ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ YORGUNLUĞU

Araştırmanın amacı okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise kademelerinde görev yapan öğretmenlerin mesleki yorgunluk durumlarına yönelik görüşlerini tespit ederek, mesleki yorgunluğun sebeplerini, etkileyen faktörleri ve üstesinden gelmek için neler yaptıklarını ortaya koymaktır. Nitel araştırma yönteminde yürütülen çalışmada olgu bilim deseni kullanılmıştır. Veriler nitel araştırma görüşme tekniklerinden yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmış, çözümlenmesinde içerik ve betimsel analiz yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan toplam 70 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre katılımcıların büyük çoğunluğu mesleki yorgunluk yaşamakta, yorgunluk durumunun yaşanma sıklığı en çok genellikle sonra ise sürekli olarak belirtilmiştir, yorgunluk kaynağı olarak fiziksel, ortamsal ve duygusal faktörler etkili olmaktadır. En çok yaşanılan ve yıpratıcı olan yorgunluk kaynağı ise duygusal yorgunluktur sonra sırasıyla ortamsal ve fiziksel yorgunluk gelmektedir. Mesleki yorgunluk iş hayatına en fazla performans ve motivasyon düşüklüğü, kendini yenileyememe ve monotonluk şeklinde yansırken, kişisel hayatta etkisine ilişkin olarak ise öğretmenlerin çoğunluğunda aile fertlerine özellikle çocuklarına nitelikli vakit ayıramama, bitkinlik ve agresiflik şeklinde kendini göstermektedir. Öğretmenlerin büyük çoğunluğu görev yaptığı okullarda kurumsal olarak mesleki yorgunluğa yönelik destek almamakta, ancak kendi kişisel çabalarıyla azaltmaya çalışmaktadırlar. Mesleki yorgunluğa okul türü ve branşın etkisi olduğu, meslekteki olumlu durumlara ilişkin çoğunluğunun tatil imkânı ve öğrencilerin hayatına dokunarak onlara katkıda bulunması şeklinde belirttiği ortaya çıkmıştır.

TEACHERS’ OCCUPATIONAL FATIGUE

This study aimed to determine pre-school, primary, secondary and high school teachers’ views on their occupational fatigue, to identify the causes of professional fatigue, the relevant factors and what teachers did to overcome professional fatigue. Phenomenological design was used in the study conducted with the qualitative research method. The data were collected through semi-structured interview form; an interview technique used in qualitative studies and content and descriptive analyses were performed. The study group consisted of 70 teachers employed in pre-school, primary, secondary and high schools. According to study results, the majority of the participants experienced occupational fatigue whose frequency was reported to be “usual” followed by “continuous” and occupational fatigue were found to be related to physical, affective and contextual factors. Affective factors were the most experienced and frustrating source of fatigue followed by contextual and physical fatigue, respectively. While occupational fatigue was mostly reflected in professional life in the form of low performance and motivation, inability to renew oneself and monotony, personal lives of these teachers demonstrated a lack of quality time spent with family members, especially with children, exhaustion and aggression. The majority of teachers reported lack of support from their institutions in terms of fatigue and stated they made personal efforts to reduce the impact of fatigue. It was found that school type and subject matter affected occupational fatigue and teachers considered holiday periods and the ability to contribute to students’ lives by touching their hearts and mind as the positive attributes of the profession.

PDF

___

Altunay, E., Oral, G. ve Yalçınkaya, M. (2014). Eğitim kurumlarında mobbing uygulamalarına ilişkin nitel bir çalışma. Sakarya University Journal of Education, 4(1),62-80.
Aslan, M. (1995). Öğretmenlerin Örgütsel Stres Kaynakları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Aslan, N.(2018). Psikolojik danışmanlarda tükenmişlik. Uluslar Arası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(5), 1005-1021.
Barutçu, E., (2003). “İş ve İşgören Uyumu Açısından Kişilik Özelliklerinin Değerlendirilmesi: Bir Uygulama”, 9. Ulusal Ergonomi Kongresi, 16-18 Ekim.
Bedir, F., Önal, L. ve Mızrak, O. (2018). Animatörlerin yorgunluk hislerinin mesleki tutumlarını etkileme biçimleri. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 20(2), 7-16.
Can G. ve Polat C. (2015). Yorgunluk. İçinde: Onkoloji hemşireliğinde kanıttan uygulamaya konsensus, Ed: Can, G., (ss.107- 122), İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.
Cemaloğlu, N. ve Şahin, D.E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
Çınar, S. ve Olgun, N. (2010). Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan hastalarda yorgunluk ve uyku sorunlarının belirlenmesi. Türkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 2(1), 24-31.
Çolak, Y. (2017). İlkokul ve ortaokullarda görev yapan yönetici ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
Dolunay, A. B. (2001). Keçiören ilçesi genel liseler ve teknik- ticaret- meslek liselerinde görevli öğretmenlerde tükenmişlik durumu araştırması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Fishbain, DA, Cole B, Cutler R.B. ve Lewis, J. (2003). Is Painfatiguing? A structure devidence – based review, PainMedicine, 4, 51-62.
Hablemitoğlu, Ş. ve Özmete, E. (2012). Sosyal çalışmacıların yaşam kalitesi: Şefkat yorgunluğu, tükenmişlik, stres kaynakları, iş tatmini ve kariyer olanakları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 171-204.
Han, B. C., (2015). Yorgunluk toplumu.( Çev: S. Yalçın). İstanbul: Açılım Kitap
Ilgaz, H., K. (2017). Masa başı çalışanlarında internet bağımlılık seviyeleri ile boyun ağrısı depresyon ve yorgunluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (Yirmi üçüncü baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Karaslan, G. (2009). Behçet Hastalarında yorgunluğun ve psikolojik durumun günlük yaşam aktiviteleri üzerine etkisinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Tıpta uzmanlık Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi, Van.
Kırılmaz, A., Çelen, Y., ve Sarp, N. (2000). İlköğretimde çalışan bir öğretmen grubunda tükenmişlik durumu araştırması. İlköğretim-Online, 2(1), 2-9.
Kuruoğlu, M. ve Albayrak, Y. (2004). Yorgunluk-iş performansına etkileri ve önlemler. Yapı Dünyası, Ekim-Kasım,103-104.
Miles, M, B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thous and Oaks, CA: Sage.
Naçar, M., Baykan Z. ve Çetinkaya, Z. (2012). Erciyes üniversitesi tıp fakültesi birinci ve ikinci sınıf öğrencilerinde tükenmişlik durumu ve eğitimin etkisi. Tıp Eğitimi Dünyası Dergisi, 35, 9-20.
Oruç, S., (2007). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Ömeroğlu, M. (2015). anaokulu öğretmenlerinin okuldaki stres belirtileri, stres kaynakları, bu stres kaynakları ile başa çıkma yolları ve yaşadıkları örgütsel stresin performanslarına etkisi nedir? Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
Özlü, S. (2015). Yorgunluğun modellenmesi ve sağlık sistemlerinde yorgunluk risk yönetim sisteminin kullanılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Sağlam, Ç. A. (2011). Akademik personelin sosyo-demografik özelliklerinin tükenmişlik düzeyleri ile ilişkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 8(15), 407-420.
Serinkan, C. ve E. Barutçu, (2006), Şirket yöneticilerinin motivasyon ve tükenmişlik düzeylerine ilişkin bir araştırma, 14. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, ss:959- 972, 22-24 Mayıs, Erzurum.
Soysal, A. (2011), İş yaşamında tükenmişlik, Çimento Endüstrisi İşverenler Sendikası, 14-26.
Soysal, A. (2009). İş yaşamında stres. Çimento İşveren Dergisi, 23(3), 17-40.
Sökmen, A., (2005), Konaklama işletmelerinin yöneticilerinin stres nedenlerinin belirlenmesinde cinsiyet faktörü: Adana’da ampirik bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Güz:1-27.
Tümkaya, S. (1996), Öğretmenlerdeki tükenmişlik, görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkma davranışları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Türk Dil Kurumu. Büyük Türkçe sözlük. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view =bts, Erişim tarihi: 15.12.2018.
Usta, N. (2012). İş stresinin ilköğretim okullarında görev yapan yöneticilerin davranışlarına etkisi (Edirne İli Örneği).Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2011). Sosyal Bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8.baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık
Victorian Work Cover Authority (2008). Fatigue prevention in the workplace, Edition No.1, Adres:http://www.vwa.vic.gov.au/forms-and-publications/forms-and-publications/fatigueprevention-in-the-work place.
Yılmaz, M.(2015). Öğretmenler mesleğin zorluklarını nasıl aşabilirler?. 15 Mayıs 2019 tarihinde http://www.muhammetyilmaz.com/content/ogretmenler-meslegin-zorluklarini-nasilasabilirler/904 adresinden erişildi.
Yurtsever, S. (1999). Kronik böbrek yetmezliği nedeniyle hemodiyaliz uygulanan bireylerde yorgunluğun değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
http://www.yeniisfikirleri.net/mesleki-tukenmislikle-mucadele-etmenin-yollari/) Erişim tarihi 20/11/2019 dur.