OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZE REKTÖR BELİRLEME USULÜ

Günümüzde birçok değişimin temelinde bilim ve teknoloji yatmaktadır. Yaşanan değişimin gözlemlenebileceği en önemli örnek bilimin üretildiği mekânlardır. Bu konuda bir merkez olan üniversitelerin her yönüyle ele alınması, değişimi gözlemlemek ve öngörülerde bulunmak için önemlidir. Üniversiteler birçok açıdan incelemeye tabi tutulmaktadır. Bu çalışmada literatürde görece daha az durulan bir konu sorunsal edilmiştir. Çalışmanın amacı Osmanlı Devleti’nden günümüze üniversite rektörlerinin belirlenme usulünü incelemektir. Literatürde üniversiteler tarihi farklı sınıflandırmalara tabi tutulmaktadır. Bu çalışmada üniversiteler tarihi, üniversitelerdeki dönüşüm ve rektörlerin konumu göz önünde bulundurularak beş ana bölümde kurgulanmıştır. Birinci bölümde ilk Darülfünun kurma çabası ele alınmıştır. Bu dönemde düzenlemelerde nazırın yönetimi söz konusu olsa da yönetim müdürler eliyle yürütülmüştür. İkinci dönemde eminlikler dönemidir. Burada seçim usulü benimsenmiş ve bu sistem 1933 yılına kadar devam etmiştir. Üçüncü dönemin başladığı 1933’te gerçekleştirilen reformla Darülfünun ismi yerine üniversite; emin yerine rektör kavramları kullanılmıştır. Atama sisteminin benimsendiği bu dönem, 1946 yılına kadar devam etmiştir. Dördüncü dönemin başladığı 1946’da üniversitelerde özerklik anlayışı ve bununla ilişkili bir şekilde seçim sistemi benimsenmiştir. Bazı değişiklikler olmakla birlikte bu sistem 1981 yılına kadar devam etmiştir. Son dönem 1981 yılında başlamıştır. İlk olarak atama sisteminin benimsendiği bu dönemde 1992-2016 yılları arasında seçim sistemi uygulanmıştır. 2016 yılında tekrar atama sistemine geçilmiş ve 2018’de YÖK’ün atama konusundaki tasarrufları kaldırılarak atama yetkisi yalnızca Cumhurbaşkanına bırakılmıştır.

THE RECTOR DETERMINATION PROCESS FROM OTTOMAN TO THE PRESENT

Today, science and technology are the basis of many changes. The most important example in which change can be observed is the places where science is produced. Taking all aspects of universities as a center for this matter is important for observing change and making predictions. Universities are subject to review in many respects. In this study, a relatively less stressed subject in the literature has been problematic. The aim of the study is to examine the method of determination of university rectors from the Ottoman Empire to the present. In the literature, universities are subject to different classifications. In this study, the history of universities, considering the transformation in universities and the position of the rectors are arranged in five main sections. In the first chapter, the attempt to establish the first Darülfünun is discussed. In this period, although the management of the minister was in the regulation, management was carried out by the managers. The second period is the period of custodians. The election procedure was adopted and continued until 1933. With the reform in 1933, which began in the third period, the name of Darülfünun instead of university; Instead of custodian, rector concepts were used. This period, when the appointment system was adopted, continued until 1946. In 1946, when the fourth period began, the autonomy approach at universities and the related electoral system were adopted. Although there were some changes, this system continued until 1981. The last period started in 1981. First of all, the appointment system was adopted and between 1992 and 2016 the election system was implemented. In 2016, the appointment system was adopted. In 2018, YÖK's savings in designation were abolished and the power of appointment was left to the President.

PDF

___

Arap, S. K. (2010). Türkiye Yeni Üniversitelerine Kavuşurken: Türkiye'de Yeni Üniversiteler ve Kuruluş Gerekçeleri. 1-29.
Bahadır, O. (2010). 1933 Üniversite Reformu Niçin Yapıldı. N. K. Aras, E. Dölen, & O. Bahadır içinde, Türkiye Üniversite Anlayışının Gelişimi (s. 52-75). TÜBA: Ankara.
Berkem, A. R., & Aras, N. K. (2010). Modern Üniversite Çağının Türkiye'de Başlaması. T. Ü. Gelişimi içinde, Türkiye Üniversite Anlayışının Gelişimi (s. 17-18). Ankara: TÜBA.
Bingöl, B. (2013). Üniversite Özerkliği. Ankara: Sistem Ofset Yayıncılık.
Celep, C., & Tülübaş, T. (2015). Yükseköğretimin Yönetimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Dölen, E. (2008). II. Meşrutiyet Döneminde Darülfünun. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 10(1), 1-46.
Dölen, E. (2009). Osmanlı Döneminde Darülfünun. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Dölen, E. (2010a). Cumhuriyet Döneminde Osmanlı Darülfünunu. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Dölen, E. (2010b). Darülfünun’dan Üniversiteye Geçiş. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Dölen, E. (2010c). İstanbul Üniversitesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Dölen, E. (2010d). Özerk Üniversite Dönemi 1946-1981. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Erat, V. (2017). 1980 Darbesinin Yükseköğretim Politikasına Yansıması. 27 Mayıs 1960 dan 15 Temmuz 2016 ya Darbeler, Geçmişten Günümüze Darbe Olgusu Ve Millet Egemenliği Kültürü Uluslararası Sempozyumu (s. 1287-1300). Aydın: Aydın Üniversitesi.
Erat, V., & Arap, İ. (2016). Bilim-İktidar İlişkisinin Evrimi. Ankara: Notabene Yayınları.
Ercan, F. (1998). Eğitim ve Kapitalizm,. İstanbul: Bilim Yayıncılık.
Genç, F. N. (2017). Türkiye’de Askeri Müdahaleler ve Kriz Yönetimi . Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(16), 219-240.
doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11945 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Genç, M. (2019, 2 14). Nazır. https://islamansiklopedisi.org.tr: https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/32/C32024074.pdf adresinden alındı
Göktürk, A. (2011). Üniversite..! Mi? Yoksa Akademisyen Romantizmi mi. S. K. Fuat Ercan içinde, Metalaşma ve İktidarın Baskısındaki Üniversite (s. 223-237). İstanbul: SAV.
Gül, S. S., & Gül, H. (2014). Türkiye’de Yükseköğretimin Gelişimi, Güncel Durumu ve Eleştirisi. Toplum ve Demokrasi, 51-66.
Günay, D., & Kılıç, M. (2011). Cumhuriyet Dönemi Türk Yükseköğretiminde Rektör Seçimi ve Atamaları. Yükseköğretim Dergisi, 1(1), 34-44.
Hatipoğlu, M. T. (1997). Türkiye'de Üniversite Yasalarında Tanım, Amaç ve İlkeler . E. Akalın, H. Aydoğdu, & R. Saraçoğlu içinde, Bilim, Bilim Politikası ve Üniversiteler (s. 25-30). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Hatipoğlu, M. T. (2000). Türkiye Üniversite Tarihi. Ankara: Selvi Yayınevi.
Hirsch, E. E. (1998). Dünya Üniversiteleri ve Türkiye’de Üniversitelerin Gelişmesi I. Ankara : Ankara Üniversitesi Yayınları.
Hirsch, E. E. (1998b). Dünya Üniversiteleri ve Türkiye’de Üniversitelerin Gelişmesi II. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınlar.
Özcan, D., & Çakır, H. (2016). Üniversite-Toplum, Devlet, Piyasa/Sermaye İlişkileri Bağlamında Üniversite Özerkliği. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 31-40.
Sahillioğlu, H. (2019, 2 14). Emin. https://islamansiklopedisi.org.tr: https://islamansiklopedisi.org.tr/emin--gorev adresinden alındı
Taşdelen, T. Y., Oruç, C., & Çiçek, V. (2015). Yükseköğretimin Yapılandırılmasında Emrullah Efendi'nin "Tuba Ağacı Nazariyesi"ni Yeniden Düşünmek. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(2), 1007-1024. doi:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7870 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Taşer, S. (2010). XX. Yüzyılın Başlarında Türkiye'de Yükseköğretim. Konya: Çizgi Kitabevi.
Tekeli, İ. (2009). Türkiye'de Üniversitelerin YÖK Sonrasındaki Gelişme Öyküsü (1981-2007). T. Çelik, & İ. Tekeli içinde, Türkiye'de Üniversite Anlayışının Gelişimi (s. 55-225). Ankara: TÜBA.
Tekeli, İ. (2010). Türkiye’de Yükseköğretimin ve YÖK’ün Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Timur, T. (2000). Toplumsal Değişme ve Üniversiteler. Ankara: İmge Kitabevi.
Tunçay, M. (2010). 1946 ve Sonrasında Üniversite. E. D. Namık Kemal Aras içinde, Türkiye Üniversite Anlayışının Gelişimi (s. 317-320). Ankara: TÜBA.
Widmann, H. (1999). Atatürk ve Üniversite Reformu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Yazar, T., & Averbek, E. (2018). 1933 Üniversite Reformundan Günümüze Türkiye'de Üniversitelerin Tarihsel Gelişimi. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 13(4), 1341-1360.
doi:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12711, ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
YÖK. (2018, 02 14). 11 Üniversite İçin Rektör Adaylığı Başvuru İlanı. Yükseköğretim Kurulu: https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/DuyuruDetay.aspx?did=812 adresinden alındı.