SABAHATTİN ALİ’NİN “SES” ADLI HİKÂYESİNDE ESTETİK BİR UNSUR OLARAK RİTİM

Sanatsal ifade gücünün yanı sıra metnin içerisindeki ritmik ölçülülük edebî metinlerde estetik değer açısından önemli bir unsur olarak karşımıza çıkar. Özellikle metindeki hareketin ritmi bir estetik duygu uyandırdığı için hem nazımda hem de nesirde geniş kullanım alanına sahiptir. Her ne kadar şiirde ritmik unsurları tespit etmek nesre göre daha kolay olsa da şiir ve nesir türündeki metinlerde ritmik yapılanmanın oluşumu ve incelenmesi metnin anlaşılmasına katkı sağlayacaktır. İnsan muhayyilesinin bir ürünü olan her sanat yapıtının ritmik bir bütünlük ortaya koyduğu fikrinden yola çıkılırsa edebî metinlerin de ritmik yapılanmaya kayıtsız kalması düşünülemez. Okumanın ardındaki hazzı temin eden ve iç nizamı sağlayan ritim, her sanat ürününde kendine özgü yöntemlerle oluşturulur. Kurmacayı hakikatten ayıran bir öge olarak düşünürsek hiçbir edebi metnin tesadüflere bırakılarak üretilmediği kanısına da varılabilir. Bu sebeple ritmik unsurları güzel yöntemlerle oluşturulamayan bir sanat ürününün başarılı olduğunu söylemek oldukça zordur. Öyleyse bir estetik unsur olarak edebî eserlerde kendine has yöntemlerle oluşturulan ritmin edebi metinlerdeki işlevselliğinden söz etmek mümkündür. Edebi eserlerde ses, söz, mekân, eşya, olay, motif gibi ögelerde belli aralıklarla yinelenen tekrarların estetik bir etki uyandırabilmesi için ritmik olması da gerekmektedir. Böylelikle metin sıradanlıktan ve tek düzelikten kurtulacaktır. Özellikle de her bir unsurun ya da olgunun değişime uğrayarak tekrar edilmesi metindeki ritmin akışını kuvvetlendirecektir. İllaki edebi eserde ritmin güçlü olması için hep aynı değil vaka ve duygu yoğunluğuna göre artarak ya da azalarak devam etmesi gerekir. Anlatımı derinleştiren ritim, aynı zamanda edebi metne estetik değer kazandıran da 'nasıl kurgulamış' sorusuna verilen cevapla ilgilidir. Öyleyse ritim, 'nasıl anlatıyor' sorusunun bir cevabıdır. Bu soruya cevap ararken ayrıca ritmin okuru da kurmacanın içine çeken ve onun estetik haz almasını sağlayan bir anlatı unsuru görevini üslenmesini sağlıyor. Sanat ürünlerinin hemen hepsinde kurucu bir unsur olarak ritim mevcutken edebî metinlerde ritmin genellikle şiirle sınırlandırılması oldukça yaygın bir bakış açısıdır. Bu nedenle akademik çalışmaların pek çoğunda roman ve hikâye türlerindeki ritmik unsurlar bir bütün olarak incelenmemiştir. Hiç şüphesiz ki bu alanda yapılacak çalışmaların sayısındaki artış özellikle Yeni Türk Edebiyatı sahasındaki araştırmalara katkı sağlayacaktır. Güzel sanatların kurucu ögelerinden biri olan ritim sanatçıya da yaratım sürecinde oldukça büyük katkı sunar. Estetik yönü güçlü eserler ürettiğini de ifade etmemiz gereken Türk edebiyatının başarılı yazarlarından Sabahattin Ali'nin hikâyelerinde ritim olgusuna geniş yer verdiği görülmektedir. Bu hikâyelerde ritmik yapılanma genellikle kişilerin ruh hâllerinin değişimleriyle paralel bir çizgidedir. Hayatın ritminin mekânla ilişkili olduğu düşüncesinden yola çıkarsak mekânın ritmini kavramayan bir yazarın hayatın ritmini de kavramasının zor olacağı kanısına varmamız oldukça makul karşılanmalıdır. Hatta yazarların ve şairlerin bu kavrayış sürecini ve akislerini metinlerinde başarılı bir şekilde yansıtmaları gerekir. Ritim de bu kurmaca sürece olumlu şekilde katkı sağlayacaktır. Bu çalışmada büyük oranda eserlerinde mekân olarak kasaba ve köy hayatını işleyen Sabahattin Ali'nin hikâyelerinden biri olan "Ses"teki köy, köylü ve onun sorunlarıyla ilgili temalara sıkça yer verildiğini ifade etmek mümkündür. Nesir türünde ritim unsurlarının tespiti hususunda henüz makul bir yöntem geliştirilemediğini ifade etmemiz gerekir. Bu bağlamda çalışmada estetik bir unsur olarak Sabahattin Ali'nin "Ses" adlı hikâyedeki ritmik ögeler hikâyenin temel unsuru olan vakanın ritmiyle başlanarak hayatın ritmi ve sözün ritmi başlıkları altında incelenecektir

Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/30, p. 531-546

In addition to ability of artistic expression, rhythmic temperance in text also comes out as an important element in terms of the aesthetic value in literary texts. Especially because of the fact that the rhythm of movement in text awakens an aesthetic emotion, it has a wide area of use in poetry and in prose. Even though it is much easier to determine rhythmic elements in poetry rather than in prose, the formation and analysis of rhythmic construct in both poetry and prose will contribute to comprehension of the text. On the basis of the fact that every composition which is an output of the human imagination produces a rhythmic coherence, it can’t be thought that literary texts are indifferent to the rhythmic construct. Rhythm which provides the post-reading delight and ensures the internal order is created in each work of art differently with specific techniques. If we think that the fiction is item from reality, we can come through with an idea that any literary text isn’t generated with coincidence. Because of this, it is quite hard to say that a work of art whose rhythmic elements aren’t created with specific techniques is successful. In that case, it is possible to talk about the functionality of rhythm in text which is created with specific techniques in literary texts as an aesthetic element. On the purpose of the repetitions recurring at certain intervals in elements such as sonance, utterance, space, object, case, motif etc. in literary works to arouse an aesthetic feeling, they should be also rhythmic. Thus, the text will be free of monotony and ordinariness. Repeating every element or fact which gets changed will intensify the flow of rhythm in literary text. For the rhythm to be strong, it should continue increasingly or decreasingly depending on density of case and feeling. Rhythm, which deepens the meaning, is also related to the response given to the question of “how is it constructed” that brings an aesthetic value to text. In that case, rhythm is a response to the question of “how is it narrated”. While it searches answers for this question, it also undertakes the duty of involving the readers in fiction and providing them with aesthetic pleasure. While the rhythm is constituent element in nearly all works of art, it is a common point of view that the rhythm in literary works is restricted to poetry. Because of this fact, the rhythmic elements in novels and stories aren’t analyzed as a whole in most academic studies. The increase in the studies which will occur in this field will contribute to the researches especially in Modern Turkish Literature. Rhythm, which is a constituent element in fine arts, contributes to artist in creation period. It can be seen that Sabahattin Ali, who produces works with a strong aesthetic aspect and who is one of the successful writers of Turkish Literature, gives place to rhythm in his stories. The rhythmic construct in these stories is generally parallel to the changes in persons’ moods. Based on the idea that the rhythm of life is related to space, it will be difficult for a writer who doesn’t comprehend the rhythm of space to comprehend the rhythm of life. It is necessary for these writers and poets to reflect this comprehension process and its reflections accomplishedly. Rhythm will also positively contribute to that fictional process. In this study it is possible to mention that the themes such as village, peasant and town life appear in “Ses”, one of the stories of Sabahattin Ali, who mostly gives place to village and town life as space in his works. It should be said that a rational technique hasn’t been developed about the detection of rhythmic elements in prose. In this context, we will analyze the rhythmic elements in “Ses”, written by Sabahattin Ali, under the topics of rhythm of life and rhythm of utterance starting from the main element of story which is the rhythm of case

___

  • Ali, Sabahattin (2010). Kağnı, Ses, Esirler. İstanbul: (7. Baskı). YKY.
  • Ayyıldız, Mustafa (2004). “Hikâyede Ritmik Oluşum, Anlatıcı, Bakış Açısı, Bakış Açısının Alt Boyutları ve İki Örnek Uygulama”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. S. 4. 15-25.
  • Bingöl, Ulaş (2015). “Eleştirinin Anatomisi Adlı Eser Üzerine”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. S. 4/3. 1366-1381.
  • Borel, Henri (2013). Hayatın Ritmi. (çev. Ahmet Aydoğan), (1. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
  • Can, Adem. “Mustafa Kutlu’nun Hikâyelerinde Ritim”. Uluslararası Erzincan Sempozyumu, (Yayımlanmış bildiri). C. 1. 28-Eylül/1 Ekim 2016. 497-506.
  • Can, Adem (2015). Şiir /de/ Ritim. (1. Baskı). Ankara: Birleşik Yayınları.
  • Doğan, Mehmet H. (1975). “Öykücü Sabahattin Ali”. Türk Dili (Türk Öykücülüğü Özel Sayısı). S. 286. 84-93.
  • Elmas, Nazım (2010). “Adalet Ağaoğlu’nun Hikâye Dilinde Ritim”. Karadeniz Araştırmaları. S. 27. 181-190.
  • Eronat, Kamuran (2011). “Sabahattin Ali’nin ‘Ses’ Hikâyesinde Mekân-İnsan İlişkisi”. Erdem. S. 59. 121-128.
  • Filizok, Rıza. “Şiirde ve Nesirde Ritim Nedir?”, www.ege-edebiyat.org/wp/wp-content/uploads/Şiirve-Nesirde-Ritim-Nedir.docx(ET: 05.12.2017)
  • Forster, E.M. (1985). Roman Sanatı. (çev. Ünal Aytür), İstanbul: Adam Yayınları.
  • Karaca, Alaattin (1993). “Sabahattin Ali’nin Öykülerinde Toplumsal Konular”. Türkoloji Dergisi.C. 11. S. 1. 221-231.
  • Karataş, Turan (2007). Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. (3. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Korkmaz, Ramazan (2008). “Aytmatov Anlatılarında Ritmin Büyülü Gücü; Türküler”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. S. 26. 41-48.
  • Korkmaz, Ramazan (2007). “Romanda Mekânın Poetiği”, Edebiyat ve Dil Yazıları, Mustafa İsen’e Armağan. (edt. Ayşenur Külahlıoğlu İslam, Süer Eker). Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Özünlü, Ünsal (2001). Edebiyatta Dil Kullanımları, İstanbul: Multılıngual Yabancı Dil Yayınları.
  • Pospelov, Gennadiy Nikolayeviç (2005). Edebiyat Bilimi. (çev. Yılmaz Onay). (2. Baskı). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
  • Sağlık, Şaban (2010). Popüler Roman/Estetik Roman. (1. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Soykan, Ö. N. (2012). “Müzik Nedir? Felsefi Bir Araştırma”. Doğu Batı. S. 62. 29-42.
  • Thompson, George (1996). Marksizm ve Şiir, İstanbul: Adam Yayınları.
  • Timuçin, Afşar (2008). Estetik. (8. Baskı). İstanbul: Bulut Yayınları.
  • Tunalı, İsmail (2010). Estetik, (12. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Tunalı, İsmail (2002). Sanat Ontolojisi, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
  • Tüzer, İbrahim; “Sabahattin Ali’nin ‘Bütün Öyküleri’nden Bir ‘Ses’ ya da ‘Ses Esnafları’nınDuyamadığıÇığlık!..”http://www.ibrahimtuzer.com/FileUpload/ks23107/File sabahattin_ali_ses.pdf (ET: 04.12.2017)
  • Yıldız, Alpay Doğan (2013). “Mustafa Kutlu’nun Uzun Hikâyelerinde Anlatma ve Okuma Ritmi”. Dergâh. S. 282. 15-21.