ORTAÖĞRETİM TARİH DERS KİTAPLARINDA UNUTULMUŞ BİR ZAFER: 100. YILINDA KÛTÜ’L-AMARE

Erken cumhuriyet döneminde kolektif bilinç oluşturma bağlamında özellikle son dönem Osmanlı Tarihi, tarih ders kitaplarında kısıtlı ve ötekileştirilerek verilmiştir. Bu durum Cumhuriyetin kurucu kadrosunun da yer aldığı I. Dünya Savaşı'nda cephelerin anlatımında da devam etmiştir. Özellikle Mustafa Kemal(Atatürk)'in görev yaptığı Çanakkale ve Doğu(Kafkas) cephelerine yoğun olarak yer verilirken diğer cephelere hiç yer verilmemiş veya çok kısa şekilde yer verilmiştir. Böylece cumhuriyetin erken döneminde ve sonrasında Mustafa Kemal (Atatürk) eksenli bir tarih yazımı oluşmuştur. Araştırmada Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kabul edilen ve Tebliğler Dergisi ile duyurulan 1931-2016 arası dönemde kesintisiz olarak en uzun süre öğrenimde olan ortaöğretim tarih ders kitaplarında yer alan metinler doküman incelemesine ve betimsel analize tabi tutulmuştur. Elde edilen verilerden hareketle, ortaöğretim tarih ders kitaplarında yer alan genelde Irak Cephesi özelde ise Kûtü'l-Amare Zaferi ile ilgili sunum değerlendirilmiştir. I. Dünya Savaşı'nda Türk ordusunun Çanakkale Zaferi sonrasındaki ikinci zaferi olan Kûtü'l-Amare bazı tarih ders kitaplarında Irak Cephesi içerisinde birkaç cümlelik kısa bilgiler ile verilirken bazı tarih ders kitaplarında da verilmemiştir. Bazı tarih ders kitaplarında ise Irak Cephesi birkaç cümlelik kısa bilgi ile verilmiştir. Bu çerçevede İngilizlerin yenilgiye uğratıldığı ve ordusunun esir alındığı nadir olaylardan biri olan Kûtü'l-Amare Zaferi'nin önemini gelecek nesillere aktarabilmek ve kavratabilmek amacı ile tarih ders kitaplarında nasıl sunulabileceği üzerine bir öneride bulunulmuştur

A VICTORY LONG LOST IN SECONDARY EDUCATION HISTORY TEXTBOOKS: THE SIEGE OF KUT IN ITS 100TH YEAR

To create a collective consciousness in the early Republic period, especially late Ottoman history was covered in textbooks in a restricted and marginalized way. It was the same in the narration of fronts during the during the World War I in which the founders of the Republic joined as well. While the Gallipoli Front and Caucasian Front, where Mustafa Kemal (Atatürk) took part, had a wide coverage, other fronts were given no or very little coverage. In this way, a historiography centering upon Mustafa Kemal (Atatürk) came out in the early Republic period and in its aftermath. In the present study, document review and descriptive analysis were carried out on the texts in the secondary education history textbooks that were ratified by the Republic of Turkey Ministry of National Education and announced through Tebliğler Dergisi (Journal of Communiques) and were taught uninterruptedly and much longer than other textbooks from 1931 to 2016. Based on the data obtained, coverage of the Mesopotamian Campaign in general and Siege of Kut in particular in secondary education history textbooks was evaluated. Siege of Kut, which was the second victory of the Turkish army in the World War I following the Gallipoli victory, was seen to be covered with a couple of short sentences under the title of the Mesopotamian Campaign in some history textbooks. There were also some textbooks giving no coverage to Siege of Kut. Only short information was given about the Mesopotamian Campaign in a couple of sentences in some history textbooks. Accordingly, in the present study, a proposal was suggested on how to present Siege of Kut, which is one of the rare occasions in which the English were defeated and their army were held captive, in history textbooks as a victory and make next generations aware of its importance

PDF

___

Akad, M. T.(1992). Stratejik, Taktik, Teknolojik ve Jeopolitik Yönleriyle 20. Yüzyıl Savaşları. Kastaş Yayınları A.Ş. İstanbul.
Akbay, C.(2014). Osmanlı İmparatorluğu’nun Siyasi ve Askeri Hazırlıkları İle Harbe Girişi. Genelkurmay Personel Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt(ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları. Ankara.
Albayrak, M.(2016). Osmanlı’nın Unutulan Zaferi Kûtulamâre. Erişim Tarihi: 09.10.2016. http://www.kutulamare.gov.tr/download/Kutulamare_Katalog.pdf
Akşit, N.(1987). Tarih III Yeni ve Yakınçağlar. Remzi Kitabevi.
Akşit, N.(1979). Tarih III Yeni ve Yakınçağlar. Remzi Kitabevi.
Aktaş(2015). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri (Ed.Mustafa Metin), Nitel Veri Toplama Araçları, s.337-371
Arabacı, C.(2016). Kutü’l-Amare Zaferi. 100. Yıl Anısına. Meram Belediyesi. Konya.
Armaoğlu, F.(2012). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. Alkım Yayınevi. İstanbul.
Avcı, O.(2004). Irak’ta Türk Ordusu. 1914-1918. Vadi Yayınları.
Balcılar, E., Kılıç, M., Kurt, Y.(2016). Ortaöğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük. Top Yayıncılık.
Belen, F.(1973). XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti. Remzi Kitabevi. İstanbul.
Cazgır, V., Yavuz, S., Ceyhun, N.(2005). Lise Tarih 2. Aykut Basım. İstanbul.
Çifci, E.(2015). Kutü’l-Amare Kahramanı Halil Kut Paşa’nın Hatıraları. Timaş Yayınları. 2015.
Dervişoğlu, M.F.(2015). Resmî Tarih Tezine “Türk Tarih Tezine” Farklı Çığırlar, Kurumlar ve Bir Tarih Alimi Zeki Velidi Togan, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/3 Winter 2015, p. 343- 352, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8053, ANKARA-TURKEY
Erickson, E. J. (2009). I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu. Türkiye İş Bankası.
Fırat, E., Altaylı, Z.(2016). Osmanlı’nın Unutulan Zaferi Kut’ül-Amare 100’üncü Yılında. Ayata Yayınları.
Gardner, N.(2016). Kut’ül-Amâre. Mezopotamya’da Bir Savaş(1915-1916). Etkileşim Yayınları.
İstekli, İ. B.(2016). Osmanlı’nın Unutulan Son Zaferi Kûtulamare. Yarbay Mehmet Reşit Bey’in Savaş Günlükleri. Sultanbeyli Belediyesi. İstanbul.
Kara, H.A. & Erol, E., (2015). “100. Yılında Kut’ül Amare Savaşı’nı Hatırlamak: İngiliz Askerlerinin Hatıratlarında Kut’ül Amare’de Savaşın Ötesinde Yaşananlar / To Remember The Kut Al Amara Battle On The 100th Anniversary: The Experiences Beyond War In Kut Al Amara In The Memoirs Of English Soldiers”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308- 2140, (Prof. Dr. H. Ömer Karpuz Armağanı), Volume 10/13 Fall 2015, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8957, p. 123-140.
Kara, K.(2010). Lise Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük. Önde yayıncılık. İstanbul.
Komisyon.(2012). Ortaöğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük. Koza Yayıncılık. Ankara.
Kopraman, K. Y., Yediyıldız, B. Vd.(2000). Tarih 2 Ders Kitabı. Milli Eğitim Basımevi.
Mansel, A. M., Baysun, C., Karal, E. Z.(1942). Lise Kitapları Yeni ve Yakın Çağlar Tarihi. Maarif Matbaası. İstanbul.
Merçil, E., Miroğlu, İ., Halaçoğlu, Y.(1992) Tarih II. As Matbaacılık ve Tic. A.Ş.
Oktay, E.(1988). Tarih Lise III. Atlas Yayınevi.
Oktay, E.(1979). Tarih Lise III. Atlas Yayınevi.
Oktay, E.(1952). Tarih Lise III. Atlas Yayınevi.
Özçelik, M., (2015). “Kut’ül Amare Zaferinin Türk Basınına Yansımaları / The Reflections Of Kut Al Amara Victory On Turkish Press”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Şefik Yaşar Armağanı), Volume 10/9 Summer 2015, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8630, p. 367-388.
Özgelen, N.(2016). Birinci Dünya Savaşı’nın En Büyük Komutanı Halil Paşa ile 13 Yıl Gördüklerim Duyduklarım. Akıl Fikir Yayınları.
Öztuna, Y.(1976). Tarih III. MEB.
Öztuna, Y.(1977). Tarih III. MEB.
Sabis, A.İ.(1991). Harp Hatıralarım. Nehir Yayınları. İstanbul.
Sorgun, T.(1997). Halil Paşa İttihat ve Terakki’den Cumhuriyete Bitmeyen Savaş . Kamer Yayınları.
Şirin, V.( 1987). Tarih Lise III. Gendaş A.Ş.
Tahir, K.(2016). Esir Şehrin İnsanları. İthaki Yayınları.
Townshwend, C. V. F. (2007). Esir İngiliz Generalin Kaleminden Kût’ül-Amare Zaferi. Irak Seferi ve Esaret. Tercüme: Tarih-i Asker-i Osmâni Encümeni. Yeditepe Yayınevi. İstanbul.
Turan, V., Genç, İ., Çelik, M.vd.(2009). Ortaöğretim Tarih 10. Tuna Matbaacılık San ve Tic. A.Ş. Ankara.
Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti(TTTC).(1931). Tarih III Yeni ve Yakın Zamanlarda Osmanlı-Türk Tarihi. Devlet Matbaası. İstanbul.
Türkmen, Z.(2015). Birinci Dünya Harbinde Irak Cephesinde Türk-İngiliz Mücadelesi. Uluslararası Sempozyum. 1914’ten 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı’nı Anlamak. 20-21 Kasım 2014. Ed. Dr. Öğ. Alb. Zekeriye Türkmen. Harp Akademileri Basımevi. ss.381-434.
Uçarol, R.(2008). Siyasi Tarih (1789-2001). Der Yayınları. İstanbul.
Ürküt, M.(2015). Ortaöğretim Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük. Ata Yayıncılık. Ankara.
Yarbay Mehmet Reşit Bey’in Savaş Günlükleri. Osmanlı’nın Unutulan Zaferi Kutulamare
Yıldırım ve Şimşek(2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yay. Ankara.
Yılmaz, A.(2015). Ortaöğretim Tarih 10. Sınıf. Ekoyay. Ankara.