20290

TARİHİ LEHÇELERDE YILAN

İlk olarak mağara resimlerinde rastladığımız yılan sembolü, mitoloji, edebiyat, resim, heykel gibi pek çok güzel sanatta görülmektedir. Mitolojilerde yılan sembolü gücü, kudreti, sonsuzluğu, ölümsüzlüğü, yer altındaki kayıp hazinelerin bekçiliği gibi durumları simgelerken, Uygur Budist edebiyatında yılan, reenkarnasyon inancına göre karanlıklar dünyasında yılan bedeninde doğan kötü ruhları simgeler. Yılan sembolü Türk inançlarında da kendini gösterir. Şamanizm inancına göre yılan Şaman'a yardım eden ve onu kötü ruhlara karşı koruyan hayvan ruhlarındandır. Şamanın gökyüzündeki ve yer altındaki yolculuklarında ona yardımcı olur. Halk arasında zehirli olması ve insanları öldürücü özellikleri ile bilinen yılan, halk hikâyelerinde ve halk masallarında bu özellikleri ile görülmektedir. Divan edebiyatında da oldukça fazla kullanılan yılan motifine göre, sevgilinin saçları uzunluğu ve kıvrım kıvrım olması bakımından yılana benzetilir. Yine divan şiirinde sevgilinin yanağı ve yüzü hazineye benzetildiğinde, yılana benzetilen saçları da bu hazineyi koruyan bekçidir. Kısacası yılan doğu kültüründen batı kültürüne kadar bütün kültürlerde ve dini inanışlarda pek çok durumu simgelemektedir. Tarihi lehçelerimizde yılan kelimesinin runik harfli metinlerde sadece yıl adı olarak kullanıldığı, Eski Uygur Türkçesi metinlerinde ise özellikle Türk inanışları ve bu dönemde Uygur halkı tarafından benimsenin Manihaizm ve Budizm dininin inançlarının da edebiyata yansıdığı görülmektedir. Yine bir din olarak değil de daha çok yaşam biçimi olarak kabul edilen Şamanizm inancına göre yılanın kullanımları da edebi eserlere yansımıştır

IN HISTORICAL DIALECTS SNAKE

First snake symbol that we see in caves, mythology, literature, painting, sculpture, fine art, such as is seen in many. In mythology, symbol of the serpent power, strength, eternity, immortality, as guardians of the lost treasures underground symbolizes status, Uighur Buddhist literature snake; according to the belief of reincarnation born in the body of the snake in the world of darkness symbolizes evil spirits. Snake in the symbol of faith manifests itself in Turkey. According to the beliefs of Shamanism Shaman snake that help protect against evil spirits, and it is one of the animal spirits. Shaman and under the earth in the sky helps him in his journey. Among the people and the people to be poisonous snake known with pesticidal properties, in folk tales and folk tales with these features can be seen. Court snake motif that is used quite a lot in literature, according to lover's hair is frizz terms of length and is likened to a snake. Again divan poetry lover's cheek and in the face when compared to treasure, likened to snakes in her hair are guardians of this treasure. In short snakes from eastern culture to western culture in all cultures and religious beliefs are icons in many cases. Date polish our snake word runic letter in text only year name is used as the Old Uighur Turkish texts, especially the Turkish beliefs and during this period the Uyghurs adopted by the Manichaeism and Buddhism religious beliefs also are reflected. Still without a religion of shamanism more accepted as a way of life based on the belief the use of snakes was reflected in the literary works

PDF

___

ARAT, Reşid Rahmeti ( Atabetü’l-Hakayık, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2006.
ARAT, Reşid Rahmeti, Eski Türk Şiiri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
ARAT, Reşid Rahmeti, Kutadgu Bilig (Çeviri), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1959.
ARAT, Reşid Rahmeti, Kutadgu Bilig I (Metin), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
ARAT, Reşid Rahmeti, Türkische Turfan-Texte VI, SPAW, 93-192, Berlin, 1934.
ASMUSSEN, Jes P., X u āstvānīft Studies in Manichaeism, Prostant Apud Munksgaard, Copenhagen, 1965.
ATA, Aysu, Kıssasü’l-Enbiyā II (Dizin), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1997.
ATA, Aysu, Nehçü’l-Ferādis III (Dizin-Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
ATA, Aysu, Türkçe İlk Kur’an Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2004.
ATALAY, Besim, Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi, c: I, II, III, IV, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
CLAUSON, Sır Gerhard, Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford the Clarendon Press, London, 1972.
CLAUSON, Sır Gerhard, Sanglax A Persian Guide to the Turkish Language by Muhammed Mahdi Xan, E. J. W. Gibb Memorial Series XX, London, 1960.
DEMİRCİ, Ümit Özgür, “Uygur Metinlerinde Yılan”, Turkish Studies-International Periodical For The Languges, Literature and History of Turkish or Turkic, cilt: 9/3, sayfa: 541-547,
Ankara, 2014.ERASLAN, Kemal, Osman Fikri Sertkaya, Nuri Yüce, Kutadgu Bilig III (İndeks), Türk Kültürünü Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 1979.
GENG, Shih-Min, Hans-Joachim Klimkeit, Jens Peter Laut, Eine Buddhistische Apokalypse, Die Höllenkapitel (20-25), und die Scluβkapitel (26-27) der Hami-Handschrift der alttürkischen Maitrisimit, Unter Einbeziehung von Manuskriptteilen des Textes aus Säŋim und Murtu, Abhandlungen Der Nordrhein-Westfälischen Akademie der Wissenschaften, Westdeutscher Verlag, 1988.
GÜLENSOY, Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I, II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2007.
KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2006.
KARA, Georg, Peter Zieme, Fragmenta Tantricher Werkein Uigurischer Übersetzung, Berlin: Akademie Verlag (Scriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients-Berliner Turfantexte VII, 1976.
KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi, Gülistan Tercümesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
KARASOY, Yakup, Şiban Han Divânı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
KAYA, Ceval, Uygurca Altun Yaruk, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
NADELYAYEV, V. M, D. M. Nasilov, S. P. TENİŞEV, A. M. Şçerbak, Drevnetyurskiy Slovar, Leningrad: Izdatel’stvo Nauka, 1969.
NASKALİ, Emine Gürsoy, Muvaffak Duranlı, Altayca-Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
ORKUN, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1936, 1938, 1940, 1941.
ÖGER, Adem, Tuğba Gönel, “Uygur Türkleri Arasında Şamanlar ve Tedavi Yöntemleri”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, cilt: 6/4 fall, sayfa: 233- 245, Ankara, 2011.
RACHMATI (Rahmeti) Arat, Gabdul Raşid, Zur Heilkunde der Uiguren (I), Berlin, (Aus: SPAW. Phil-hist KI: 23: 451-473, 1930.
RÄSÄNEN, Marttı, Versuch eines Etymologıschen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki, 1969.
RÖHNBORN, Klaus, Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der Vorislamischen Türkischen Texte aus Zentralasien 1-6, Franz Steiner Verlag GMBH-Wiesbaden, 1977.
SOOTHILL, William Edward, Lewis HODOUS, A Dictionary of Chinese Buddhist Terms, London, 1937.
STAROSTIN, Sergei, Anna Dybo, Oleg Mudrak, Handbook of Oriental Studies, c: I, II, III Boston, 2003.
TANNAGAŞEVA, N. N. Kurprşko, Şükrü Haluk Akalın, Şor Sözlüğü, Türkoloji Araştırmaları, Adana, 1995.
TEKCAN, Münevver, Bayram Han’ın Türkçe Divanı, Bulut Yayınları, İstanbul, 2005.
TEKİN-ALPAY, Gönül, Ali Şir Nevāyi Ferhād ü Şirin, (inceleme, metin), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
TEKİN, Şinasi, Kuan-şi-İm Pusar (Ses İşiten İlah), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 1960.
TEKİN, Şinasi, Maitrisimit nom Bitig, Berliner Turfantexte IX, Berlin, 6871980.
TEKİN, Talat, Irk Bitig, Öncü Kitap, Ankara, 2004.
TOKYÜREK, Hacer, “Eski Uygurcada Hayvan Adları ve Bunların Kullanım Alanları”, TÜBAR, sayı: XXXIII, Bahar, sayfa: 221-280, Niğde, 2013.
TOPARLI, Recep, Hanifi Vural, Recep Karaatlı, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.
TOPARLI, Recep, Muʿinü’l- Mürid, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, Erzurum, 1988.
TOPRAK, Funda, “Çağatay Şiirinde Vahşi Hayvanlar ve Yırtıcı Kuşlar,” Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, cilt: 8/9 Summer, sayfa: 105-124, Ankara, 2013.
UÇAR, Erdem, Altun Yaruk Sudur V. Kitap Berlin Koleksiyonundaki Fragmanların Transliterasyonu ve Transkripsiyonu Açıklamalar ve Dizin, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), İzmir, 2009.
USER, Hatice Şirin, Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Kömen Yayınları, Konya, 2009.
www. astroset.com.tr, 04. 06. 2014, 20 30
YUDAHİN, K., Abdullah Taymas, Kırgız Sözlüğü, cilt: I, II Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, Ankara, 1988.
YÜCE, Nuri, Mukaddimetü’l-Edeb, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
ZAVOTÇU, Gencay, Dîvân Şairlerinden Gazeller I, Dehhânî, Nesîmî, Şeyhî, Zâtî, Umuttepe Yayınları, Kocaeli, 2012.