RUSÇA İSİM CÜMLELERİ VE BUNLARIN TÜRKÇEYE ÇEVİRİSİ

Bu makalede Rusça ve Türkçedeki isim cümlesi anlayışları karşılaştırılmış, Rusçada fiil cümlesi olarak görünen bazı cümlelerin Türkçeye çevirisinde karşılaşılan sorunlar incelenmiştir. Rus bilim insanlarının konuya yaklaşımları incelenmiş ve bugünkü durum tespit edildikten sonra Rusçada sık karşılaşılan isim cümlelerinin Türkçeye çevirisi örnekler üzerinde gösterilmiştir. Rusça gramer kitaplarından ve başka eserlerden kendi tespit ettiğimiz otuz civarında fiilin oluşturduğu cümlelerin Türkçeye fiil cümlesi olarak değil isim cümlesi olarak çevrilmesi gerektiğini göstermeye çalıştık. Örnekleri genellikle Rusça gramerlerden ve Türkoloji ile ilgili eserlerden aldık. Rusçada isimler, sıfatlar, zamirler, sıfat fiiller, sayı isimleri herhangi bir bağlayıcı olmadan isim cümlesi oluşturabilmektedir. Aslında zarflar da isim cümlelerinde yüklem görevinde kullanılmaktadır ama bu durum Rusça gramerlerde gösterilmemiştir. Zarf dışındaki diğer kelimeler farklı isim halinde bulunarak veya yalın halde kullanılabilmektedir. Bunların Türkçeye çevirisinde pek sorun yaşanmamaktadır. Rusçadan Türkçeye yapılan çevirilerde, bazı Rusça fiillerin oluşturduğu cümlelerin fiil cümlesi olarak algılanmasından kaynaklanan yanlışlıklar görülmektedir. Rusçada başta ???? / bıt' "olmak", ????? / stat' "olmak; durmak" gibi soyut anlamlı fiiller ile sözlük anlamlarını koruyan ???????? / yavlyat'sya "olmak, meydana gelmek", ????? / imet' "sahip olmak", ???????????? / prinadlejat' "ait olmak" gibi otuzdan fazla fiil aslında isim cümlesi oluşturmaktadır. En çok karşılaşılan isim cümleleri sırasıyla şimdiki zaman, geçmiş zaman ve gelecek zaman bildiren isim cümleleridir. Gelecek zamandaki Rusça isim cümleleri Türkçeye çevrilirken olmak yardımcı fiilinin kullanılması gerektiği de ortaya konmuştur

RUSSIAN NOUN CLAUSES AND THEIR TURKISH TRANSLATIONS

In this article, understanding of noun clauses in Russian and Turkish has been compared, problems that are encountered when translating some clauses which are seen as verb clauses in Russian to Turkish are investigated. Russian scientists approach to this subject has been investigated and after today's situation has been assessed, translation of commonly encountered noun clauses in Russian to Turkish are shown with examples. We tried to show that sentences formed by about twenty verbs that we identified from Russian grammar books and other works should not be translated as verb clauses but instead they should be translated as noun clauses. We usually took the examples from works about Russian grammar and Turkology. Nouns, adjectives, pronouns, verbal adjectives, noun numbers can form noun clauses without any connectives in Russian language. In fact, adverbs can also be used as verbs in noun clauses but this condition is not shown in Russian grammars. Words other than adverbs can be used as their different variants or in their simple forms. There are very little problems when translating these words to Turkish. It is seen that mistakes arose from interpreting some of the clauses that are formed by Russian verbs as verb clauses in translations from Russian to Turkish. In fact, nearly twenty verbs such as bıt’ “to be”, stat’”to be; to stop” which have abstract meanings along with verbs such as yavlyat’sya “to happen, to occur”, imet’ “to have”, prinadlejat’ “to belong” which preserve their dictionary meanings, form noun clauses. Most commonly encountered noun clauses in order are present tense, past tense and future tense noun clauses. It has been shown that olmak auxiliary verb should be used when translating Russian noun clauses which are in future tense to Turkish

PDF

___

Alkayış, M. Fatih (2009), “Çağdaş Türk Şiveleri Arasında Aktarma Meseleleri”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, V. 4/3 Bahar, s. 60-70.
Balakayev, M. B. (1959), Sovremennıy kazahskiy yazık – sintaksis, Alma – Ata.
Ergin, Muharrem (2013), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul.
Deny, Jean (1941), Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi), Çev. Ali Ulvi Elöve, Maarif Matbbası, İstanbul.
Gedizli, M. (2013), “Türkçede Yardımcı Fiillerin Morfo-Semantiği ve İşlevi”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, V. 8/13 Fall, s. 897-914.
Karaağaç, Günay (2009), Türkçenin Söz Dizimi, Kesit, İstanbul.
Karaağaç, Günay (2013), Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
Kolesov, V. V. (1982), İstoriya russkogo yazıka v rasskazah, Moskva.
Kononov, A. N. (1941), Grammatika turetskogo yazıka, Moskva – Leningrad.
Korkmaz, Zeynep (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
Mustafayev, E. M.; Şçerbinin, V. G. (1996), Russko-turetskiy slovar’, Multilingual, İstanbul.
Odintsov, V. V. (1988), Lingvistiçesye paradoksı, Moskva.
Puşkin, A. S. (1983), Povesti, Alma-Ata.
Reformatskiy, A. A. (2008), Vvedeniye v yazıkoznaniye, 5-e izd, Moskva.
Serebrennikov, B. A.; Gadjiyeva, N. Z. (1979), Sravnitel’no-istoriçeskaya grammatika tyurkskih yazıkov, Baku.
Şahmatov, A. A. (2001), Sintaksis russkogo yazıka, 3-e izd., URSS, Moskva.
Şçerbak, A. M. (1987), Oçerki po sravnitel’noy morfologii tyurkskih yazıkov, Leningrad.
Şvedova, N. Yu. (1980), Russkaya grammatika, Tom I-II, ANSSSR, Moskva.
Tekin, T. (2003), Orhon Türkçesi Grameri, 2. Baskı, yay. M. Ölmez, Kitap Matbaası, İst.
Tihonova, A. N.; Haşimova, R. İ. (2008), Ensiklopediçeskiy slovar’-spravoçnik lingvistiçeskih terminov i ponyatiy, İz. “Filinta”, “Nauka”, Tom 2, Moskva.
Valgina, N. S. (2003), Sovremennıy russkiy yazık – Sintaksis, izdaniye çetvertoye, “Vısşaya şkola”, Moskva.
Vvedenskaya, L. A.; Kolesnikov, N. P. (2008), Etimologiya, Rostov-na-Donu.