Özel Eğitim Alanında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyinin İncelenmesi

İş yaşamında gün geçtikçe yaygınlaşan, iş verimini ve çalışanları olumsuz etkileyen durumlarından biri detükenmişlik sendromudur. Bu çalışma; özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinimezun oldukları program, bireylerin engel grubuna göre görev almaları, mesleği istemeleri, görev türleri, mesleğikendilerine uygun bulmaları, çalışma arkadaşlarından destek ve işverenlerinden takdir görmeleri değişkenleriaçısından incelemeyi amaçlamıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, İstanbul Anadolu yakasında bulunan sekizözel eğitim merkezi ile iki spor eğitim merkezinde çalışan özel eğitim, okul öncesi, sınıf ve beden eğitimiöğretmenlerinden gönüllü olan yüzyirmi öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada verilerin toplanması içinduygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarısızlık alt alanlarından oluşan üç boyutlu Maslach TükenmişlikÖlçeği ve araştırmacı tarafından hazırlanan ve öğretmenlerin yaşı, cinsiyeti, medeni durumu, mezun olduğu alan,meslekte çalışma süresi, çalıştığı yetersizlik türü, mesleğini isteyerek mi seçtiği, mesleğini kendine uygun görüpgörmediği, işinden elde ettiği geliri yeterli bulup bulmadığı, çalışma arkadaşları ile iletişim ve işbirliğininyeterliliği, çalışma performansı ile ilgili işvereninden yeterli takdiri alıp almadığı sorularının yer aldığı kişiselbilgi formu kullanılmıştır. Yapılan analizlere göre, özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerininduygusal tükenme, kişisel başarısızlık ve duyarsızlık alt ölçeklerinde, çalışma alanı, mezun olunan alan,mesleğini kendine uygun görme, iş arkadaşları ile iş birliği içinde olma, yöneticisinden takdir görme, mesleğiniisteyerek seçme değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterdiği saptanmıştır. Araştırma sonuçları literatürdekiçalışmalar ile tartışılmış gelecekte yapılacak çalışmalar için öneriler sunulmuş ve araştırmanın sınırlılıkları ifadeedilmiştir.

An Examination of Burnout Levels of Teachers in Special Education Field

Burnout syndrome is one of the conditions that is becoming widespread day by day and negatively affect workers and the work efficiency. This study aims to examine the burnout levels of special education teachers in terms of variables, namely, their programme of graduation, role according to the individuals’ type of disability, desire for the profession, type of duty, professional self-assessment, receiving support from colleagues and appreciation from employers. The sample of the study consists of 120 volunteering form, preschool, special education and physical education teachers, working at eight special education centres and two sports education centres in the Anatolian side of Istanbul. In order to collect data, a three-dimensional Maslach Burnout Scale consisting of emotional burnout, indifference and personal failure subscales along with a personal information form prepared by the researcher that contains questions on the age, gender, martial status, field of graduation and the working time of the teacher, type of disability worked on, choosing the profession wilfully, suitability selfassessment, sufficiency of the income, efficiency of the cooperation and communication with colleagues and adequacy of the appreciation received from the employers on working performance were used. Based on the analyses conducted, it was established that burnout levels of special education teachers indicated statistically significant difference according to the subscales of emotional burnout, personal failure and indifference; in terms of working field, field of graduation, suitability self-assessement for the profession, cooperation with colleagues, appreciation by their manager and choosing profession wilfully variables. Results of the research were discussed in line with the studies available in literature, suggestions were made for future studies and the limitations of the research were pointed out.

PDF

___

Aksoy, U. (2007). Eskişehir İli Özel Eğitim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin Değerlendirilmesi” [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Akçamete, G., Kaner S. ve Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde Tükenmişlik, İş Doyumu ve Kişilik. Nobel Yayınevi.
Baysal, A. (1995), Lise ve Dengi Okul Öğretmenlerinde Meslekte Tükenmişliğe Etki Eden Faktörler” , Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çam, O. (1991), “Tükenmişlik Envanterinin Geçerlik ve Güvenirliğinin Araştırılması” , 7. Psikoloji Kongre Kitabı, Psikologlar Derneği Yayınları.
Çokluk, Ö. (1999), Zihinsel ve İşitme Engelliler Okullarında Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerde Tükenmişliğin Kestirilmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ensari, H. & Tuzcuoğlu, S. (1999). “Marmara Üniversitesi’ne Bağlı Fakültelerde Görev Yapan Yönetici ve Öğretim Elemanlarının Meslekten Yılgınlıklarında Kişilik Özelliklerinin Rolü” , Öneri, (45-54).
Ergin, C. (1992), “Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği ’nin Uyarlanması” , VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 143-154.
Izgar, H. (2001), Okul Yöneticilerinde Tükenmişlik. Nobel Yayın Dağıtım.
Karahan, Ş. & Uyanık Balat G. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz- yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı (29), 1-14.
Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi, Nobel Akademik Yayıncılık.
Kulaksızoğlu, A., Dilmaç, B. & Aydın, A. (2003), Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik duygusu üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 15–27.
Maslach C. ve Jackson (1981), S E. “The Measurement of Experienced Bunout”, Journal of Occupational Behavior, 2, 99–130.
Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1986) Maslach Burnout Inventory Manual , 2nd Edition, PaloAlto, Consulting Psychologist Press.
Özer, R. (1998), “Rehber Öğretmenlerde Tükenmişlik Düzeyi, Nedenleri ve Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi” . [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sennett, R. (2016) Karakter Aşınması. Ayrıntı Yayınları
Strasmeier, W. (1992), Stress among teachers of children with mental handicaps, International Journal of Rehabilitation Resarch, 15 (3), 235-239.
Sucuoğlu, B. & Kuloğlu Aksaz, N. (1996). Özürlü Çocuklarla Çalışan Öğretmenlerde Tükenmişliğin Değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 10(36), 44–60.
Torun, A. (1996). Stres ve Tükenmişlik Endüstri ve Örgüt Psikolojisi. Türk Psikologlar Derneği Yayınları.