MİT SİSTEMATİĞİ BAĞLAMINDA MASAL KAHRAMANININ SERÜVENİ
Yolculuk teması, insanın edebî metinler aracılığıyla ritüelleştirdiği evrensel bir semboldür. Mitolojiyle aynı kökten beslenen masallar, insanın kendisi ve çevresiyle ilgili ilk algılarını yansıtan ortak bilinçdışının tema ve ritüelleriyle şekillenmiş sözlü dönemin ilk ürünleridir. Mitik tema ve ritüeller, masal metinlerinde korunarak; tabiattaki döngüsel süreçle insanın sembolik yolculuğunu anlatır. Mitsel dönem, insanın tabiatı gözlemleyerek belirli mevsim döngülerinden etkilendiği ve bu döngüleri çeşitli ritüellere dönüştürdüğü tabiat olaylarıyla şekillenmiştir. Bu bağlamda tabiat, insan için mecaz ve benzetmelerle öykündüğü bir metafordur. İnsanın ilksel deneyimleri, tabiat ve tabiat etkilerinin yön verdiği inanışlarla şekillenmiştir. Bu deneyimler, insanlık tarafından mevsim döngülerinde çeşitli törenlerle kutlanmıştır. Tabiat ve tabiat döngüleri, Türk kültüründe önemli ritüeller olarak kutlanır. Cemre, Nevruz ve Hıdırellez kutlamaları mevsimsel döngünün yüzyıllar boyunca oluşmuş inanış sistemidir. Kutsal ve edebî metinlere sistematiği/mevsimsel döngü kalıbı', ortak noktası tabiat, sanat ve insan tecrübesi olan bir süreç, arayış ve döngüden oluşur. Frye, mit sistematiğini edebî türlere göre düzenlemiş ve mevsimsel döngüyle birleştirmiştir. Bu sistemde sonbahar mevsimi trajedi mitine, kış mevsimi taşlama mitine, ilkbahar mevsimi komedya mitine ve yaz mevsimi romans mitine karşılık gelir. Anlatmaya bağlı edebî türlerde, kahramanın serüveni de bu bağlamda dört mevsimde yaşanan tabiat olaylarının etkisinin metaforik olarak macerayı yönlendirmesi üzerinedir. Her biri bir edebî türle özdeşleşen ve süreklilik halindeki dört mevsim tabiatın hayatölüm-yeniden diriliş döngüsüyle tekrarlanır. Komedi ile ilkbaharda doğan, romans ile yaz mutluluğunu yaşayan kahraman, tragedya ile sonbaharın hüzünlü düşüşünü ve taşlama ile de kışın yenilgisini tadar. Kışın devamında döngü yeniden ilkbahardır ve kahraman için de yeni bir başlangıç ve doğuş öyküsüdür. Anlatmaya dayalı edebî türlerde kahramanın macerası, yılın dört mevsimi ve dört edebî tür olarak döngüsel sürekliliği ifade eden sembolik bir dönüşümdür. Tabiatın canlılığı, ölümü ve yeniden doğuşu kahramanın macerasında da hayat, ölüm ve yeniden doğuş ritüeliyle tekrar eden bir döngüdür. Bu çalışmada, mit sistematiği/mevsimsel döngü kalıbı tanıtılarak masal kahramanının macerası bağlamında sembolik kavramlar, bilimsel metotlarla tahlil edilecektir. Ayrıca çalışmada, dört mevsim döngüsünün dört edebî türle olan ilişkisi, kahramanın macerasındaki sembolik yolculuğun kültürel içeriği ve evrensel mesajları ele alınacaktır
THE ADVENTURE OF FAIRY HERO IN THE CONTEXT OF THE MYTH SYSTEM
The theme of travel is an universal symbol that man rituals through literary texts. The tales that are fed from the same root as mythology are the first products of the oral period that are shaped by the theme and rituals of the common consciousness that reflects the first perceptions of man himself and his surroundings. Mythic themes and rituals are preserved in fairy tale texts; it describes the symbolic journey of man in the natural cyclical process. The mythical period is shaped by natural phenomena in which humans are affected by certain seasonal cycles by observing their nature and transforming these cycles into various rituals. In this context, nature is a metaphor for man's metaphor and likeness. The primitive experiences of man are shaped by the beliefs, which nature and nature influences. These experiences are celebrated by humanity with various ceremonies during the season cycle. Nature and nature cycles are celebrated as important rituals in Turkish culture. The Cemre, Nevruz and Hıdırellez celebrations are the system of beliefs that have formed during the hundred years of the seasonal turn. The 'myth system/seasonal loop form', interpreted according to scriptural and literary texts, consists of a process, a quest and a cycle, which is a common point of experience in nature, art and human experience. Frye has organized the myth system according to the literary genres and has combined it with the seasonal cycle. This system corresponds to the myth of autumn season tragedy, myth of winter season grinding, myth of spring season comedy and summer myth of romance. In literary genres related to narration, the hero's adventure is about metaphorically directing the adventure of the effects of nature events that occur in four seasons in this context. The four seasons, each of which is identified with a literary genre, are reproduced in the cycle of life-death-resurrection of nature. Born in the spring with comedy, the hero who lives in romance and summer happiness, tragically falls with the sad fall of autumn, and grinds and defeats winter. In the winter, the cycle is spring again and a new beginning and birth story for the hero. In narrative-based literary genres, the hero's adventure is a symbolic transformation that expresses cyclical continuity as four seasons of the year and four literary genres. The vitality, death and rebirth of nature is a recurring cycle in the adventure of the hero with the ritual of life, death and rebirth. In this work, symbolic concepts will be analyzed with scientific methods in the context of the adventure of the fairy hero by introducing the myth system/seasonal loop pattern. In addition, the study will deal with the relation of the four seasons to four literary genres, the cultural content of the symbolic journey in the hero's quest, and universal message
___
- Alptekin, Ali Berat (2002), Taşeli Masalları, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Frye, Northrop (2008), Kudretli Kelimeler (çev. Selma Aygül Baş), İz Yayıncılık, İstanbul.
- Frye, Northrop (2015), Eleştirinin Anatomisi (çev. Hande Koçak), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
- Hamarat, Zehra (2012), “Cemre Düşmesiyle İlgili İnanç ve Uygulamalar”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. C. 2, Ocak, S. 3, s. 165-200.
- Korucu, Ayşe Arzu (2006), Rider Haggard’ın Romanlarına Arketipsel Bir Yaklaşım: She, Ayesha: The Return Of She, Wisdom’s Daughter ve She And Allan, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Erzurum.
- Pearson, Carol S. (2003), İçimizdeki Kahraman (çev. Semra Ayanbaşı), Akaşa Yayınları, İstanbul.
- Sakaoğlu, Saim (2002), Gümüşhane ve Bayburt Masalları, Akçağ Yayınları, Ankara.
- Sarıçiçek, Mümtaz (2013), Modern Kahramanın Mitolojik Yolculuğu, Tezmer Yayıncılık, Kayseri.
- Şenocak, Ebru (2016), “Halk Anlatı ve İnanışlarında Mitolojik Bir Meyve: Narˮ, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C. 4, Ocak, S. 8, s. 228-251.
- Şimşek, Esma (2001), Yukarıçukurova Masallarında Motif ve Tip Araştırması I-II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Şimşek, Esma (2002), “Azerbaycan Kültüründe ‘İlahır Çerşenbeler’ ve Eski Türk Dini İle Paralellikleri ˮ, Türk Kültüründe Nevruz V. Uluslarası Bilgi Şöleni Bildirileri,