MUŞ İLİ’NDE YAYLALARIN DAĞILIŞI

Türkiye’de yaylalar farklı yerleşme yerlerinde yaşayan nüfus gruplarının mevsimlik yaşam ve ekonomik faaliyet alanlarıdır. Türkiye’nin hemen her bölgesinde yayla sözcüğü yazın çıkıp oturulan serin yer, dağların üzerindeki yazlık ikametgâh ya da yazlık mera anlamına gelmektedir. Doğu Anadolu Bölgesinde arazi kullanım değerlerinin % 60’ını çayır ve mera alanları oluşturmaktadır. Bölgede Yukarı Murat Bölümü’nde yer alan Muş ilinin % 40’lık bölümü plato sahalarından oluşmaktadır. Arazi kullanım değeri açısından arazi varlığının % 46’sı çayır ve mera alanlarından oluşmaktadır. Muş İlinde yaylacılık faaliyetleri dört alanda incelenmektedir. Doğuda Bingöl-Muş sınırında yer alan Şerafettin Dağları, kuzeyde Bingöl, Muş ve Erzurum sınırındaki Bingöl dağları ve Akdoğan dağları, Muş merkez ilçenin kuzeyinde Otluk ve güneyinde Diyarbakır, Batman illeri sınırındaki Muş Güneyi Dağlık sahasına dahil Karaçavuş Dağında yer alan platolar yaylacılığın kümelendiği alanlara karşılık gelmektedir. Hidrografik açıdan Murat nehri ve kollarının su toplama havzasına karşılık gelen alanda bol su kaynaklarına sahip olup aynı zamanda sirk ve volkanik kökenli göl oluşumları yaylacığın önemli rezerv sahalarına karşılık gelmektedir. Yayla alanları, hem yükseltinin hem de küçükbaş hayvan sayısının fazla olduğu Varto, Bulanık ve Merkez ilçelerinde yoğunlaşmaktadır. Bu ilçelerde Muş ilinin küçükbaş hayvan varlığının % 81’i yetiştirilmektedir. Muş yaylalarının diğer bir önemi de Türkiye’nin en önemli yaylacılık potansiyeline sahip olan Erzurum-Kars yaylalarının geçiş güzergâhında yer almasıdır. Muş ilinde küçükbaş hayvan varlığının azalmasına bağlı olarak Bulanık, Malazgirt, Korkut ve Hasköy ilçelerinde yayla hayvancılığının yerini büyükbaş ve mera hayvancılığı almaya başlamıştır.

DISTRIBUTION OF PLATEAUS IN THE PROVINCE OF MUŞ

Plateaus in Turkey are the areas of seasonal life and economic activities of the population groups living in different settlements. The word plateau in almost every region of Turkey means a cool place to go up and enjoy in summer, a summer residence on the mountain or a summer pasture. 60% of the land use value in the Eastern Anatolia Region consists of meadow and pasture areas. 40% of the province of Muş in the Upper Murat section in the region consists of meadow and pasture areas. 46% of the land size in terms of land use value is composed of meadow and pasture areas. Transhumance activities in the province of Muş are examined in four areas. The Şerafettin Mountains located at the boundary of Bingöl-Muş in the east Bingöl in the north, Bingöl and Akdoğan mountains on the border of Muş and Erzurum, and the plateaus on the Karaçavuş Mountain included within the Muş south mountainous area in Otluk in the north of the central district of Muş and on the border of the province of Diyarbakır and Batman correspond to the areas where transhumance activities have clustered. From the hydrographical point of view, the area corresponding to the catchment basin of the river Murat and its tributaries has abundant water resources and the lake formations of circus and volcanic origin correspond to the important reserve areas of and its tributaries. The plateau areas are concentrated in the Varto, Bulanık and Central districts where both the elevation and the number of small cattle are high. In these districts, 81% of small cattle presence of the province of Muş is raised. Another importance of the plateaus of the province of Muş is the fact that they are located on the transit route of the Erzurum-Kars plateaus that have the most important transhumance potential in Turkey. Due to the decrease in the presence of small cattle in the province of Muş, plateau livestock has started to replace the bovine and pasture livestock in the districts of Bulanık, Malazgirt, Korkut and Hasköy.

___

  • Alagöz, C.A., (1993), Türkiye’de Yaylacılık Araştırmaları Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Türkiye Coğrafyası Dergisi, S.2, s1-51, Ankara.
  • Arınç, K., (2016), Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri, Eser Ofset Matbaacılık, Erzurum.
  • Atalay, İ., (1983), Muş Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi ve Toprak Coğrafyası. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Denker, B., (1960), Güneydoğu Toroslarda Göçebelik, Wolf-Dieter Hütteroth’a Göre, Türk Coğrafya Dergisi, S.20, s.136-142, İstanbul.
  • Darkot, B., (1975). Türkiye İktisadî Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No :51, İstanbul
  • Doğanay, H., (1997). Türkiye Beşeri Coğrafyası. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları No: 2982, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 877, Milli Eğitim Basımevi.
  • Doğanay, H. & Zaman, S., (2004), Oba-Yayla Yerleşmelerine Tipik İki Örnek: Çambaşı ve Turnalık Obaları (Ordu İli). Türk Coğrafya Dergisi, sayı: 43, İstanbul.
  • Doğanay, H. & Coşkun, O., (2013), Türkiye Yaylacılığındaki Değişme Eğilimleri ve Başlıca Sorunları. Doğu Coğrafya Dergisi, S.30, s.1-28. Erzurum
  • Durmuş, E.& Çağlıyan, A., (2009), Tunceli İlinde Yaylacılık, Fırat Üniversitesi, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, C:8, S:1, s.84-102, Elazığ.
  • Durmuş, E. & Dölek, İ., (2019). Geographical distribution of the settlement types in the province of Muş. International Journal of Geography and Geography Education, 39, 256-278.
  • DPT (2000). Doğu Anadolu Projesi Ana Planı Mevcut Durum ve Analizleri. Cilt I, Ankara: T.C Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı.
  • Emiroğlu, M., (1977), Bolu’da Yaylalar ve Yaylacılık, A.Ü.DTCF Yay. No:272, Ankara.
  • Erinç, S., (1969). Klimatoloji ve Metodları. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fak. Coğrafya Enst. Yayınları No: 994135.
  • Günek, H. & Toprak, A. & Sunkar, M., (2013), Muş Şehrini Etkileyen Çar ve Muş Derelerinin Bazı Jeomorfometrik İndislere Göre Analizleri, TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 11-13 Kasım 2013, Ankara
  • Hütteroth, W.D., (1959), Bergnomaden und Yaylabauern im Mittleren Kurdischen Taurus, Marburg.
  • Koçman, A., (1993). Türkiye İklimi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Koday, S., (2005), Doğu Anadolu Bölgesinde Hayvancılık, Atatürk Üniversitesi Yayınları, No:949, Erzurum.
  • Kutlu, M., (1987), Şavaklı Türkmenlerde Göçer Hayvancılık, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yay No:84, Ankara.
  • Saraçoğlu, H., (1989), Doğu Anadolu Bölgesi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
  • Somuncu, M. & Akpınar, N. & Kurum, E.& Çubukkaya, N.& Özelçi Eceral, T., (2015), Doğu Karadeniz Bölgesi Yaylalarının İşlevlerinde Meydana Gelen Değişim ve Sonuçları, Yayla Kültürü ve Yaylacılık Sempozyumu(6-7 Kasım 2014), s.77-104, Bilecik.
  • Sönmez, M.E., (2014), Muş Ovası’nın Tarımsal Potansiyeli ve Arazi Kullanımı Arasındaki İlişkiler Makalelerle Muş Kitabı. Muş: Muş Alparslan Üniversitesi Yayınları.
  • Şaroğlu, F., (1985). Doğu Anadolu’nun Neotektonik Dönemde Jeolojik ve Yapısal Evrimi. (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
  • Tonbul, S., (1996), Bingöl Dağının Volkan Morfolojisi ve Volkanizma-Tektonik İlişkileri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C:8, S:1, s.311-340.
  • Tonbul, S., (1997), Bingöl Dağında Buzul Şekilleri, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S:6, s.347-374.
  • Toprak, A. & Sunkar, M., (2017), Muş Ovasını Drene Eden Karasu Çayı Havzasının (Muş) Hidromorfometrik Analizi, Uluslararası Jeomorfoloji Sempozyumu, 2-14 Eylül 2017, Elazığ
  • Topraksu (2002), Muş İli arazi Varlığı Haritası, Ankara, T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
  • Tunçdilek, N., (1967), Türkiye İskan Coğrafyası, Kır İskanı: Köy-Altı İskan Şekilleri. İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Enstitüsü Yayın No:49, İstanbul.
  • Tunçel, H., (2015), Coğrafyanın Yaylacılık Literatürü Üzerine Bir Değerlendirme, Yayla Kültürü ve Yaylacılık Sempozyumu(6-7 Kasım 2014), s.5-27, Bilecik.
  • TÜİK (Türkiye İstatistik Enstitüsü) (1995-2018). Hayvancılık istatistikleri TÜİK (Türkiye İstatistik Enstitüsü) Nüfus İstatistikleri
  • Yiğit, A., (2015), Türkiye’de Yaylacılık Faaliyetlerinin Gerilemesi ile Karın Yerde Kalma Süresi Arasındaki İlişkiler, Yayla Kültürü ve Yaylacılık Sempozyumu(6-7 Kasım 2014), s.133-148, Bilecik.
  • Zaman, S., (2007), Fonksiyonel Değişim Sürecinde Antalya Beydağları Yaylaları. Atatürk Üniv. Yay.No: 967, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Yay. No: 125, Erzurum.