Özel Gereksinimleri Konu Alan Resimli Hikâye Kitaplarında Duygu Durumları ve Empati İfadelerinin İncelenmesi

Bu araştırmanın amacı, özel gereksinimleri konu alan resimli hikâye kitaplarında geçen duygu durumlarınıtespit ederek, empati ifadelerinin kitaplarda hangi duygu durumları kapsamında ele alındığını belirlemektir.Araştırma, doküman incelemesi yöntemiyle yapılan nitel bir çalışmadır. Araştırma kapsamında, ölçütörnekleme ile seçilmiş, 3-8 yaş grubundaki çocuklara yönelik yayımlanmış, özel gereksinimleri konu alan 41resimli hikâye kitabı ayrıntılı olarak incelenmiştir. İncelenen kitaplarda en çok rastlanan özel gereksinimtürleri, süreğen hastalıklar, ortopedik yetersizlik, görme yetersizliği; en az rastlanan özel gereksinim türleri ise zihinsel yetersizlik, dil ve konuşma güçlüğü, gelişimsel koordinasyon bozukluğudur. Veriler, literatürtaramasına ve uzman görüşüne bağlı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen Metinlerde DuyguDurumlarını ve Empati İfadelerini İnceleme Formu ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda, özel gereksinimlerikonu alan resimli hikâye kitapları arasında en çok yansıtılan duygu durumlarının sırayla, sıkıntı, sevinç, ilgili,üzüntü, tedirgin, sevgi, öfke, heyecanlı, şaşkın, korku, kararlı, hevesli, dikkatli, gururlu, suçlu, alaycı, utanmışolduğu bulunmuştur. İncelenen kitaplarda toplam 1107 tane duygu durum ifadesine rastlanmıştır vekitaplardaki duyguların %50.1’i olumlu duygulardan, %49.9’u olumsuz duygulardan oluşmaktadır. Kitaplardaempati ifadelerinin en çok yansıtılma sırası ise; sıkıntı, ilgili, sevinç, sevgi, tedirgin, üzüntü, öfke, alaycı, korku,hevesli, dikkatli, kararlı, gururlu, şaşkın, heyecanlı, suçlu, utanmış şeklindedir. İncelenen kitaplarda toplam293 tane empati ifadesine rastlanmıştır ve empati ifadelerinin, %45.4’ü olumlu duygulardan, %54.6’sı olumsuzduygulardan oluşmaktadır. Bu bağlamda kitaplarda empati ifadelerine daha sık yer verilmesi ve çocuklarınduygu durumlarını tanımalarına ve empati kurma becerilerinin geliştirilmesine yönelik olarak etkileşimli kitapokuma etkinlikleri tasarlanıp uygulanması önerilmektedir.

Determination of Emotional States and Statements of Empathy in Illustrated Storybooks About Special Needs

This study aimed at determining the emotional states in the illustrated storybooks about special needs and determining the emotional states in which empathy statements were addressed in these storybooks.This study was a qualitative study conducted with a document analysis model. Within the scope of this study, 41 illustrated storybooks, published for children with special needs in the 3-8 age group, were selected by using a criterion sampling method and were examined in detail. The most common types of special needs in the analyzed storybooks were chronic diseases, orthopedic deficiency, and visual impairment while the least common types of special needs were mental disability, language and speech difficulties, and developmental coordination disorders. Data were collected through Examining Emotional Situations and Empathy Statements in Texts Form developed by the researchers based on the literature review and expert opinions. As a result of the study, it was determined that the most reflected emotional states in the illustrated storybooks about special needs were distress, joy, being interested, sadness, irritated, love, anger, being excited, suprised, fear, being determined, enthusiastic, attentive, proud, guilty, ironic, and being embarrassed respectively. A total of 1107 emotional status statements were found in the analyzed books, and 50.1% of the emotions in the books consisted of positive emotions while 49.9% of them consisted of negative emotions. The most reflected empathy statements in the books were distress, being interested, joy, love, irritated, sadness, fear, ironic, enthusiastic, attentive, determined, proud, suprised, excited, guilty, and being embarrassed respectively. A total of 293 empathy statements were found in the analyzed books, and 45.4% of the empathy statements in these books consisted of positive emotions while 54.6% of them consisted of negative emotions. In this regard, it is recommended to include empathy statements in the illustrated storybooks more frequently. It is also recommended to design and implement interactive book reading activities to help children recognize their emotional states and improve their empathy skills.

PDF

___

Abacı, O. (2003). Resimli Çocuk Kitapları ve Görsel Algı. İçinde M. Sevinç (Ed.) Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımlar (ss. 268-271). Morpa Kültür Yayınları.
Alper, T. (2012). Resimli kitaplardaki karakterlerin duygu durumlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
Aram, D. ve Shapira, R. (2012). Parent-child shared book reading and children’s language, literacy, and empathy development. Rivista Italiana di Educazione Familiare, 2, 55-65.
Ataman, A. (Ed.). (2005). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş (2. baskı). Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (17. baskı). Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9789944919289
Clark, L. F. (1993). Stress and cognitive–conversational benefits of social interaction. Journal of Social and Clinical Psychology, 12(1), 25–55. https://doi.org/10.1521/jscp.1993.12.1.25
Cleave, J.V. ve Davis, M.M. (2006). Bullying and peer victimization among children with special health care needs. Pediatrics, 118(4), 1212–1219. https://doi.org/10.1542/peds.2005-3034
Çakmak, T. ve Yılmaz, B. (2009). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığına hazırlık durumları üzerine bir araştırma: Hacettepe Üniversitesi Beytepe Anaokulu örneği. Türk Kütüphaneciliği , 23(3), 489-509.
Çatalcalı Soyer, A. (2009). Okul öncesi dönem çocuk hikâye kitapları: stereotipler ve kimlikler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 13-27.
Dirican, R. ve Dağlıoğlu, H.E. (2014). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 3(2), 44-69.
Ekici, M. ve Ertem, İ.S. (2019). Çocuk kitaplarında engelliler ve sorunlarının ı̇ncelenmesi. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(3), 250-264.
Elhoweris, H., Gharaibeh, M. F., Abdulrahman, O., Al Ahbabi, W., Alkaabi, M. ve Alshamsi, M. S. (2017). Attitudes Toward and Images of Children with Special Needs. International Journal for Research in Education, 41(3), 280-296.
Erickson, E. (2018). Effects of storytelling on emotional development. Masters of Arts in Education Action Research Papers, 1-30. https://sophia.stkate.edu/maed/256
Fekkes, M., Pijpers, F.I.M. ve Verloove-Vanhorick S.P. (2004) Bullying behavior and associations with psychosomatic complaints and depression in victims. The Journal of Pediatrics, 144(1), 17–22. https://doi.org/10.1016/j.jpeds.2003.09.025
Gençöz, T. (2000). Pozitif ve negatif duygu ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 15(46), 19-26.
Gönen, M., Dursun, A., Topçu Bilir, Z., Tarman, İ. ve Nur, İ. (2015). Study on the depiction of disability in illustrated story books. Revista De Cercetare Si İnterventie Sociala, 50, 275- 292.
Gönen, M., Uygun, M., Erdoğan, Ö. ve Katrancı, M. (2012). Resimli çocuk kitaplarının fiziksel, içerik ve resimleme özellikleri açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 42(196), 258- 272.
Işıtan, S., (2016). Özel Amaçla Yazılmış Çocuk Kitapları. Turkish Studies, 11(4), 471-492. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.9086
Işıtan, S. (2013). Özel amaçla yazılmış çocuk kitapları: Çocuk kitaplarında engelli kavramı. İçinde
M. Gönen (Ed.), Çocuk edebiyatı (ss. 159-177). Eğiten Kitap. Kaukiainen, A., Björkqvist, K., Lagerspetz, K., Österman, K., Salmivalli, C., Rothberg S. ve
Ahlbom, A. (1999). The relationships between social intelligence, empathy, and three types of aggression. Aggressive Behavior, 25(2), 81-89. https://doi.org/10.1002/(sici)1098- 2337(1999)25:2%3C81::aid-ab1%3E3.0.co;2-m
Kaymaz, Ç. (2017). Özel gereksinimliliği içeren Türkçe ve çeviri çocuk kitaplarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
Kıran, S. (2008). Okulöncesi dönemi çocuklarına yönelik hazırlanan masal ve öykü kitaplarında geçen iletişim engelleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
Kırkgöz, S. ve Diken, İ. (2019). Özel gereksinimli kahramanı bulunan resimli çocuk kitaplarının incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 3(2), 493-513. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967201932175
Lüle, E. (2007). Yedi farklı çocuk kitabının çocuk yazını ilkelerine uygunluğunun değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(14), 17–30.
McDonald, N. M. ve Messinger, D. S. (2011). The development of empathy: how, when, and why. In J. J. Sanguineti, A. Acerbi ve J. A. Lombo (Eds.), Moral behavior and free will: A neurobiological and philosophical approach (pp. 333– 359). IF‐Press.
McGrail, E. ve Rieger, A. (2016). Increasing understanding and social acceptance of ındividuals with disabilities through exploration of comics literatüre. Childhood Education, 92(1), 36-49. https://doi.org/10.1080/00094056.2016.1134240
Milli Eğitim Bakanlığı. (2013). Okul öncesi eğitim programı. https://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/ooproram.pdf
Oatley, K. ve Peterson, J.B. (2009). Exploring the link between reading fiction and empathy: Ruling out individual differences and examining outcomes. Communications, 34(4), 407-428. https://doi.org/10.1515/comm.2009.025
Oğuz, V. (2006). Altı yaş grubundakı̇ çocukların bakış açısı alma becerı̇lerı̇ ı̇le anne babaların empatı̇k becerı̇lerı̇nı̇n ı̇ncelenmesı̇ [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
Özaydın, L., Tekin-İftar, E. ve Kaner, S. (2008). Arkadaşlık becerilerini geliştirme programının özel gereksinimi olan okul öncesi çocuklarının sosyal etkileşimlerine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 15-32. https://doi.org/10.1501/ozlegt_0000000112
Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları ı̇çin doküman ı̇nceleme yöntemi. Pegem Akademi.
Pardeck, J. T. (2005). Using children’s books as an approach to enhancing our understanding of disability. Journal of Social Work in Disability and Rehabilitation, 4(1), 77-85.
Parrott, W. G. (2001). Emotions in social psychology: key readings in social psychology. Psychology Press.
Perren, S. ve Alsaker, F. D. (2006). Social behavior and peer relationships of victims, bully- victims, and bullies in kindergarten. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(1), 45- 57. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2005.01445.x
Prater, M.A., Dyches, T.T. ve Johnstun, M. (2006). Teaching Students About Learning Disabilities Through Children’s Literature. Intervention in School and Clinic 42(1), 14-24. https://doi.org/10.1177%2F10534512060420010301
Senemoğlu, N. (1994). Okul öncesi egitim programı hangi yeterlikleri kazandırmalıdır? Hacettepe Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 10, 21-30.
T.C Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2019). 17.02.2020: Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik. (Resmi Gazete Sayısı : 30692). https://www.ailevecalisma.gov.tr/eyhgm/mevzuat/ulusal-mevzuat/yonetmelikler/cocuklaricin- ozel-gereksinim-degerlendirmesi-hakkinda-yonetmelik/
Tufan, M. ve Swadener, E.B. (2016). Tipik gelişim gösteren Türk anasınıfı çocuklarının özel gereksinimli akranlarına yönelik tutumlarının ı̇ncelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 5(4), 72 – 88.
Ural, S. (2013). Okul Öncesi Çocuk Kitaplarının Tanımı. İçinde M. Gönen (Ed.), Çocuk edebiyatı (ss. 51-53). Eğiten Kitap.
Ülker-Erdem, A., Aydos, E.H. ve Çoban, A. (2017). Resimli çocuk kitaplarında yer alan olumsuz duygular ve karakterlerin kullandığı baş etme stratejileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 914-931. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.30227- 326606
Vander Wege, B., Sanchez Gonzalez, M.L., Friedlmeier, W., Mihalca, L.M., Goodrich E. ve Corapcı, F. (2014). Emotion displays in media: a comparison between American, Romanian, and Turkish children's storybooks. Frontiers in Psychology, 5, Article 600. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00600
Vuran, S. (2014). Stories about children with disabilities: the writing process and the opinions of the storywriters. Eurasian Journal of Educational Research, 55, 137- 158.
Watson, D., Clark, L.A. ve Tellegen, A. (1988). Development and validation of brief measures of positive and negative affect: The PANAS scales. Journal of Personality and Social Psychology, 54(6), 1063-1070. https://doi.org/10.1037/0022-3514.54.6.1063
Williams, S. Q., Inkster, C. D., ve Blaska, J. K. (2005). The Joan K. Blaska collection of children’s literature featuring characters with disabilities or chronic ıllnesses. Journal of Children’s Literature. 31(1), 71-78.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. baskı). Seçkin Yayınevi.