TÜRK ÇOCUK EDEBİYATINDA DOĞA-ÇOCUK İLİŞKİSİ

Doğa, çocuk için deneyim kaynağıdır. Çocuk doğayı hem eğlence alanı hem de keşif alanı olarak görür. Çocuğun bu ilgisi çocuğu hedef alan çocuk edebiyatının da konusu olmuştur. Çocuğa doğayı sevdirmek ve ona çevre bilinci kazandırmak için çocuk hikâyelerinden yararlanmak ona ulaşmakta etkilidir. Çocuk edebiyatında doğa, çoğunlukla kişileştirilerek veya çevre eğitimi kapsamında ele alınır. Kahramanlar çocuğun özdeşim kuracağı insan davranışları ile donatılarak çocuğa sunulur. Doğanın kendi özellikleri ile çocuk kitaplarında yer alması ise daha az rastlanan bir durumdur. Bu araştırmada doğanın kendi özellikleri ile konu olduğu çocuk edebiyatı ürünlerinde doğa-çocuk ilişkisini ve bu ilişkinin boyutlarını tespit etmek amaçlanmıştır. Bu amaçla 30 çocuk kitabında bulunan 50 hikâye önce araştırmacılar tarafından okunmuş ve betimsel olarak analiz edilmiştir. Analiz süreci neticesinde elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuş ve doğa- çocuk ilişkisinin boyutları uzman görüşü alınarak kodlanmıştır. Araştırma sonucunda, incelenen çocuk hikâyelerinde doğanın çocuk açısından 54 farklı etkileşim boyutu olduğu görülmüştür. Bu boyutlardan bazıları: merak, eğlence, keşif, mutluluk, sevgi, korku ve merhamettir. İncelenen hikâyelerde doğanın en fazla eğlence unsuru olarak sunulduğu görülmüştür. Çocuk, doğayı en fazla eğlenme amacıyla tanımakta ve onunla ilişki kurmaktadır. En çok rastlanan ikinci unsur ise “sahiplenme” dir. Çocuk doğa elemanlarını sahiplenerek onlarla ilişki kurmaktadır. Doğanın kendi özellikleri ile çocuğun duygu ve davranışlarında aktif rol oynadığı, çocuğun ise doğaya “çevreyi koruma”, “doğa için fedakârlık ve sorumluluk”, “merhamet” anlamında geri bildirimde bulunduğu tespit edilmiştir.

NATURE-CHILD RELATIONSHIP IN TURKISH CHILDREN'S LITERATURE

Nature is a source of experience for children. The child sees nature as an area of both amusement and exploration. This interest of the child has been the subject of children's literature targeting the child. It is effective in reaching out to the child to benefit from children's stories in order to appease the child to nature and to give him environmental awareness. In children's literature, nature is often handled or dealt with in the context of environmental education. The characters are presented to the child by being equipped with the human behaviors that the child will be identified with. It is less common for children to take part in children's books with their own characteristics. In this research, it is aimed to determine the nature-child relationship and the dimensions of this relationship in the stories of children’s literature products in which nature is the subject of its own features. For this purpose, fifty stories in thirty children's books were first read by the researcher and analyzed descriptively. Afterwards, the content-analysis of the nature-child relationship was coded through this analysis. In the coding process, expert opinion was taken. As a result of the research, it was seen that in the children's stories examined, there were fifty-six different interaction dimensions of nature for the child. Some of these dimensions: curiosity, fun, discovery, happiness, love, fear, compassion. In the stories examined, it was seen that nature was the most entertainment factor. The child recognizes nature for the most fun and engages with it. The second most common factor is the ownership. The child takes possession of the factors of nature to relate to him. While nature plays an active role in the child's emotions and behaviors with its own characteristics, it has been understood that the child affects nature in the sense of “protecting the environment“, “sacrifice and responsibility, mercy” for nature.

PDF

___

Arıcı, A. F.(2016). Çocuk Edebiyatı ve Kültürü. Ankara: Pegem Akademi.
Ayverdi, S.(1987). “Çocuk”, Mustafa Ruhi Şirin(Ed), Çocuk Edebiyatı Yıllığı, İstanbul: Gökyüzü Yayınları.
Canbay, H. Çetinkaya Edizer, Z.(2012). Behiç Ak’ın Çocuk Kitaplarında Doğacı Zekâ. GEFAD / GUJGEF. 32 (1). 83-101.
Çer, E.(2014).Edebiyatta Çocuk Gerçekliği ve Çocuğa Görelik İlkelerinin İncelenmesi(Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitimin Kültürel Temelleri Anabilim Dalı Güzel Sanatlar Eğitimi Bilim Dalı Türkçe Eğitimi Doktora Programı: Ankara.
Gürel, Z. Temizyürek, F. Şahbaz, N.K.(2007). Çocuk Edebiyatı, Ankara: Öncü Kitap.
İnanç, S.(2017). Bir Dağ Gibi Düşünmek. Çocuk Şehri Dergisi, 2, 8-11.
Karatay, H.(2011). Karakter Eğitiminde Edebî Eserlerin Kullanımı, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Terature and History of Turkish or Turkic, 6(1),1439-1454.
Köşker, N.(2013). İlkokul Öğrencileri Ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Doğaya İlişkin Algıları ve Sorumluluklarına Yönelik Düşünceleri, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, terature and History of Turkish or Turkic Volume, 8(3), 341-355.
Louv, Richard(2017). Doğadaki Son Çocuk(C. Temürcü, Çev.). TÜBİTAK: Ankara.
Oğuzkan, F. A.(2000). Çocuk Edebiyatı(6. Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık.
Onur, B.(2016). Çocuk, Çevre, Doğa: Çevre ve Yurttaşlık Eğitimi. İmge Kitabevi. Ankara.
Sever, S.(2015). Çocuk ve Edebiyat(8.Baskı). İzmir: Tudem Yayınları.
Sınar, A.(2006). Türkiye’ de Çocuk Edebiyatı Çalışmaları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(7), 175-225.
Şimşek, T.(2002). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Rengârenk Yayınları.
Şimşek, T.(2014), Çocuk Edebiyatı Tarihine Ön Söz(Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı), Türk Dili Dergisi Çocuk Edebiyat, 756, 15-58.
Şirin, M. R.(2010). Çocuk Hep Çocuk(2.Baskı), İstanbul: İz Yayıncılık.
Şirin, M.R. (2000). 99 Soruda Çocuk Edebiyatı, İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
TEMA(2013). Minik TEMA İstanbul Projesi, “İstanbul’da Doğa ve Çocuk İlişkisi Araştırması Raporu”, İstanbul.
Tümer, C. Ş.(2009). Edebiyata ve Çocuk Edebiyatına Bir Kaynak Olarak Bazı Cumhuriyet Devri Yazarlarının Çocukluk Anıları Çocukluk Dönemlerini Etkileyen Şartlar, Turkish Studies, 4(1), 1073-1103.
Yalçın, A. Aytaş, G.(2005). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Yıldırım, A. Şimşek, H.(2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri(10.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, M.(2015). Türkiye’de Kırsal Nüfusun Değişimi ve İllere Göre Dağılımı(1980-2012). Doğu Coğrafya Dergisi, 33, 161-188.
Adalı, B.(2010). Buzul Çağı(1. Basım). İstanbul: Çakıltaşı Yayıncılık.
Ak, B.(2013).Bizim Tombiş Taştan Hiç Anlamıyor(1.Basım), İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
Ak, B.(2017). Havva ile Kaplumbağa(17.Basım). İstanbul: Can Çocuk.
Ak, S.(2017). Gemici Dedem(21.Basım), İstanbul: Can Çocuk.
Aytuğ, G. A.(2018). Maya’nın Ağacı(3. Baskı). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
Başaran, M.(2012). Ormanda Saklambaç, İstanbul: Özyürek Yayınevi.
Buhara, M.(2017). Uçamayan Kuş Baykuş(7.Basım). İstanbul: Can Çocuk.
Bulut, S.(2017). Mor Benekli(4.Basım), İstanbul: Can Çocuk.
Bulut, S.(2016). Penceredeki Kuş(7.Basım). İstanbul: Can Çocuk.
Cemali, Z.(2009). Gül Sokağının Dikenleri(8.Baskı). Günışığı Kitaplığı: İstanbul.
Cengiz, G.(2012). Son Çiçek, İstanbul: Evrensel Yayınları.
Çakman, K. A.(2017). Advin Amazon’da. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
Çelikler, M.(2012). Harikalar Çiftliği, İstanbul: Mercek Yayıncılık.
Efe, A.(2012). Uçurtmam Kuşlardan Güzel(2.Baskı). İstanbul: Nar Yayınları.
Göçmen, D.E.(2009). Canı Sıkılan Çocuk Ege'de(1.Basım). İstanbul: Altın Kitaplar.
Güler, M.(2018). Yelesi Rüzgâr(5.Baskı). İstanbul: Özyürek Yayınevi.
Gündüz, D.(2016). Bisküvi Kutusundaki Martı. İstanbul: Can Çocuk.
İzbudak Akıncı, F.(2012). Kuş Kulesi(9. Basım). İzmir: Tudem Yayınları.
Kavukçu, C.(2016). Selo'nun Kuşları(9.Basım). İstanbul: Can Çocuk.
Kılcıoğlu, H.(2017). Havaya Bak, İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
Köseoğlu, H.(2011). Kar Kuşları(7.Basım), İzmir: Tudem Yayınları.
Köseoğlu, H.(2011). Küçük Tay(3.Basım), İzmir: Tudem Yayınları.
Salgut, E.(2005). Leyleklerin Gitme Zamanı. İzmir: Tudem Yayınları.
Orakçı, M.(2014). Levent Böcek Dedektifi(2.Basım). İstanbul:Timaş Çocuk.
Ömer, M.(2013). Gökyüzü Sevinci(1. Basım). İzmir: Nezih-Er Yayınları.
Özen, B. E.(2017). Şirin, Evcil Bir Balinam Var(5.Baskı). İstanbul: Timaş Çocuk.
Öztürk, H. E.(2010). Gül Ağacı(4.Basım).İstanbul: Nar Çocuk Yayınları.
Ural, Y.(2018). Bir Gök Dolusu Güvercin(3.Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Ünlü, S.(2011). Kuşumuz Özgür(6.Basım). İstanbul: Bu Yayınevi.
Ünüvar, Z.(2010). Kuş Ağacı(1. Basım), Ankara: Bilgi Yayınevi.