Her yaşam, tarihi ve siyasi olayların; savaş, sürgün ve göçler gibi üstyapı elemanlarının etkisiyle bir zaman çerçevesinin içeriğini oluşturur. Tarih, bu olayları toplu ve genel olduğu gibi kişisel ve bireysel boyutlarda da hafızalara işler. Kimi olaylar tarihin sayfalarında, kimi olaylar ise bireylerin kaderlerinde yer alır. Edebi türler içerisinde tarihi roman, belgesel roman, anı, günce, günlük ve hatıralar toplumların hafızalarına yaşamak için ödenen bedelleri işler. Çağdaş Azerbaycan yazarı Rafael Hüseyinov'un "Zamandan Yüce" (1987) belgesel romanı Sovyetler Birliğinin baskı rejimi dolayısıyla ve tarihte İ.Stalin'in "Büyük Terör" veya "Büyük Temizlik" yılları dolayısıyla sürgüne gönderilen binlerce aydından biri olan Azerbaycanlı düşünür, şair ve yazar Hüseyin Cavit'in sürgün yılları ve bu sürgün dolayısıyla ailesinin yaşadıklarını eşi Mişkinaz Hanım ve kızı Turan Cavit örneğinde anlatan bir eserdir. Makalede eserdeki olaylardan bahsetmeden önce Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Iosif Stalin'in "Büyük Terörü" ve Azerbaycan konusunda kısa bilgi verilmiştir. Sovyetler Dönemi Stalin yönetimi yıllarında gerçekleşen bu toplu siyasi baskı veya bastırılma eylemi, milyonlarca insanın hapis, sürgün, idam gibi çeşitli cezalara çarptırılmasıyla sonuçlanan siyasi terör ve demografik bir yapı değişikliği sürecidir. Tüm Sovyet halkları gibi Azerbaycan halkı da bu baskı ve siyasi terör nedeniyle büyük bedeller ödeyerek çok acılar yaşamıştır. Makalede bu siyasi baskının mağduru Hüseyin Cavit'in ailesinin yaşamından bahsedilmektedir. Cavit'in hapis ve sürgün edilmesi ailenin yaşamını mutluluk ve mutsuzluk diye ikiye ayıran çizgidir. Roman çizginin ikinci kısmında kalan döneme ışık tutmaktadır. Çalışmada savaş, sürgün ve göçler gibi olaylarda ön plandaki erkeğin değil arka planda tutulan aile ve ailenin kadın bireylerinin yaşamını "Zamandan Yüce" adlı tarihi belgesel roman örneğinde incelemektedir

Each life is a reflection of war, conflict, exile and immigration in which it is lived. History embodies such incidents as general and particular narratives. Some narratives record the history in national memory while some others in particular. Literary narratives such as historical novels, memoirs, diary and travelogues all deal what became part of culture and memory of a nation. Contemporary Azerbaijani author Raphael Huseynov in his documentary novel “Zamandan Yüce” (1956) deals with the life of Huseyin Cavit, one among the many exiled intellectuals by Stalin and oppressive Soviet Regime during the time of “Great Terror”. Before analyzing the work in this article, Soviet Union Party’s General Secretary (1922-1953) Iosif Stalin’s “Great Terror” and related subjects about Azerbaijan are discussed briefly. Stalin’s Period is the period that millions of people are severely punished, imprisoned and victimized in exile, it was a period of great depression, suppression and terror in such a way that resulted in political terror and demographic changes. Like Soviet Community, Azerbaijani Community were in great pain during that period. In this article, as the victim of that period, lives of Hüseyin Cavit are referred. Cavit’s being exiled and his being imprisoned divided the family into two halves as happiness and unhappiness. The novel concerns mostly about the burdens of the family. Huseynov reflects Cavit’s sufferring and exile-experience through his wife (Miskinaz Hanım) and daughter (Turan Cavit). This paper investigates war, conflict, immigration and exile in Cavit’s documentary novel “Zamandan Yüce” referring to women, though not first-hand witnessed, and their suffering.