SİYASAL SİSTEMLER BAĞLAMINDA SANSÜR KAVRAMI ÖRNEK OLAY: İLİŞTİRİLMİŞ GAZETECİLİK PRATİĞİ

Medya, kapitalist toplumlarda devlet hegemonyasının en önemli unsurlarından birisidir. Devletler ideoloji ve yönetim anlayışlarını geniş kitlelere yaymak, ülke içerisinde birlik ve beraberlik oluşturabilmek adına medyayı etkin şekilde kullanmaya gayret gösterirler. ABD iletişim özgürlüğünü Anayasal güvenceye kavuşturmuş ve “kongre söz veya basın özgürlüğünü sınırlayan kanun yapamaz” hükmü ile 1791 yılından beri dünyaya örnek teşkil etmiştir. Düşünce, ifade ve ifadeyi yayma konularında kongreye kanun yapma hakkını vermeyen bu değişiklik Amerika’daki özgürlüklerin bir göstergesi kabul edilebilir. Ancak medyaya uygulanan sansür yaptırımları anayasa ile güvence altına alınan basın özgürlüğü üzerinde kara bulutların dolaşmasına sebep olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri’nin gerçekleştirdiği son Irak işgali öncesinde, ABD ve müttefiklerince Irak’a demokrasi ve özgürlük götürme söylemi ile bütünleşen Irak’ta kitle imha silahları bulunduğu yönünde ortaya atılan iddia, Irak’a saldırının temel gerekçesi olarak gösterilmiştir. Ancak savaşın ilerleyen günlerinde bu iddianın asılsız olduğu ve Irak’ta kitle imha silahlarının bulunmadığının ortaya çıkması Amerika’nın medya aracılığı ile meşrulaştırdığı savaşının haksızlığını gündeme getirmiş ve propaganda, haberin manipülasyon ve dezenformasyonu, sansür gibi sıkça tartışılan konuları yeniden gündeme taşımıştır. Irak savaşı ve beraberinde getirdiği yeni kavramlar düşünüldüğünde sansür mekanizmasının nasıl şekil değiştirdiğini görmek mümkündür. Özellikle Embedded (İliştirilmiş) gazetecilik pratiği değerlendirildiğinde gazetecilere imzalatılan sözleşmelerin öndenetim mekanizmasını çalıştırdığını ve en açık biçimiyle sansür uygulandığını açıkça göstermektedir. Çalışma gazetecilerle görüşmeler yapılarak zenginleştirilmiş ve sansür mekanizmasının işleyiş biçimi değerlendirilmiştir.

CONCEPT OF CENSORSHIP IN THE CONTEXT OF POLITICAL SYSTEMS CASE STUDY: EMBEDDED JOURNALISM PRACTICE

The media is one of the most important elements of the state hegemony in capitalist societies. States strive to use the media effectively in order to spread their ideology and understanding of governance to large masses and to create unity and togetherness within the country. The United States has made freedom of communication a constitutional guarantee and has set an example to the world since 1791 with the provision that “Congress cannot make laws limiting freedom of speech or the press.” This amendment, which does not give Congress the right to legislate on matters of thought, expression, and dissemination of expression, can be considered a demonstration of freedoms in America. However, the censorship sanctions imposed on the media have caused dark clouds to circulate over the freedom of the press guaranteed by the Constitution. Prior to the recent invasion of Iraq by the United States, the claim made by the United States and its allies that there were weapons of mass destruction in Iraq, which was integrated with the rhetoric of bringing democracy and freedom to the country, has been cited as the main justification for the attack on Iraq. However, the fact that this claim was unfounded and that there were no weapons of mass destruction in Iraq later in the war brought up the injustice of America's war, which was legitimized through the media, and brought up frequently discussed issues such as propaganda, manipulation and disinformation of news, and censorship. Considering the Iraq War and the new concepts it brought with it, it is possible to see how the censorship mechanism changed shape. Especially when the practice of Embedded journalism is evaluated, it is clearly shown that the contracts signed by journalists operate the pre-supervision mechanism and that censorship is applied in its most explicit form. The study was enriched by interviews with journalists and the way the censorship mechanism works was evaluated.

___

  • Ana Britanicca. (1990). Genel Kültür Ansiklopedisi. İstanbul: Ana Yayıncılık.
  • RTÜK. (2005). Avrupa Kitle İletişimi Politikaları, 7. Bakanlar Konferansı. Erişim adresi: www.rtuk.org.tr, Erişim tarihi: 01.11.2006
  • Seslisözlük. (2018). Seslisözlük. Erişim adresi: https://www.seslisozluk.net/censor-nedir-ne-demek Erişim tarihi: 01.08.2010
  • Atılgan, S. (1999). Basın İşletmeciliği. İstanbul: Betaş Basım Yayım.
  • Aziz, A. (2006). Televizyon ve Radyo Yayıncılığı. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları
  • Bakanlar Kurulu. (1996). Sansür Yönetmeliği. Ankara: Resmî gazete. Yayımlanma tarihi: 13.06.1996.
  • Baldini, M. (2000). İletişim Tarihi. (Çev: Gül Batuş). İstanbul: Avciol Basım Yayın.
  • Bayraktaroğlu, A. M. (2008). İkinci Körfez Savaşında Fotoğraf ve Propaganda. Erişim adresi: www.belgeselfotograf.com/ Erişim tarihi: 07.06.2008
  • Beard, C. A. ve Beard, M. R. (1960). New Basic History of The United States. Garden City New York: Doubleday Company Inc.
  • Bektaş, Ü. (2008). Sansür Tanımı Çerçevesinde İliştirilmiş Gazetecilik. Görüşme: 26.02.2008
  • Bohec, J. (1998). Basın Özgürlüğünün Paradoksları. (Çev: Can Gürel Seyidoğlu). Paris: Le Monde gazetesi. 17.06.1998,
  • Cheyney, E. P. (1960). Freedom and restraint: A short history. In Schramm (ed.) op. cit. s:203-218
  • Çankaya, Ö. ve Yamaner, M. B. (2006). Kitle İletişim Özgürlüğü. Ankara: Turhan Yayınları.
  • Danışman, A. (1982). Basın Özgürlüğü Sağlanması Önlemleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın ve Yayın Yüksekokulu Basımevi.
  • Demirkan, Ö. (2004). İliştirilmiş Muhabirlik ve Basın Etiği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi İletişim Fakültesi, Ocak 2004
  • Demir, V. (1998). Türkiye’de Medya ve Öz-denetimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Demir, V. (2007). Türkiye’de Medya Siyaset İlişkisi. İstanbul: Beta Yayınları.
  • Dönmezer, S. (1976). Basın ve Hukuk. İstanbul: İÜHU Yayınları.
  • Duran, R. (2001). Burası Dünya Polis Radyosu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Duran, R. (2003). Apoletli Türk Medyası Artık Hakiki Amerikalı. Erişim adresi: www.bianet.org/bianet/kategori/medya/18186/apoletli-turk-medyasi-artik-hakiki-amerikali. Erişim tarihi: 20.05.2007.
  • Duran, R. (2003). İliştirilmiş: İliştirilmiş Değil Askeri Yatılı. Erişim adresi: www.bianet.org/bianet/kategori/bianet/18038/iliştirilmiş-ilistirilmis-degil-askeri-yatili. Erişim tarihi: 01.09.2007.
  • Ergel, Ü. (2008). Sansür Tanımı Çerçevesinde İliştirilmiş gazetecilik. Görüşme: 12 01 2008.
  • Geray, H. (2003). İletişim ve Teknoloji Uluslararası Birikim Düzeninde Yeni Medya Politikaları. Ankara: Ütopya Yayınevi.
  • Gümüşsuyu, Ç., Oyur, E. ve Sönmez, S. (2009). Genel ve Teknik İletişim. Ankara: Savaş Yayınevi.
  • Gürbüz, Y.(1981). Anayasalar. İstanbul: Filiz Kitabevi.
  • Houn, F. Q. (1958–1959). Chinese Communist Conrol of The Pres. The Public Opinion Quarterly, Cilt 22, p. 435–448. (Aktaran Erol Mutlu, İletişim Sözlüğü, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 1998, s.293).
  • İçel, K. ve Ünver, Y. (2005). Kitle Haberleşme Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
  • İLEF. (2003). Gazeteci Üzerindeki Baskılardan Nasıl Kurtulur. Erişim adresi: www.ilef.ankara.edu.tr/akildefteri/ Erişim tarihi: 16.01.2008
  • İLEF. (2013). Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi. Erişim adresi: http://ilef.ankara.edu.tr/etik/medyave-demokrasi, Erişim tarihi: 02.09.2013.
  • İnal, A. M. (1994). Haber Üretim Sürecine Farklı İki Yaklaşım. Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi 1993 Yıllığı içinde, A.Ü. İletişim Fakültesi Yayınları No: 3, A.Ü. İletişim Fakültesi Basımevi. s:157-159
  • İnceoğlu, Y. G. (1994). ABD’de Medya. İstanbul: Der Yayınları.
  • İnceoğlu, Y. G. (2004). Medya Eleştirileri. Uluslararası Medya. İstanbul: Der Yayınları.
  • İrfan, E. ve Korkmaz, A. (2002). Öteki Kuram. Ankara: Erk Yayınevi.
  • Işık, M. (2002). Kitle İletişim Sistemleri. Konya: Eğitim Kitabevi.
  • Jeanneney, J. N. (1997). Başlangıcından Günümüze Medya Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Kabacalı, A. (1990). Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, Cilt Birinci Baskı,
  • Kahraman, H. B. (2005). Cinsellik, Görsellik, Pornografi. İstanbul: Agora kitaplığı.
  • Kavaklı, O. (1993). Türk Basınını Tekelleşmeye İten Faktörler: Tekelleşme Eğilimleri ve Sonuçları. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
  • Kazgan, G. (1974). İktisadi Düşünce veya İktisadi Politik İktisadın Evrimi. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
  • Keane, J. (1999). Medya ve Demokrasi. (Çev: Haluk Şahin) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • Küçük, M. (1999). Medya, İktidar, İdeoloji. 2. Baskı. Ankara: Ark Yayınevi.
  • Mcquail, D. (1994). Kitle İletişim Kuramı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
  • Meriç, C. (2007). Mağaradakiler. İstanbul: Sena Yayınları.
  • Merrij, J. (1989). The Dialectic İn Journalism: Toward a responsible use of Pres Freedom. basım yeri bilinmiyor:Barton Rouqe: Louisiana State University Press. İnceoğlu, Y. G., 2004. Medya Eleştirileri. Uluslararası Medya. İstanbul: Der Yayınları.
  • Meydan Larousse. (1973). Büyük Lugat ve Ansiklopedi. İstanbul: Meydan Yayınları.
  • Mills, C. W. (1974). İktidar Seçkinleri. (Çev: Ünsal O.) İstanbul: Bilgi Yayınevi.
  • Murdock, G. (1999). Medya, İktidar, İdeoloji. 2. Baskı. Ankara: Ark Yayınevi.
  • Mutlusu, F. A. (2001). Yönetsel Yapıların Oluşumunu ve Netliğini Belirleyen Etkenler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3),
  • Nişanyan, S. (2004). Sözlerin Soyağacı, Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul Gözden Geçirilmiş 2. Basım. İstanbul: Adam Yayınları.
  • Özdemir, C. (2003). Onlarlaydım Ama Onlardan Değildim. İstanbul: Doğan Yayınevi.
  • Öztürk, S. (2006). Türk Sinemasında İlk Sansür Tartışmaları ve Yeni Belgeler. İstanbul: Galatasaray İletişim.
  • Parla, T. (1986). Demokrasi, Anayasalar, Partiler ve Türkiye'nin Siyasal Rejimi Üzerine Yazılar. İstanbul: Onur Yayınları. s: Radio-Television News Directors Assocition & Foundation. (2003).. Çev: Seda Tutu: 24 Eylül 2001
  • Şevkat, U. (2008). Sansür Tanımı Çerçevesinde İliştirilmiş Gazetecilik. Görüşme: 04.03.2008
  • Taner, A. ve Yayla, A. (2018). Liberteryen Teoride Özgürlüğün ve Siyasetin Sınırları. Liberal Düşünce Dergisi, 23(91-92), s:7-51.
  • Tılınç, D. L. (1998). Utanıyorum Ama Gazeteciyim. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Tılınç, D. (2003). Türkiye'de Gazeticilik: Eleştrisel Bir Yaklaşım. Ankara: ÇGD Yayınları.
  • Tocqueville, D. A. (1994). Amerika'da Demokrasi. (Çev: İhsan Sezai, Fatoş Dilber). Ankara: Yetkin Yayınları.
  • Trager, R ve Dickerson, D. (2003). 21.Yüzyılda İfade Hürriyeti. (Çev: A. Nuri Yurdusev). Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu Yayını.
  • Trenchard, J. ve Gordon, T. (2008). Güç ve Özgürlük Üzerine. Erişim adresi: www.diclehukuk.com: Erişim tarihi: 02.02.2008. Türk Dil Kurumu. (1983). Türkçe Sözlük. Ankara,
  • Üçer, A. R. (2007). Arayış. Erişim adresi: www.guvercinevi.net, Erişim tarihi: 12.01.2007.
  • Üstlek, M. (2007). Türk Basın İle İngiliz Basının Tekelleşme ve Sahiplik Kavramları Altında İncelenmesi ve Karşılaştırılması. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Vural, S. (1994). Kitle İletişim Denetim Stratejileri. Ankara: Bilim Yayınları.
  • Yumlu, K. (1994). Kitle İletişim Kuram ve Araştırmaları. İzmir: Nam Basım.