SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ BİLİŞÜSTÜ ÖĞRENME STRATEJİLERİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ
Bu araştırmada, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilişüstü (üstbiliş) öğrenme stratejilerini ortaya koymak ve bu bilişüstü öğrenme stratejilerinin çeşitli değişkenlere göre değişip değişmediğini incelemek amaçlanmıştır. Araştırma verileri, 2014-2015 eğitim-öğretim yılında Niğde Üniversitesinin Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalında öğrenim görmekte olan toplam 287 öğretmen adayından elde edilmiştir. Betimsel tarama modelinin kullanıldığı çalışmada; veri toplama aracı olarak Gündoğan Çögenli ve Güven (2014) tarafından geliştirilen "Bilişüstü Öğrenme Stratejileri Belirleme Ölçeği (BÖSBÖ)" kullanılmıştır. Araştırma verileri SPSS 16.0 programı ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde Mann Whitney U ve Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının (SBÖA) bilişüstü öğrenme stratejilerinin yüksek düzeyde olduğu belirlenmiştir. SBÖA'nın bilişüstü öğrenme stratejileri sınıf düzeyi değişkenine göre anlamlı farklılık göstermektedir. Bu farklılık 1.sınıflarla 4. sınıflar arasında 4. sınıfların; 2. sınıflarla 4. sınıflar arasında ise yine 4. sınıfların lehinedir. SBÖA'nın bilişüstü öğrenme stratejileri genel akademik başarı düzeylerine göre ise yüksek düzeyde akademik başarıya sahip olan öğretmen adaylarının lehine anlamlı farklılık göstermektedir. Günlük ortalama ders çalışma sürelerine göre de SBÖA' nın bilişüstü öğrenme stratejileri günde ortalama 2 saat üzeri ders çalışan öğretmen adaylarının lehinedir. Ayrıca soru çözerek ders çalışan öğretmen adayları ile çalışmayan öğretmen adaylarının bilişüstü öğrenme stratejileri anlamlı farklılık gösterirken, notlar çıkararak ve okuyarak ders çalışanlar ile çalışmayanlar arasında anlamlı farklılık olmadığı tespit edilmiştir. Kendi notlarından, arkadaşlarının notlarından ve ders kitaplarından ders çalışan öğretmen adayları ile çalışmayan öğretmen adaylarının bilişüstü öğrenme stratejileri arasında anlamlı farklılık bulunurken, internetten ulaştığı notlara çalışan ile çalışmayan öğretmen adayları arasında anlamlı farkın olmadığı belirlenmiştir
DETERMINING THE METACOGNITIVE STRATEGIES OF SOCIAL STUDIES TEACHER CANDIDATES IN TERMS OF DIFFERENT VARIABLES
The aim of this study is to look at social studies teacher candidates’ metacognitive strategies and also to identify variables which are related to these strategies. Research data was collected from 287 Nigde University Education Faculty Social Studies Education Department students. The research survey model was a descriptive survey model and the data collection tool was “Metacognitive Learning Strategies Determining Scale” which was developed by Gündoğan Çögenli ve Güven (2014). Research data was analyzed with SPSS 16.0 statistical package. Whitney U test and Kruskal Wallis test were used for analyzing tests. The result of this study showed that social studies teacher candidates (SSTC) used high level metacognitive strategies. In the mean while, SSTC’ metacognitive learning strategies showed significant difference in terms of the grade-level variable. Between 1st and 4th years and between 2nd and 4th years, this significance was in favor of the 4th years. In terms of the general academic standing level variable, SSTC’ metacognitive learning strategies showed significant difference in favor of the teacher candidates with high level of academic standing. In addition, in terms of average daily study time variable, SSTC’ metacognitive learning strategies showed significant difference in favor of the teacher candidates who studied more than two hours a day. Also, while the SSTC’ metacognitive learning strategies showed difference between teacher candidates who studied by solving questions and candidates who did not, there was no difference between teachers candidates who studied by taking notes and reading and the ones who did not study. While, SSTC’ metacognitive learning strategies showed significant difference between teacher candidates who studied from their own notes, their friends’ notes and textbooks and candidates who did not study, no difference between teacher candidates who studied using notes from the internet and the ones who did not study was found.
___
- Akın, Ö. (2013). Müzik Öğretmeni Adaylarının Öğrenme Stratejilerini Kullanma Durumları (Pamukkale Üniversitesi Örneği), YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (YYU Journal of Education Faculty), Cilt:X, Sayı:I, 1-10.
- Ay, E. (2014). Üstbiliş ve Sosyal Bilgiler Öğretimindeki Yeri, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar-1 (Ed. Refik Turan, Ali Murat Sünbül& Hakan Akdağ). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. 279-297.
- Bağçeci, B., Döş, B. & Sarıca, R. (2011). İlköğretim Öğrencilerinin Üstbilişsel Farkındalık Düzeyleri ile Akademik Başarısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), s. 551-566.
- Başaran, M. (2013). 4. Sınıf Öğrencilerinin Üstbilişsel Okuma Stratejilerini Kullanma Durumları ve Bu Stratejilerle Okuduğunu Anlama Arasındaki İlişki, Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/8 Summer 2013, p. 225-240, , ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5502, ANKARA-TURKEY.
- Bayındır, N. (2006). Öğrenme Stratejilerinin Öğretimi ve Bilişsel Süreçlere Yansıması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Baykara, K. (2011). Öğretmen Adaylarının Bilişötesi Öğrenme Stratejileri ile Öğretmen Yeterlik Algıları Üzerine Bir Çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 40, 80-92.
- Belet, Ş. D. ve Güven, M. (2011). Meta-cognitive Strategy Usage and Epistemological Beliefs of Primary School Teacher Trainees, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (Educational Sciences: Theory & Practice), 11(1), Kış, 51-57.
- Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., &Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 5. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
- Curwen, M. S.,Miller, R. G., Smith, K. A. W. & Calfee, R. C. (2010). Increasing Teachers’ Metacognition Develops Students’ Higher Learning During Content Area Literacy Instruction: Findings from the Read-Write Cycle Project, Issues in Teacher Education, 19(2), 127-151.
- Çakıroğlu, A. (2007). Üstbiliş, TSA Dergisi, 11( 2), 21-27.
- Çalışkan, M. ve Sünbül, A. M. (2011). The Effects of Learning Strategies Instruction on Metacognitive Knowledge, Using Metacognitive Skills and Academic Achievement (Primary Education Sixth Grade Turkish Course Sample), Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (Educational Sciences: Theory and Practice), 11 (1), 148-153.
- Çubukçu, F. (2008) How to Enhance Reading Comprehension Through Metacognitive Strategies, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 83-93.
- Demir, Ö. (2013). Öğretmen Adaylarının Ders Çalışma Sırasında Bilişsel Farkındalık Becerilerini Kullanma Düzeylerinin İncelenmesi: Nitel Bir Çalışma, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 44, 133-148.
- Demirel, Ö. (2003). Eğitim Sözlüğü (Dictionary of Education), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
- Doğanay, A. (1997). Ders Dinleme Sırasındaki Bilişsel Farkındalıkla İlgili Stratejilerin Kullanımı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 15, 34-42.
- Doğanay, A. ve Demir, Ö. (2011). Akademik Başarısı Düşük ve Yüksek Öğretmen Adaylarının Ders Çalışma Sırasında Bilişsel Farkındalık Becerilerini Kullanma Düzeylerinin Karşılaştırılması, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (Educational Sciences: Theory and Practice), 11(4), Güz, 2021-2043.
- Durgun, G. (2010). Effects of Explicit Metacognitive Strategy Training on Reading Comprehension, Attitudes Towards Reading and Strategy Awareness, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
- Erdem, A. R. (2005). Öğrenmede Etkili Yollar: Öğrenme Stratejileri ve Öğretimi, İlköğretim- Online, 4(1), 1-6.
- Feyzioğlu, E. Y. & Ergin, Ö. (2012). 5E Öğrenme Modelinin Kullanıldığı Öğretimin Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Üst Bilişlerine Etkisi, Türk Fen Eğitimi Dergisi, 9(3),s. 55-77.
- Flavell, J. H. (1985). Cognitive Development. Second Edition, USA: Prentice-Hall International Editions.
- Gelen, İ. (2003). Bilişsel Farkındalık Stratejilerinin Türkçe Dersine İlişkin Tutum, Okuduğunu Anlama ve Kalıcılığa Etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
- Gooden, B. R., Carreker, S., Thornhill, A. & Joshi, M. (2007). Instruction of Metacognitive Strategies Enhances Reading Comprehension and Vocabulary Achievement of Third-Grade Students, The Reading Teacher, 61(1), pp. 70–77.
- Gündoğan Çögenli, A. & Güven, M. (2014). Bilişüstü Öğrenme Stratejileri Belirleme Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, s. 283-297.
- Güral, M. M. (2000). The Role of Teaching Cognitive and Metacognitive Strategies in Developing Reading Comprehension Skills of Foreign Language Learners. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Hamamcı, Z. (2012). Üniversite Hazırlık Sınıfı Öğrencilerinin Dil Öğrenme Strateji Tercihleri, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(3), 314-323.
- Jacobs, J. E. & Paris, S. G. (1987). Children’s Metacognition About Reading: Issues in Definition, Measurement, and Instruction, Educational Psychologist, 22 (3&4), p. 255-278.
- Johnson, B. & Christensen, L. (2004). Educational Research: Quantitative, Qualitativeand Mixed Approaches. Second Edition, USA: Pearson Education Inc.
- Kartal, T., Kayacan, K. ve Selvi, M. (2013). Öğretmen Adaylarının Bilimsel Tutum ve Bilişötesi Öğrenme Stratejilerine İlişkin Farkındalık Düzeylerinin Çoklu Değişkenler Açısından İncelenmesi,The Journal of Academic Social Science Studies, Volume 6, Issue 1, January, p. 913-939.
- Katrancı M. & Yangın B. (2013). Üstbiliş Stratejileri Öğretiminin Dinlediğini Anlama Becerisine ve Dinlemeye Yönelik Tutuma Etkisi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (11), 733-771.
- Kaya, S. (2012). Bilişsel ve Üstbilişsel Strateji Etkinliklerinin Öğretmen Adaylarının Öğretim Tasarımı Dersi Başarılarına, Bilişsel ve Üstbilişsel Stratejileri Kullanma Düzeylerine Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Kazu, H. & Yıldırım, N. (2013). Öğretmenlerin Bilişsel Farkındalık Stratejilerini Kullanma Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından Karşılaştırılması, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Güz, 11(4), 323-342.
- Küçük Kılıç, S. & Öncü, E. (2014). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğrencilerinin Bilişötesi Öğrenme Stratejileri ve Akademik Öz-Yeterlikleri, Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2.
- Küçük Özcan, Z.Ç. (2000). Teaching Metacognitive Strategies to 6th Grade Students, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Muhtar, S. (2006). Üstbilişsel Strateji Eğitiminin Okuma Becerisinde Öğrenci Başarısına Olan Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Namlu, A. G. (2004). Bilişötesi Öğrenme Stratejileri Ölçme Aracının Geliştirilmesi: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması, Sosyal Bilimler Dergisi, 2, s. 123-135.
- Özbay, M. & Bahar, M. A. (2012). İleri Okur ve Üstbiliş Eğitimi, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(1), s. 158-177.
- Özsoy, G. (2007). İlköğretim Beşinci Sınıfta Üstbiliş Stratejileri Öğretiminin Problem Çözme Başarısına Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Saraç, S., (2010). İlköğretim Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Üstbiliş Düzeyleri, Genel Zekâ ve Okuduğunu Anlama Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Saraç, S., Önder, A. & Karakelle, S. (2014). Üstbiliş, Zeka ve Metinden Öğrenme Performansı Arasındaki İlişkiler, Eğitim ve Bilim, 39 (173), 39-54.
- Schraw, G. (1998). Promoting General Metacognitive Awareness, Instructional Science, 26, 113– 125.
- Selçuk, Z. (2000). Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Senemoğlu, N. (2001). Gelişim Öğrenme ve Öğretim: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi.
- Şen, H. Ş. (2003). Biliş Ötesi Stratejilerin İlköğretim Okulu Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Okuduğunu Anlama Düzeylerine Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Tunca, N. & Alkın-Şahin, S. (2014). Öğretmen Adaylarının Bilişötesi (Üst Biliş) Öğrenme Stratejileri ile Akademik Öz Yeterlik İnançları Arasındaki İlişki, Anadolu Journal of Educational Sciences International, January, 4(1), 47-56.
- Yurdakul, B. (2004). Yapılandırmacı Öğrenme Yaklaşımının Öğrenenlerin Problem Çözme Becerilerine, Bilişötesi Farkındalık ve Derse Yönelik Tutum Düzeylerine Etkisi ile Öğrenme Sürecine Katkıları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.