SÖZ EDİMİ KURAMINA GENEL BİR BAKIŞ VE EĞİTİM ORTAMLARINDA KULLANIMI: DİKSİYON DERSLERİ İÇİN BİR ETKİNLİK DENEMESİ

Konusu söz edimi1 kuramı olan bu çalışmanın amacı, kuramın geçirdiği tarihsel süreci açıklamak, eğitim ortamlarında kuramın nasıl uygulama bulacağıyla ilgili belirlemelerde bulunup eğitim fakültelerinde seçmeli ders olarak sunulan diksiyon dersleri özelinde de etkinlik önerisinde bulunmaktır. Bu amaç doğrultusunda, kuramın Austin (1962) ile başlayıp Searle (1969, 1989) ile devam eden süreçteki görünümleri üzerinde durulmuştur. Söz edimi kuramı, sözcelerde kimi zaman açıkça söz edimi eylemlerini kullanarak kimi zaman da kullanmadan, belirli bağlamlarda belirli edimlerin nasıl oluşturulduğunu anlatmaktadır. Bu yönüyle ister yazılı, ister sözlü dil kullanımı olsun, alıcıyla verici arasındaki iletişimin doğru kodlanması ve çözümlenmesi, söz konusu söz ediminin doğru yorumlanmasına bağlıdır. Aynı olgunun, dilsel olarak farklı şekillerde kodlanmasının farklı dilsel değerler ortaya çıkardığı göz önünde bulundurulduğunda, eğitim fakültelerindeki tüm öğretmen adaylarının bu kuram hakkında bilgi sahibi olması, mesleğe atıldıklarında öğrencileriyle kuracakları iletişimin niteliğini arttıracağı gibi öğrencilerin de söz edimlerinin inceliklerini içselleştirmelerini sağlayacaktır. Diksiyon derslerinde kullanılmak üzere hazırlanan etkinlik örneğindeki rica, özür, iltifat, reddetme ve şikayet söz edimi bağlamlarına ikişer örnek verilmiştir. Bu örnekler, kuramın uygulamadaki görünümlerinin anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Diğer taraftan söz edimi kuramının, eğitim fakültelerindeki tüm bölümlerin derslerine ve özellikle de Türkçe öğretmenliği programındaki kimi derslerin içeriklerine 'Yazılı/Sözlü İletişimde Söz Edimi Kuramı', 'Yazılı/Sözlü İletişimde Söz Edimleri' gibi başlıklarla ders içeriklerine eklenmesinin uygun olacağı düşünülmektedir

A GENERAL VIEW OF SPEECH ACT THEORY AND THE USE OF IT IN EDUCATIONAL SETTINGS: AN ACTIVITY ATTEMPT FOR DICTION COURSES

The purpose of the this study is to explain the historical period of speech act theory, to define how to use this theory in educational settings and specifically to propose an activity for the diction courses, which are offered as selective courses. In accordance with this purpose, the aspect of the period, which starts with Austin (1962) and continues with Searle (1969, 1989) is explained. The speech act theory explains how certain acts are formed in certain contexts while in some utterances speech act verbs are explicitly used and in some utterances speech act verbs are not explicitly used. At this point, correctly coding and analyzing the communication between receiver and transmitter is rest upon the correctly explication of the speech act in question no matter if it is in written or verbal linguistic performance. If the same fact coded linguistically in different forms, different linguistic values appear. Therefore, if all the candidate teachers in education faculties have information about the theory, the quality of the communication that they will establish with their students will be increased and it will provide/support students to internalize the fineness of speech act theory, as well. The speech act contexts of request, apology, compliment, rejection, and complaint that are prepared as an example activity to be used in diction courses will assist to understand the aspects of the theory in practice. On the other hand, it is thought that it will be useful to add some course contents the topics like ‘Speech Act Theory in Written/Oral Communication’, ‘Speech Acts in Written/Oral Communication’...etc. at the education faculties, especially at the Programmes of Turkish Language Teaching

___

Akşehirli, S. (2011). Söz Edimleri Kuramı Açısından Kurgusal Anlatı Metinlerinde Söz Aktarımı.
Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 6/2. 143-162.
Altınörs, A. (2000). Analitik Felsefe ve Etik. Söz Edimleri Kuramı ve Etik. (Yaz. P. Ricoeur/ Çev. A. Altınörs). Bursa: Asa Kitabevi. 9–23.
Altınörs, A. (2001). Anlam Doğrulama ve Edimsellik. İstanbul: Alfa Yay..
Austin, J.L. (1990). How to Do Things with Words. (1.baskı, 1962). Oxford: Oxford University Press.
Bayat, N. (2017). Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Şikayet ve Özür Edimine İlişkin Görünümler. PAU Eğitim Fak. Dergisi. 41.1-16.
Croft, W. (1994). Speech Act Classification, Language Typology and Cognition. In Foundations of Speech Act Theory (Ed. S.L. Tsohatzidis). London: Routledge. 460-477.
Fidan, D. (2007). Türkçe Ezgi Örüntüsünde Duygudurum ve Söz Edimi Görünümü (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Finch, G. (2000). Linguistic Terms and Concepts. New York: St. Martin’s Press, Inc..
Gasparatou, R. (2016). Emotional Sppech Acts and the Educational Perlocutions of Speech. Journal of Philosophy of Education. Volume. 50-3. 319-331.
Gökmen, S. ve Çağlayan Dilber, N. (2011). Türkçe Derslerinde Söz Edimlerinin Öğretimi Üzerine Bir Değerlendirme. Dil Dergisi. 154. 44-60.
Leech, G. (1996). Principles of Pragmatics. (10. Baskı, ilk baskı: 1983). New York: Longman.
Levinson, S.C. (1997). Pragmatics. (First Published in 1983). Cambridge: Cambridge Un.. Press.
Lonie, R ve Lesser, R. (1983). Intonation as Cue to Speech Act Identification in Aphasic and Other Brain-Damaged Patients. International Journal of Rehabilitation Research. Volume 6. Issue 4. 512–513.
MEB. (2017). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1.-8. Sınıflar). Ankara.
Milleret, M. (T.Y). Teaching. Speech Acts. http://www.ncolctl.org/files/Teaching-speech-act.pdf Erişim: 05.08.2017.
Nickerson, J. ve Chu-carroll, J. (1999). Acoustic-Prosodic Disambiguation of Direct and Indirect Speech Acts. In Proceedings of the 14th International Congress of Phonetic Sciences, San Francisco, California. http://www.eecs.harvard.edu/~nickerso/icphs.pdf Erişim: 23.01.2006
RICOEUR, P. (2000). Söz Edimleri Kuramı ve Etik. (Çev. A. Altınörs). Bursa: Asa Kitabevi.
Polat, Y. (2013). YD Türkçe ve Fransızca Öğrenen Öğrencilerin Hasar Giderme İsteği Gerçekleştirimleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 8/12. 1083-1093.
Searle, J.R. (1969). Speech Acts An Essay in The Philosophy of Language. Cambridge: Cambridge University Pres.
Searle, J.R. (1989). Expression and Meaning. (1.published 1979) Cambridge: Cambridge University Press.
Searle, J.R. (2007). Philosophy of Language - an interview with John Searle. Revista Virtual de Estudos da Linguagem - ReVEL. Year 5, number 8, March 2007. ISSN 1678-8931. http://paginas.terra.com.br/educacao/revel/edicoes/num_8/interview_john_se arle.htm Erişim: 09.03.2007
Serindağ, E. (2013). Kalıplaşmış Retorik Soruların Anlamı Üzerine. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 1. 270-275.
Véliz, M. (2004). Intonational devices used in the distinction of speech acts Lit. Lingüíst. 15. 211– 220. ISSN 0716– 5811. http://www.scielo.cl/scielo.php?pid=S0716- 58112004001500013&script=sci_arttext Erişim: 13.12.2005
Verschueren, J. (2003). Understanding Pragmatics. (1. Published 1999). London: Arnold
Wolfson, N. (2013). Rules of Speaking. In J.C. Richards & R.W. Schmidt (Eds), Language and Communication (1.published in 1983). New York: Longman. 61-88. https://books.google.com.tr/books?id=iWDXAwAAQBAJ&printsec=frontcover&source=g bs_ViewAPI&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Erişim: 07.08.2017.
Yemenici, A. (1995). “Söylem Çözümlemesinde Üç Temel Yaklaşım ve Kültürlerarası İletişimde Söylem Çözümlemesinin Önemi”: Dilbilim Araştırmaları. Ankara: Bizim Büro Basımevi. 152–166.
Yule, G. (2000). Pragmatics. (1. Published 1996). Hong Kong: Oxford University. Press.