1940917

NEWMARK’IN ÇEVİRİ YÖNTEM VE STRATEJİLERİ BAĞLAMINDA TENEKE ROMANININ ARAPÇA ÇEVİRİLERİNDE YEREL KÜLTÜR UNSURLARININ AKTARIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Türk edebiyatında Anadolu’daki yerel kültürü en iyi yansıtan eserlerden biri olan Yaşar Kemal’in Teneke romanı içerdiği yöresel sözcük ve ifadeler ile ağız özellikleri ve aksanlı konuşmalar nedeniyle yerel kültür ögelerinin başka bir dile çevirisinde karşılaşılan zorlukları göstermesi açısından önemli bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada Teneke romanının Arapçaya yapılan iki farklı çevirisi, ünlü çeviribilimci Peter Newmark’ın ortaya koyduğu çeviri stratejileri bağlamında incelenmiş ve çevirmenlerin yerel kültür unsurlarını aktarırken tercih ettikleri stratejiler değerlendirilmiştir. Her iki çevirinin de ana yapısını edebi dilin, yani standart Arapçanın oluşturmasına rağmen, çevirmenlerin Türkçeye özgü yerel kültür ögelerini aktarırken farklı eşdeğerlikleri tercih etmesi, hatta zaman zaman kendi yörelerine özgü kültür ögelerini kullanması dikkat çekicidir. Biri Mısırlı, diğeri Suriyeli olan çevirmenler, Türkiye’ye özgü yerel kültür ögelerinin daha iyi anlaşılması amacıyla zaman zaman kendi doğup büyüdükleri çevreye ait ögeleri kullanmaktan kaçınmadıkları görülmektedir. Çevirmenlerin çeviride kullandıkları çözüm ve strateji tercihlerinde, kendi yerel kültür çevrelerinin etkisini ortaya koyması açısından bu çalışma önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Newmark’ın yerel kültür ögeleri sınıflandırılmasına göre tasnif edilen örnekler yapı bakımından önce a) Sözcük ve Sözcük Öbekleri, b) Kalıp İfade ve Deyimler, c) Türkçenin Ağız Unsurları şeklinde üç başlık altında toplanmıştır. Sonra da her çevirmenin bu ögeleri Arapçaya çevirirken tercih ettiği strateji ele alınmıştır. Son olarak da çevirmenlerin başvurduğu stratejilerin sıklığı değerlendirilmiştir. Bu bağlamda her çevirmenin Newmark’ın çeviri stratejileri arasında en çok kültürel eşdeğerlik, işlevsel eşdeğerlik ve eş anlamlılık stratejilerini tercih ettiği görülmektedir.

A STUDY ON THE TREATMENT OF CULTURE-SPECIFIC ITEMS IN THE ARABIC TRANSLATIONS OF THE NOVEL TENEKE IN THE CONTEXT OF NEWMARK'S TRANSLATION METHODS AND STRATEGIES

Yaşar Kemal's novel Teneke (Tin), which is one of the best works reflecting the local culture in Anatolia in Turkish literature, is an important example in terms of the difficulties encountered in translating local cultural elements into another language, due to the local words and expressions it contains, its dialect features and accented speeches. In this study, two different translations of Teneke into Arabic were examined in the context of the translation strategies put forward by the renowned professor of translation Peter Newmark and the strategies that translators preferred in conveying local cultural elements were evaluated. Although the main structure of both translations is the literary language, that is, standard Arabic, it is noteworthy that translators preferred different equivalents when transferring local cultural elements specific to Turkish, and sometimes used cultural elements specific to their own regions. Translators, one Egyptian, the other Syrian, didn’t avoid using the elements of the environment in which they were born for the purpose of better understanding of local cultural elements unique to Turkey from time to time. This study is important in terms of revealing the impact of their local cultural environment in the choice of solutions and strategies used by translators in translation. In this study, the samples classified according to Newmark 's local cultural elements were classified under three headings: a) Words and Compound Words, b) Phrases and Idioms, c) Dialectic Elements of Turkish. Then, each translator's preferred strategy in translating these elements into Arabic is discussed. Finally, the frequency of strategies used by translators was evaluated. In this context, it is seen that each translator preferred cultural equivalence, functional equivalence and synonymy strategies among Newmark's translation strategies.

PDF

___

Akalın, Şükrü Halûk, [ve başk.] (2011), Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları.
Aksoy, N. Berrin (2001), Çeviride Çevirmenin Seçimleri Işığında Çeviri Eleştirisi, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 18 / Sayı: 2/ s. 1-16.
Aksoy, Berrin (2000), Kültür Odaklı Çeviri ve Çevirmen, Türk Dili, Sayı: 583, s.53.
ˁAsfūr, Muhammed (2009), Dirāsāt fī’t-Terceme ve Naḳdihā, Beyrut: Dirāsāt Yayınevi.
Ateşman, Ender (2001), Kültürel Farklılıklardan Kaynaklanan Çeviri Sorunları ve Çözüm Önerileri, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 18 / Sayı: 2/ s. 29-35.
Baˁalbeki, Rūḥī, El-Mevrid (1995), A Modern Arabic-English Dictionary, Beyrut: Dar El İlm Lilmalayin.
Baykan, Ali (2005), Sosyal-Kültürel Faktörlerin Çevirideki Rolü, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 14, s. 177-197.
Berk, Özlem (2005), Kuramlar Işığında Açıklamalı Çeviribilim Terimcesi, İstanbul: Multilingual.
Bulut, Alev (2000), Çeviri Metninin Değerlendirilmesi: Metinsel Eşdeğerlik Anahtarları, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık Bölümü Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, Sayı: 10.
Erten, Asalet (1993), Çeviride Kültürel Etkenler, Hacettepe Üniversitesi Çeviribilim Uygulamaları Dergisi.
Er-Rāzī, Muhammed Bin Ebī Bekr Bin ˁAbdulḳādir (1986), Muḫtār Eṣ-Ṣıḥaḥ, Beyrut: Mektebet Lübnan.
Fehri, ˁAbdelkader Fassi, (with the collaboration of Dr. Nadia ˁAamiri) (2009), A Lexicon of Linguistic Terms (English – French – Arabic), Trablus (Libya): Dar al Kitab al Jadid United Co..
Fenlıng, Liu (2017), A Comparative Study of Nida and Newmark’s Translation Theories, International Journal of Liberal Arts and Social Science, Vol. 5 No. 8.
Ghazalah, Hasan (2008), Translation as Problems and Solutions – A Textbook for University Students an Trainee Translators, Beyrut: Dar El İlm li’l-Malayin. Göçer, Ali (2012), Dil-Kültür İlişkisi ve Etkileşimi Üzerine, Türk Dili, Sayı: 729 (Eylül 2012), s. 50-57.
Göktürk, Akşit (2004), Çeviri: Dillerin Dili, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Gürçağlar, Ş. Tahir (2011), Çevirinin ABC’si, İstanbul: Say Yayınları.
Kemal, Yaşar (2017), Teneke, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
KEMAL, Yaşar, Teneke [Safîha], (Çev. Abd Al Kader Abdelli) (2006), Şam: Al Mada Yayınevi.
Kemal, Yaşar, Teneke [Yaşâr Kemâl - Es-Safîha ve Kısas Uhra], (Çev. Es-Safsâfî Ahmed El-Katûrî) (2005), Kahire: Mısır Kültür Bakanlığı Ulusal Çeviri Merkezi.
[Kolektif] (1998), Yaşar Kemal’i Okumak, İstanbul: Adam Yayınları.
[Kolektif] (2011), El-Muˁcem El-Vasīt, Kahire: Arap Dil Kurumu Yayını, 5. Baskı.
Kuran, Necdet P. (1993), Kültürlerarası İletişim Aracı Olarak Çeviri, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Lu, Wei (2012), Reconsidering Peter Newmark’s Theory on Literal Translation, Theory And Practice In Language Studies, Academy Publisher, Vol. 2, No. 4, pp. 741-746.
Mutçalı, Serdar (1995), Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yayınları.
Nalcıoğlu, Ahmet Uğur (2015), Edebi Eserlerde Çeviri Sorunları, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 55, s. 1-9.
Newmark, Peter (1981), Approaches to Translation, Londra: Pergamon Press.
Newmark, Peter (1988), A Textbook of Translation, New York – Londra – Toronto – Sidney – Tokyo: Shanghai Foreign Language Education Press, Prentice Hall.
Newmark, Peter (2006), A Textbook of Translation [Arapçası: El-Câmi’ fî’t-Terceme], (Çev. Hasan Gazale), Beyrut: Dar Mektebet El-Hilal.
Newmark, Peter (1991), About Translation: Multilingual Matters, Clevedon, Philadelphia, Adelaide: Multilingual Matters Ltd.
Newmark, Peter (2007), A New Theory Of Translation, Sborník Prací Filozofické Fakulty Brněnské Univerzity Studia Minora Facultatis Philosophicae Universitatis Brunensis, S 13, — Brno Studies In English 33.
Odacıoğlu, Cem (2018), Çeviri Usul, Strateji ve Yöntemleri Üzerine Bir Derleme, Tarih Okulu Dergisi, Sayı: XXXIV, s. 1363-1392.
Parlak, Betül (2009), Yazınsal Çeviride Kaynak Metin Okuru / Erek Metin Yazarı Olarak Çevirmen Kimliğinin Çeviri Kararlarına Etkisi, VIII. Uluslararası Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu Bildiri Kitabı, İzmir Ekonomi Üniversitesi.
Püsküllüoğlu, Ali (2014), Yaşar Kemal Sözlüğü, Ankara: Arkadaş Yayıncılık.
Pakalın, Mehmet Zeki (1983), Osmanlı Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: MEB Yayınları.
Richards, Jack C., Richard Schmidt (2002), Longman Dictionary of Applied Linguistics, Malaysia: Longman.
Saleh, Abdusalam Khaled Mahmoud (2017), How Twelve Newmarkan Procedures to Translate CultureSpecific Words Are Useful in English-Arabic-English Translation, Bingazi Üniversitesi Bilim ve İnsanî Araştırmalar Dergisi – El-Merc, Sayı: 39.
Samir, Muhammed, [Ahmed Fuad] (2017), Modern Arap Dilinde Atasözleri Deyimler Sık Kullanılan Kalıplar, İstanbul: Cantaş Yayınları.
Suçin, Mehmet Hakkı (2018), ˁAbdulḳādir ˁAbdelli (Turkiyā Bi-ˁUyūnī: Seḳāfe, Edeb, Terceme ve Fen), Gaziantep: Maysoloon Yayınevi.
Suçin, Mehmet Hakkı (2010), Arapça Çeviri Geleneği: Altın Dönem, Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), Cem Dilçin Armağanı, Sayı: 33, Cilt: II, Harvard University Department of Near Eastern Languages and Civilizations, pp. 111-138.
Suçin, Mehmet Hakkı (2012), Dünden Bugüne Arapçaya Çevirinin Serüveni, Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
Suçin, Mehmet Hakkı (2013), Öteki Dilde Var Olmak – Arapça Çeviride Eşdeğerlik, İstanbul: Say Yayınları.
Tanrıkulu, Lokman (2017), Çeviri Kuramları, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, s. 97-108.
Taş, Seda (2017), Kültürel Unsurların Çevirisi ve Çeviri Stratejileri, Humanitas Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (10), s. 1-14.
ˁUmer, Aḥmed Muḫtār (2008), Muˁcem el-Luġa el-ˁArabiyye El-Muˁāṣıra, Kahire: ˁĀlem El-Kitāb Yayınevi.
Vardar, Berke (1982), Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, Ankara: TDK Yayınları.
Yalçın, Perihan (2015), Çeviri Stratejileri Kuram ve Uygulama, Ankara: Grafiker Yayınları.
Yazıcı, Mine (2005), Çeviribilimin Temel Kavram ve Kuramları, İstanbul: Multilingual. Yazıcı, Mine (2007), Yazılı Çeviri Edinci, İstanbul: Multilingual.
Yazoğlu, Ruhattin (2002), Dil-Kültür İlişkisi, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 11, s. 21-43.