları.
Ataman, M. (2003). “Özalist Dış Politika: Aktif ve Rasyonel Bir Anlayış”. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi. 5(2), 49-64.
Bakır, B. (2007). “Necmettin Erbakan”. A. F. Demir (Editör). Türk Dış Politikasında Liderler. Ankara: Bağlam Yayınları, 343-438.
Erbakan, N. (1995). “Türkiye’nin Dış Politikası Nasıl Olmalı?”. Yeni Türkiye. 1(3), 58-61.
Erbakan, N. (1996). 10-20 Ağustos 1996 Tarihleri Arasında Yapılan İran-Pakistan-Singapur- Malezya-Endonezya Resmî Ziyaretleri hakkında Başbakan Prof. Dr. Necmettin Erbakan’ın Basın Toplantısı (21 Ağustos). Ankara: Başbakanlık Basımevi.
Fırat, M. (1997) (1997). 1960-71 Arası Türk Dış Politikası ve Kıbrıs Sorunu. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Gözen, R. (2000). Amerikan Kıskacında Dış Politika: Körfez Savaşı, Turgut Özal ve Sonrası. Ankara: Liberte Yayınları.
İnternet: “Brief History of D-8”. D-8. Web: http://developing8.org/About.aspx 15 Ağustos 2017’de alınmıştır. İnternet: “Dışişleri Bakanları Listesi”. Dışişleri Bakanlığı. Web: http://www.mfa.gov.tr/_disisleri- bakanlari-listesi.tr.mfa 15 Ağustos 2017’de alınmıştır.
İnternet: “Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü”. Dışişleri Bakanlığı. Web: http://www.mfa.gov.tr/karadeniz-ekonomik-isbirligi-orgutu-_kei_.tr.mfa 15 Ağustos 2017’de alınmıştır.
İnternet: “Necmettin Erbakan”. TBMM. Web: https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/milletvekillerimiz_sd.bilgi?p_donem=20&p_sicil=3 254 15 Ağustos 2017’de alınmıştır.
İnternet: “Turgut Özal”. Cumhurbaşkanlığı. Web: https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanlarimiz/turgut_ozal/ 15 Ağustos 2017’de alınmıştır.
Kösebalan, H. (2014). Türk Dış Politikası İslam, Milliyetçilik ve Küreselleşme. (Çev. H. İnanç). Ankara: Bigbang Yayınları.
Laçinok, N. Y. (2007). “Turgut Özal”. A. F. Demir (Editör). Türk Dış Politikasında Liderler. Ankara: Bağlam Yayınları, 537-640.
Oran, B. (Editör) (2006a), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler ve Yorumlar Cilt I: 1919-1980 (12. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
Oran, B. (Editör) (2006b), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler ve Yorumlar Cilt II: 1980-2001 (9. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
Rose, G. (1998). “Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”. World Politics, 51(1), s. 144-172.
Scott, L. and Hughes, R.G. (Editörler) (2015). The Cuban Missile Crisis: A Critical Reappraisal. London: Routledge.
Trachtenberg, M. (2012). The Cold War and After: History, Theory, and the Logic of International Politics. Princeton: Princeton University Press.
Tuncer, H. (2015). Özal’ın Dış Politikası (1983-1989). İstanbul: Kaynak Yayınları.
Tür, Ö. (2009). “Türkiye-İsrail İlişkileri: Yakın İşbirliğinden Gerilime?”. Ortadoğu Analiz. 1(4), s. 22-29.
Uzgel, İ. (2004). Ulusal Çıkar ve Dış Politika Türk Dış Politikasının Belirlenmesinde Ulusal Çıkarın Rolü, 1983-1991. Ankara: İmge Kitabevi.
Young, J. W. and Kent, J. (2013). International Relations Since 1945: A Global History. Oxford: Oxford University Press.