NEV'Î-ZÂDE ATÂYÎ'NİN NEFHATÜ'L-EZHÂR MESNEVİSİNDEKİ MEVSİMLER HİKÂYESİ

Bu makalede, Nev'î-zâde Atâyî'nin Nefhatü'l-Ezhâr mesnevisinin sebeb-i telif bölümünün bir hikâye olarak tahlili yapılmıştır. Atâyî eserinin bu bölümünde birinci teklik şahıs dilinden bir yol hikâyesi anlatır. Hikâyede anlatıcı kahramanın yolculuğu tasavvûfî bir arayış yolculuğudur. Hikâyedeki ben, yazar anlatıcıdır. Kurguda, vahdet arayışı bir gün, dört mevsim ve bir ömür sembolleri üzerinden verilir. Eser üzerine ilk incelemeyi Tunca Kortantamer, Nev'î-zâde Atâyî ve Hamse'si isimli çalışma ile yapmıştır. Muhammet Kuzubaş, Nev’izâde Atâyî’nin Nefhatü’l-Ezhâr Mesnevisi isimli bir çalışma yaparak mesnevinin metnini akademik kullanıma sunmuştur. Hikayedeki yolculuk İslam kültür dünyasının birçok sembolik yolculuk hikâyesi gibi, döngünün tamamlanması ile son bulur. Bu manevî yolculuk, hikâyede, ayrı zaman ve mekân düzlemlerinde anlatılmıştır. Hikâyedeki zamanlar şunlardır: Bir gün (beş vakit), bir yıl (dört mevsim), bir ömür (çocukluk, gençlik, orta yaşlılık, yaşlılık). Kısacası sâlik, manevî yolculuğunda makam değiştirirken mekân ve zaman da değiştirir. Bu makamlardaki anlatım ise tasavvufî yolculukta aşılan "makâm"larda sâlikte tezahür eden "hâl"lerle ilgilidir. Bu makalede Nefhatü’l-Ezhâr’ın “sebeb-i telif” bölümü, modern bir hikâye olarak Göstergebilimin kesitleme yöntemiyle tahlil edilmiştir. İncelemede yer ve zamanın değiştiği beyitler birer kesit kabul edilmiştir. İncelemede her kesit kendi içerisinde değerlendirilirken kesitler arası ilişkiler de dikkate alınmıştır.

THE SEASONS STORY IN NEFHATÜ'L-EZHAR MASNAWI BY NEV’İ-ZADE ATAYİ

In this article, the analysis of the “reason for writing” part of Nefhatü’l-Ezhar masnawi by Nev’i-zade Atayi as a story is done. In this part, Atayi tells a travel story in first person singular. In the story, the narrator’s travel is a sufistic search. “I” in the stroy is the author narrator. In the fiction, the search for unity is told through the symbols of one day, four seasons and a lifetime. The first examination on the work is done by Tunca Kortantamer, which is named "Nev'î-zâde Atâyî ve Hamse'si" and Muhammed Kuzubaş, offered the text of mathnawi for the academic use by making a study named "Nev’izâde Atâyî’nin Nefhatü’l-Ezhâr Mesnevisi". In this article, text of the story is used in Kuzubaş publication. The journey of the story is like many symbolic travel stories of the Islamic culture, end with the completion of the return. This spiritual journey on this story, separate time and space are explained. The times in the story are: One day (five times), one year (four seasons), a lifetime (childhood, youth, middle age, old age). In brief, the mystical passenger changes the space and time while changing the position on his spiritual journey. The narrative in this story is about the "makâm" that manifest themselves in the "hâl" that are imposed in the mystical journey. In this article, the "sebeb-i te'lîf" part of Nefhatü’l-Ezhar has been analyzed in accordance with the cross-sections of the semiology by accepting a modern story. These sections are based on time and place changes. While each section is analyzed within itself, the functions of these sections are taken into consideration when connecting the story to the whole.

___

İpekten, Haluk (1991): "Atâî, Nev'î-zâde", İslam Ansiklopedisi, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, C. 4, s. 40-42.

Karahan, Abdülkadir (1978): "Nev'izade Ata'i", İslam Ansiklopedisi, Millî Eğitim Bakanlığı, C. 9, 226-228

Kortantamer, Tunca (1997): Nev'î-zâde Atâyî ve Hamse'si, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir.

Kutlar, Fatma S. (2000): "Mesnevî Nazım Şekline Genel Bir Bakış Ve Türk Edebiyatında Mesnevi Araştırmalarıyla İlgili Bir Kaynakça Denemesi", Türkbilig: Türkoloji Araştırmaları, 2000, S. 1, s. 102-157.

Kuzubaş, Muhammet (2005): Nev’izâde Atâyî’nin Nefhatü’l-Ezhâr Mesnevisi, Deniz Kültür Yayınları: Samsun.

Ünver, İsmail (1986): "Mesnevî", Türk Dili-Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), (415-416-417): 430-563.

Yalçınkaya, Şerife (2007): "Yol Metaforu ve Klasik Türk Edebiyatında Arayış Yolculukları", Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, EÜ. Edebiyat Fakültesi Yayını, S. 13.