419188

SADÎ’NİN BOSTÂN’ININ TÜRK EDEBİYATINDAKİ YENİDEN ÇEVİRİLERİ VE ÇEVİRİ STRATEJİLERİ

13. yüzyıl İran şairlerinden Sadî'nin (öl. 1292) 1257'de yazdığı Bostân, diğer adıyla Sadî-nâme, İran edebiyatının Gülistân ile birlikte en meşhur eserlerindendir. Ahlakî ve didaktik bir nasihatname olan eser, yaklaşık 4000 beyitten oluşur. Bir giriş ve on bölüm halinde düzenlenmiştir. Her bölüm ele alınan konudaki birçok hikâyeden meydana gelir. Sadî, çeşitli kaynaklardan derlediği hikâyeler, bizzat şahit olduğu olaylar ve duyduğu rivayetlerle edindiği bilgi ve tecrübelerini sade ve anlaşılır bir üslûpla anlatır, bu konuları eğitici ve öğretici bir şekilde işler. Hikâyeler, çeşitli nasihatler veya ibretli cümlelerle biter. Bu eser 14. yüzyıldan itibaren Türkçeye pek çok kez çevrilmiş ve şerh edilmiştir. Bu incelemede, Türk edebiyatında pek çok kez çevrilerek bir yeniden çeviri silsilesi oluşturan Bostân'ın neden yeniden çevrilme ihtiyacı duyulduğu, çevirilerin sahiplerince nasıl tanımlandığı, çeviri sırasında nasıl bir strateji izlendiği, kendinden önceki çevirilere değinme veya eleştiri olup olmadığı, çevirilerde dönemine ait etkilerin varlığından söz edilip edilmediği gibi soruların cevabı aranacaktır. Böylece Bostân gibi yüzyıllar boyunca Türkçeye çevrilen "saygın" bir eserin çeviri stratejileri tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu inceleme, Bostân'ın Türk edebiyatındaki ilk çevirisi Ferheng-nâme-i Sadî'den başlayarak Zaîfî, Abdî, Mehmet İzzet Paşa, Kilisli Rifat Bilge, Niğdeli Hakkı Eroğlu, Hikmet İlaydın, Yakup Kenan Necefzade, Hicabi Kırlangıç, A. Naci Tokmak ve Azmi Bilgin tarafından yapılan çevirilerin yan-metinleri (paratext), yani kapak, önsöz ve giriş bölümleri üzerinden yapılacaktır. Bu çeviriler, Bostân'ın manzum veya mensur tam çevirileridir

SADÎ’NİN BOSTÂN’ININ TÜRK EDEBİYATINDAKİ YENİDEN ÇEVİRİLERİ VE ÇEVİRİ STRATEJİLERİ

Bostân aka Sadî-nâme is a literary work on ethics written in 1257 by Sadî, a renowned writer and poet of Persian literature in 13th century. Bostân was written as verse of approximately 4000 couplets. It comprises of an introduction and ten chapters. Every chapter is adorned with stories that have a moral lesson based on everyday situations. Some of the stories told are based on the real life of Sadî himself and some are based on what he had heard or read. Every story ends with different statements of advices. This work has been translated into Turkish and commented on many times since the 14th century on. In this research, the answers for the following questions are to be searched by examining the retranslations -both prose and verse- of Bostân which has a retranslational cycle in Turkish literature: Why was this work retranslated? Did the translators feel the necessity to explain the reasons? How the retranslations were identified and described by their translators? Did they give any clues on whether they would be faithful to the original or pursue another method of translation? Did they mention something about the effects of the period in which the translation was produced? Are there any mentions or criticisms of the previous translations? The translational strategies of the translators of Bostân were analysed beginning with Ferheng-nâme-i Sadî, and Zaîfî, Abdî, Mehmet İzzet Paşa, Kilisli Rifat Bilge, Niğdeli Hakkı Eroğlu, Hikmet İlaydın, Yakup Kenan Necefzade, Hicabi Kırlangıç, A. Naci Tokmak and Azmi Bilgin via the paratextual data (covers, prefaces, introductions)

PDF

___

Arslan, Mustafa. (2013 Kış). Türk Dil Kurumu Kütüphanesi Yz. A.210 Numarada Kayıtlı Lügat Mecmuası Üzerine Bir Değerlendirme. Turkish Studies, 8 (1), 579-600. Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.4563
Bilge, Kilisli Rifat. (Çev.). (1968). Şeyh Sâdi-i Şîrazî, Bostan. 8. bs. İstanbul: Can.
Bilgin, Azmi (Çev.). (2015). Sadî, Bostan. İstanbul: Kapı.
Büyükkarcı Yılmaz, Fatma (2013). Zaîfî’nin Manzum Gülistân Çevirisi: Kitâb-ı Nigâristân-ı Şehristân-ı Dırahtistân-ı Sebzistân, C. 1. Cambridge, Mass: Harvard Üniversitesi, Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.
Demircioğlu, Cemal. (2003). 19. Yüzyıl Sonu Türk Edebiyatında ‘Tercüme’ Kavramı. Journal of Turkish Studies = Türklük Bilgisi Araştırmaları, Kaf Dağının Ötesine Varmak Festschrift in Honor of Günay Kut Sayısı 27 (II). Cambridge Mass.: Harvard Üniversitesi, 13-31.
Demircioğlu, Cemal. (2016). Çeviribilimde Tarih ve Tarihyazımı: Doğu-Batı Ekseninde Bir Karşılaştırma. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Eroğlu, Niğdeli Hakkı. (Çev.). (1945). Çiçek Bahçesi: Bostan Tercümesi. Niğde: Vilayet Basımevi.
Gül, Meltem. (2010, Kış). 14. Yüzyıl Eski Anadolu Sahasında Oğuz Lehçesiyle Yazılmış Eserler Üzerine Yapılan Başlıca Bilimsel Yayınlar. The Journal of Academic Social Science Studies JASSS, 3 (2), 1-21.
Gülenç, Halil. (2010). Ferhengnâme-i Sa‘dî: İnceleme-Metin (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
İlaydın, Hikmet. (Çev.) (1950). Sâdi, Bostan, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
Karaismailoğlu, Adnan. (1992). Bostân. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 307-308.
Kırlangıç, Hicabi. (Çev.). (2012). Sa’dî, Bostan (Sâ‘dî-nâme). İstanbul: Kapı.
Mutlu, Yekta. (1947-48). Ferhengname’i Sadi Tercümesi’nin Gramer Hususiyetleri (Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Necefzade, Yakup Kenan. (Çev.). (1965). Şirazlı Şeyh Sa’di, Bustan (Bostan), Aslının Tam ve Mükemmel Tercümesi. [İstanbul]: Doğruluk Matbaası.
Olgun, İbrahim. (1978, 1 Temmuz). Türkçe Sadi ve Hafız Çevirileri. Türk Dili, Çeviri Sorunları Özel Sayısı, XXXVIII, (322), 117-126.
Paker, Saliha. (2015). On the Poetics Practices of ‘a Singularly Unintentive People’ and the Anxiety of Imitation. Tradition, Tension and Translation in Turkey. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins Publishing Co., 27-52.
Sevindik, Hakan. (2014). Türk Edebiyatında Bostan ve Abdî’nin Manzum Bostan Tercümesi: İnceleme, Metin (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
Sevindik, Hakan. (2016). Yeni Bir Hamse Şairi: Abdî ve Manzum Bostân Tercümesi. SEFAD, 35. 105-130.
Tokmak, A. Naci. (Çev.). (2012). Sa‘dî-yi Şîrâzî, Bûstan. İstanbul: Şule.