PEYGAMBERLERE GELEN İLAHİ MESAJI TAMAMLAYICI ÜÇ TEMEL ÖLÇÜ: MÎZÂN, FURKĀN VE HİKMET

İnsanın, imtihan için yaratıldığı dünyada o imtihanı başarabileceği şekilde doğru bir hayat yaşayabilmesi için bir takım ölçülere ihtiyacı vardır. Bu ihtiyacı karşılamak üzere Allah Teâlâ insanların en seçkinlerinden peygamberler göndermiş ve onlara ilâhi mesajı taşıyıcı kitaplar vahyetmiştir. Peygamberler de kendilerine kendi dilleriyle iletilen bu kitapları tebliğ ve beyan ederek, insanları sırat-ı müstakime davet etmişlerdir. Şu kadar var ki, Allah Teâlâ’nın peygamberlere ilettiği bilgi sadece “kitap”la sınırlı kalmamış, onlara “kitap”la birlikte, onun mana ve maksadını destekleyip hedefine ulaşmasına yardım edici üç temel ölçü daha lütfedilmiştir. Kur’ân bunları Mîzân, Furkān ve Hikmet olarak isimlendirir. Bu üç ölçünün ortak noktası insanda bir kabiliyet hâline gelerek onun fikrine, sözüne ve fiiline yön vermeleri, en doğruya isabet etmesini ve işini en güzel şekilde yapmasını sağlamalarıdır. Bunlar öncelikle peygamberlere verilir, daha sonra takva sahibi salih kullara lütfedilir. Bu ölçüleri kullanabilecek seviyeye gelen bir insan, çok büyük bir hayra ulaşmış, önünü aydınlatacak ve her ihtiyaç duyduğunda rahatlıkla kullanabileceği bir nûr elde etmiş olur. Dünya hayatını aydınlık bir şekilde yaşadığı gibi, çevresini de aydınlatır ve ebedî hayatta üstün bir mevki elde eder. Dolayısıyla bu kavramlar üzerinde ısrarla durup onları insanların şuurlarına iyice yerleştirmelidir. İşte bu makalede bu üç kavramın anlamları incelenerek “peygamber-ilâhi kitap”la ilişkileri bağlamında birbirleriyle olan irtibatları ve birbirlerini tamamlayıcı birer unsur oluşları tespit edilip temellendirilmeye çalışılmıştır.

THREE FUNDAMENTAL MEASURE COMPLEMENTARY TO THE DIVINE MESSAGE COMING DOWN TO PROPHETS: MIZAN, FURKAN AND WISDOM

Of a human, who is created in the world for exam and who wants to be successful on this exam, in order for living a righteous life needs some measures. In order to meet this need, Allah has sent prophets by choosing from the most elite of the people and has revealed to them books bearing the message of divinity. The prophets, who were given books in their own language, also invited people by have been proclaiming these books. However, the information that Allah sends to the prophets is not limited to “the book”, but together with “the book”, three fundamental measures have been given to him that helps him to achieve his goals and aims. The Qur’an calls them Mizan, Furkan and Wisdom. The common point in these measures is that they become as a personal ability making him to direct his idea, taking right action, and doing his job nicely. These are first given to the prophets, and then to the righteous people with piety. A person, who arrives at a level that can use these measurements, has reached a great deal of good, has had a light that illuminates his way and can be easily used whenever he needs. Such a human lives the world brightly, it enlightens its surroundings and acquires a superior position in eternal life. Therefore, these concepts must be firmly emphasized and they be placed well in people’s consciousness. Therefore, in this article by examining the meanings of these three concepts, the relations among each other are being determined in the context of the “prophet and divine book”, and are being tried to be determined that they are the complement of each other.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel (t.y.). Müsned. 6 cilt. Kâhire: Müessesetü Kurtuba.
Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd (1415). Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-sebʻi’l-mesânî. Thk. Ali Abdülbârî Atıyye. 16 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Bağdemir, A., (2009). “Adalet Mülkün Temelidir” Özdeyişi Üzerine, Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/3, Spring 2009, p. 283-296, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, ANKARA-TURKEY.
Beydâvî, N. (1418). Envâru’t-Tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Thk. Muhammed Abdurrahman el-Merʻaşlî. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
Buhârî, Ebû Abdillah (1992). el-Câmiʻu’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Rasûlillâh (s.a.v) ve sünenihî ve eyyâmih. 8 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Ebû Dâvûd (1992). Sünenü Ebî Dâvud. 5 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Ebû Hayyân el-Endelüsî (1420). el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. Thk. Sıdkî Muhammed Cemîl. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
Ebü’l-Bekā (t.y.). el-Külliyyât. Thk. Adnan Dervîş - Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Risale.
Ebü’s-Süûd el-Imâdî (t.y.). İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
Elmalılı M. H. (1993). Hak Dîni Kur’ân Dili. 8 cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi.
Ferrâ’, Ebû Zekeriyyâ (t.y.). Meâni’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Yûsuf en-Necâtî - Muhammed Ali en- Neccâr - Abdü’l-Fettâh İsmail eş-Şelebî. 3 cilt. Mısır: Dâru’l-Mısrıyye.
Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kūb (1426). el-Kāmûsü’l-muhît. Thk. Muhammed Nuaym el-Araksûsî. Beyrut: Risale.
Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî (t.y.). Kitâbu’l-Ayn. Thk. Dr. Mehdî el-Mahzûmî - Dr. İbrahim es- Sâmirrâî. 8 cilt. Dâru’l-Hilâl.
Işık, Ş., (2014). Rahman Suresi 7-9. Ayetler Çerçevesinde Kozmik Denge, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/6: 84-94.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir (1984). et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Tûnus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye.
İbn Atıyye el-Endelüsî (1422). el-Muharraru’l-vecîz fî tefsiri’l-Kitâbi’l-Azîz. Thk. Abdü’s- Selam Abdü’ş-Şâfî Muhammed. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
İbn Düreyd, Muhammed b. el-Hasen (1987). Cemheretü’l-luga. Thk. Remzî Münîr Baʻlebekî. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn.
İbn Ebî Hâtim er-Râzî (1419). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Thk. Es’ad Muhammed et-Tîb. 13 cilt. Memleketü’l-Arabiyyeti’s-Suûdiyye: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz.
İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn (1399). Muʻcemu makâyîsi’l-luğa. Thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 cilt. Dâru’l-Fikr.
İbn Hibbân (1414). Sahîhu İbn Hibbân bi-tertîbi İbn Belbân. Thk. Şuayb Arnaût. 18 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ (1420). Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. 8 cilt. Dâru’t-Taybe.
İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem (1414). Lisânü’l-Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec (1422). Zâdü’l-mesîr fî ılmi’t-tefsîr. Thk. Abdürrazzâk el-Mehdî. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
İz b. Abdüsselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz b. Abdisselâm (1416). Tefsîru’l-Kur’ân. Thk. Dr. Abdullah b. İbrahim el-Vehbî. 3 cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm.
Tâcülkurrâ el-Kirmânî, Burhânüddîn Mahmûd b. Hamza (t.y.). Ğarâibu’t-tefsîr ve acâibu’t-te’vîl. 2 cilt. Cidde: Dâru’l-Kıble li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye - Beyrut: Müessesetü Ulûmi’l-Kur’ân.
Koçoğlu, T., (2017). Harnâme’ye Hikmet Gözüyle Bakmak, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/22, p. 499-510, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12264, ANKARA-TURKEY.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed (1384). el-Câmiʻ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed el- Berdûnî - İbrahim Itfeyyiş. 20 cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr (1426). Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne. Thk. Mecdî Baslûm. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye.
Mukātil b. Süleymân (1993). el-Vucûh ve’n-Nezâir. Haz. Ali Özek. İstanbul: İlmî Neşriyat.
Mücâhid b. Cebr (1410). Tefsîru Mücâhid. Thk. Dr. Muhammed Abdüsselâm Ebu’n-Nîl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmi’l-Hadîs.
Nehhâs, Ebû Ca’fer (1421). İʻrâbü’l-Kur’ân. Haz. Abdülmünʻim Halil İbrahim. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Râgıb el-İsfahânî (1418). Müfredâtü elfâzi’l-Kur’ân. Thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımeşk: Dâru’l- Kalem.
Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer (1420). et-Tefsîru’l-kebîr (Mefâtîhu’l-ğayb). 32 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
Saʻlebî, Ahmed b. Muhammed (1422). el-Keşfü ve’l-beyân an tefsîri’l-Kur’ân. Thk. Ebû Muhammed b. Âşûr - Nezîr es-Sâidî. 10 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
Savut, H., (2014). Hikmet ve Fıtrat Ekseninde Adaletin Temelleri, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volüme 9/11 Fall 2014, p. 455-478, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, ANKARA-TURKEY.
Semerkandî, Ebü’l-Leys (t.y.). Bahru’l-ulûm. 3 cilt. Yy.
Semîn el-Halebî (t.y.). ed-Dürrü’l-masûn fî ulûmi’l-Kitâbi’l-Meknûn. Thk. Ahmet Muhammet el- Harrât. 11 cilt. Dımeşk: Dâru’l-Kalem.
Seyyid Şerîf Cürcânî (t.y.). et-Taʻrîfât. Y.y.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (1420). Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 cilt. Müessesetü’r-Risâle.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed en-Nîsâbûrî (1411). Esbâbu nüzûli’l-Kur’ân. Thk. Kemâl Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer (1407). el-Keşşâf an hakâiki gavâmızı’t-Tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî.