OSMANLI'DAN ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİN'E: BATI KÜLTÜRÜNÜN BİR YANSIMASI OLARAK BALOLAR

Osmanlı Devleti'nin son yüzyılında yoğunlaşan Batılılaşma/modernleşme hareketi kırılmaya uğratılmaksızın ve daha radikal bir düzeyde Cumhuriyet'in kurucu kadrosu tarafından devam ettirilmiştir. Çünkü yeni rejiminin temel amaçlarından biri de Batı'nın sosyal ve kültürel değerlerine entegre olmaktı. Kıyafet kanununun çıkarılmasından, medeni kanunun kabul edilmesine, alfabenin değiştirilmesinden, soyadı kanununa kadar gerçekleştirilen yenilikler Cumhuriyet rejiminin yeni bir sosyal ve kültürel yapı oluşturma yönündeki en önemli girişimleri olarak nitelendirilebilir. Yeni rejim özellikle kültürel alanda İslami geleneklerden hızla uzaklaşmaya ve toplumu sosyal alanda modernleştirmeye çaba göstermiştir. Bu amaç için de çeşitli araçlardan yararlanmıştır. Bunlardan biri de "balo"dur. Batı toplumlarının bir eğlence öğesi olan ve kadınlarla erkeklerin toplu halde bir arada bulundukları; eğlence, sosyal dayanışma, yardım gibi farklı amaçlarla düzenlenen balolarla ilk kez, Osmanlı Devleti döneminde, 19. yüzyılın ikinci yarısında tanışılmıştı. Fakat bu eğlence tarzı kurulmasından sonra ise balolar, sosyal ve kültürel değişimi sağlamak amacıyla adeta ideolojik bir araç olarak kullanılmıştır. Kadın ve erkeğin bir arada eğlenmesinin olanaklı olmadığı bu dönem Türk toplumunda, baloların düzenlenmesi Batı toplumları ile benzeşme ve bütünleşme yolundaki önemli çabalardan biridir. Yönetici elit kadro bu değişime öncülük etmeye çalışırken, yerleşik gelenek ve değerlerin de etkisiyle, toplumun bu yeni eğlence kültürüne pek de olumlu yaklaşmadığı ve uyum sağlamada güçlük çektiği görülmektedir. Çalışmada Osmanlı'dan erken Cumhuriyet dönemine kadar çeşitli gerekçelerle düzenlenen baloların, sosyal ve kültürel değişime nasıl etki ettiği ve özellikle Cumhuriyet'in ilk yıllarında balolara nasıl bir işlev yüklendiği irdelenmektedir.

BALLS AS A REFLECTION OF WESTERN CULTURE: FROM OTTOMAN TO EARLY REPUBLICAN PERIOD

Westernization/modernization movement which concentrated in last century of Ottoman Empire was continued impededly and more radical level by founder staff of republic. Because, one of the main aims of new regime was to be integrated to Western's social and cultural values. Performed innovations from enacting dress law to adopting of civil law, from replacing of alphabet to surname law can be evaluated as most important attempts of republican regime to constitute a new social and cultural structure. New regime strived for especially leaving from Islamic customs in cultural domain and modernization to community in social domain. For this aim, it is benefited from various tools. One of these tools is "ball". Balls which are joined by woman and men (all together) are entertainment item of Western societies. Balls which were held for different purposes such as entertainment, social solidarity, came to Ottoman society for the first time in second half of 19th century. But, this fun style didn't become widespread in Ottoman society. After the establishing of republic, balls used as a ideological tool to provide social and cultural shift. In this Turkish society's period, it wasn't possible for men and women having fun together, holding balls are one of the important efforts to similitude and integrate with western communities. While administrator elite staff tries to lead this shift, with the impact of established customs and values, it is understood that society has a difficulty in finding favorable and getting into this entertainment culture. In this study, it is examined that balls which hold from Ottoman to republican period for a variety of reasons, how affected to social and cultural shift and particularly how a function load to balls in the early years of republic.

___

  • I-Arşiv Belgeleri
  • a-Başbakanlık Osmanlı Arşivi
  • BOA, HAT., 737/34969.
  • BOA, HAT., 1207 /47341.
  • BOA, DH.MKT., 629 /13.
  • BOA, DH.MKT. 1362/ 125.
  • BOA, MV., 3 /3.
  • BOA, MF.MKT., 196/77.
  • BOA, HR.MKT., 32 /31.
  • BOA, HR.MKT., 142 /78.
  • BOA, HR.MKT., 271 /89.
  • BOA, İ.DH., 1295/101892.
  • BOA, İ.HR., 131 /6736.
  • BOA, İ.HR., 211 /12241.
  • BOA, Y.A.HUS., 164/67.
  • BOA, Y.EE., 25 /14.
  • BOA, Y.PRK.BŞK., 3/58.
  • BOA, Y.PRK.MF., 1 /67.
  • BOA, İ.HUS., 109/1321.
  • BOA, İ.HR., 254 /15088.
  • BOA, Y.PRK.EŞA., 8/23.
  • BOA, Y.PRK.EŞA., 7 /42.
  • BOA, Y.A.HUS., 165/99.
  • BOA, Y.A.HUS., 210 /55.
  • BOA, BEO., 568 /42593.