OSMANLI DEVLETİ’NİN DIŞ TİCARETİNİN ÇEKİM MODELİ YAKLAŞIMI İLE ANALİZİ

19. yüzyılda Dünya ticaretinin hacmi önceki dönemler ile karşılaştırıldığında oldukça önemli bir büyüme göstermiştir. Bu nedenle bu döneme Birinci Küreselleşme Dalgası adı da verilmektedir. Bu büyümenin temel nedeni Sanayi Devrimi’ne bağlı olarak üretim teknolojisi ve ulaştırma olanaklarında yaşanan gelişmelerdir. Yüzyılın ilk yarısında serbest ticarete yönelik atılan fikri temeller yüzyılın ikinci yarısındaki politika uygulamalarını yakından etkilemiştir. 20. Yüzyılın başı ile birlikte büyük ölçüde bütünleşmiş bir dünya ekonomisinden bahsetmek mümkündür. Bu bütünleşme ve genişleme Osmanlı Devleti’nin dış ticaretinde de kendisini göstermiştir. Özellikle yüzyılın son çeyreği değerlendirildiğinde Osmanlı Devleti’nin dış ticaret hacmi önemli bir artış gösterdiği gibi Batılı devletler arasında da yoğun bir rekabete sahne olmuştur. Şüphesiz Osmanlı dış ticaretinin şekillenmesinde ticaret partnerlerinin iktisadi ve siyasi güçleriyle bağlantılı bir biçimde imzalanan serbest ticaret anlaşmalarının yanı sıra ilgili ülkelerin uzaklığı, nüfusu ve Osmanlı Devleti ile kültürel yakınlığı da etkili olmuştur. Çekim Modeli ülkeler arasındaki ticaret akımlarını belirlemede ülkelerin iktisadi büyüklüklerini, nüfuslarını ve aralarındaki coğrafi mesafeyi açıklayıcı değişkenler olarak kullanmaya imkan vermektedir. Bu çerçevede bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin 1878-1900 dönemindeki dış ticareti Çekim Modeli yardımıyla ele alınmaktadır. Çalışmada elde edilen bulgular Osmanlı Devleti’nin söz konusu dönem aralığında ticaret partnerleri ile olan ticari ilişkilerini açıklamada Çekim Modeli’nin geçerli olduğunu, ticarete taraf olan ülkeler arasındaki coğrafi uzaklık arttıkça ticaretin azaldığını ve ticaret taraf olan ülkelerin ekonomik büyüklüğü arttıkça ticaret hacminin arttığını ortaya koymaktadır.

A GRAVITY MODEL APPROACH TO ANALYZING THE TRADE OF THE OTTOMAN EMPIRE

The volume of international trade showed a significant increase in the 19th century compared with previous periods. Therefore this period is called the first wave of the globalization. The main reasons for the growth in trade were the developments in the production technologies and, transportation facilities in accordance with the Industrial Revolution. The intellectual foundations of free trade that were put forward in the first half of the 19th century affected the policy implications closely in the second half of the 19th century. It is possible to speak of a large-scaled integrated world economy at the beginning of the 20th century. This integration and commercial expansion showed their selves in the foreign trade of the Ottoman Empire. The volume of foreign trade of the Ottoman Empire increased significantly as it witnessed the intense competition between the western powers especially in the last quarter of the century. Free trade treaties signed in conjunction with the economic and political power of the trading partners were effective in the formation of the foreign trade of the Ottoman Empire as well as distance, population and cultural affinity. The Gravity Model enables the use of economic size, population, and geographical distance between countries as explanatory variables in determining trade flows between countries. In this framework, the foreign trade of the Ottoman Empire in the period 1878-1900 is analyzed using the Gravity Model in this study. According to the findings; the Gravity Model ise valid for the explanation of the commercial relationship between the Ottoman Empire and her trading partners in the mentioned period. When the geographical distance between the parties increases the volume of the trade decreases. On the contrary when the economic magnitude of the parties increases the volume of the trade also increases

___

  • Adesete, A. A. (2017). “Panel Data Regression Models in Eviews: Pooled OLSA, Fixed or Random Effect Model”, https: //researchsolutionblog. files.wordpress.com /2017/12/panel-dataregression-models-in-eviews1.pdf, (18.06.2019)
  • Atıcı, C. ve Güloğlu, B. (2006). “Gravity Model of Turkey’s Fresh and Processed Fruit and Vegetable Export to the EU: A Panel Data Analysis”, Journal of International Food &Agribusiness Marketing, 18(3/4), 8–21,
  • Baltagi, B. H., Egger, P. ve Pfaffermayr, M. (2003). “A Generalized Design for Bilateral Trade Flow Models”, Economics Letters, 80(3), 391-397.
  • Bilici, Ö. (2009). “The Determining Role Of EU in Turkey’s Trade Flows: A Gravity Model Approach”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir Ekonomi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • Bozoklu, Ş. ve Yılancı, V. (2013). “Finansal Gelişme ve İktisadi Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Gelişmekte olan Ekonomiler İçin Analiz”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(2), 161-187.
  • Deardorff, A. V. (1998). “Determinants of Bilateral Trade: Does Gravity Work in a Neoclassical World?”, The Regionalization of the World Economy, (Ed. Jeffrey A. Frankel), University of Chicago Press.
  • Dinçer, G. (2014). “Dış Ticaret Kuramında Çekim Modeli”, Ekonomik Yaklaşım, 24(88), 1-34.
  • Doğan, B. B. ve Tunç, Ş. Ö. (2015). “Türkiye’nin Afrika Ülkeleri ile Olan Dış Ticaretinin Belirleyicileri: Panel Çekim Modeli Yaklaşımı”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 7(12), 1-17.
  • Genç, M. C., Artan S. ve Berber M. (2011). "Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesinde Ticaret Akımlarının Belirleyicileri: Çekim Modeli Yaklaşımı", Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, 207-224.
  • Golovko, A. (2009),. “Çekim Modeli: Avrasya Ülkelerinin Dış Ticareti”, EconAnadolu 2009, Eskişehir.
  • Granger, C. W. J. ve Newbold, P. (1974). “Spurious Regressions in Econometrics”, Journal of Econometrics, 2(2): 111–120.
  • Great Britain Parliament House of Commons, (1908). Commercial. No. 4, Return Showing the Countries Between Which Commercial Treaties were in Force on January 1, 1908., Harrison and Sons, London.
  • Güran, T. (2015). İktisat Tarihi, Der Yayınları, İstanbul.
  • Güran, T. (2011). Tarihi İstatistikler Dizisi, Cilt: 7, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
  • Head, K. (2003). “Gravity for Beginners”. https ://vi. unctad. org/tda/ background/ Introduction%20to%20Gravity%20Models/gravity.pdf, (01.07.2019).
  • Herrera, E. G. (2013). “Comparing Alternative Methods to Estimate Gravity Models of Bilateral Trade, Empirical Economics, 44(3), 1087-1111.
  • Hood, M. V., Kidd, Q. ve Morris, I. L. (2008). “Two Sides Of The Same Coin: Employin Granger Causality Tests in a Time Series Cross-Section Framework”, Political Analysis, 161, 324-344.
  • Karagöz, K. ve Karagöz, M. (2009). “Türkiye’nin Küresel Ticaret Potansiyeli: Çekim Modeli Yaklaşımı”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(2), 131-152.
  • Kulkarni, K. G. ve Stay, K. (2016). “The Gravity Model of International Trade, a Case Study: The United Kingdom and Her Trading Partners”, Amity Global Business Review. 28-39.
  • Li, Z., Panzay, L ve Song, Y. (2017). “The Evolution of Ottoman-European Market Linkages, 1469-1914: Evidence From Dynamic Factor Models”, E xploration in Economic History, 71(C), 112-134.
  • Mitchell, B. R. (1998). International Historical Statistics, Europe 1750-1993, Fourth Edition, MacMillan Reference Ltd., New York.
  • O’Rourke, K. H. (2000). “Tariffs and Growth in the Late 19th Century”, The Economic Journal, 110(463), 456-483.
  • Pamuk, Ş. (1984). Osmanlı Ekonomisi ve Dünya Kapitalizmi, 1820-1913, Yurt Yayınevi, Ankara.
  • Pamuk, Ş. (1984). “The Ottoman Empire in the Great Depression of 1873-1896”, The Journal of Economic History, 44(1), 107-118.
  • Pamuk, Ş. (2007). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi, 1500 – 1914, İletişim Yayınları, 4. Baskı, İstanbul.
  • Pamuk, Ş. (2011). Tarihi İstatistikler Dizisi, Cilt: 1, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
  • Revathy, A. ve Paramasivam, P. (2018). “Study on Panel Cointegration and Causality Analysis in Papaya Markets in India”, International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences, 7(1), 40-49.
  • Sandalcılar, A. (2012). “Türkiye’nin BRIC Ülkeleriyle Ticari Potansiyeli: Panel Çekim Modeli Yaklaşımı”, Journal of Yasar University, 25(7), 4164-4175.
  • Sedillot, R. (1983). Dünya Ticaret Tarihi, Değiştokuştan Süpermarkete, Cep Kitapları, İstanbul.
  • Tatlıcı, Ö. ve Kızıltan, A. (2011). “Çekim Modeli: Türkiye’nin İhracatı Üzerine Bir Uygulama”, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, Cilt: 25, 287-299.
  • Wall, H. J. (1999). “Using the Gravity Model to Estimate the Cost of Protection”, Federal Reserve Bank of St. Louis Research Paper, 81(1), 33-40.
  • Wooldrıge, J. M. (2003). Econometric Analysis of Cross Section and Panel Data, Cambridge, The MIT Press.
  • Yaffe, R. A. (2003). “A Primer for Panel Data Analysis”, http://web.pdx.edu/~crkl/ec510/pda_yaffee.pdf, (25.06.2019).
  • Zulfikar, R. (2019). “Estimation Model and Selection Method of Panel Data Regression: An Overview of Common Effect, Fixed Effect, and Random Effect Model”, https://osf.io/9qe2b/download/?format=pdf, (20.06.2019)
  • https://www.geacron.com (16.06.2019)
  • https://www.timeanddate.com (16.06.2019)
  • https://www.ourworldindata.org (16.06.2019)
  • https://warwick.ac.uk/fac/soc/economics/staff/sbroadberry/wp/ (16.06.2019)