MERKEZ-ÇEVRE İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA AHLAT AĞACI FİLMİ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Bu makale, Nuri Bilge Ceylan’ın yönetmenliğini yaptığı Ahlat Ağacı (2018) filmi üzerine bir analiz denemesidir. Film, olay örgüsünden ziyade toplumsal ilişkilere dair yoğun bir durum betimlemesine dayanmaktadır. Analizde, Şerif Mardin’in Edward Shils’ten ödünç aldığı ve Türkiye’ye uyarladığı merkez-çevre ilişkisi modeli temel alınmaktadır. Mardin, bu model çerçevesinde, Türkiye’nin toplumsal gerçekliğini tarihsel bir perspektifle ele almıştır. Filmde, Türkiye’nin kültürel formasyonuyla ilgili, merkez ve taşra ikiliğine dair birtakım göndermeler yer almaktadır. Türkiye’nin gündelik hayatıyla ilgili önemli bazı kültürel kalıplar, bir taşra kenti örneğinde yoğun bir şekilde filmde temsil edilmektedir. Ayrıca, merkez-çevre geriliminin farklı düzeylerine karşılık gelen figürlere ve uzun diyaloglara filmde yer verilmiştir. Bu açıdan sosyal bilimcilerin toplum ve kültür analizleri için önemli veriler sunabilmektedir. Makale, taşranın kültürel sınırlarına odaklanmanın yanında Türkiye’nin bugünkü toplumsal ve kültürel ruhuyla ilgili bazı çıkarımları da içermektedir. Bu vesileyle merkez-çevre ilişki modelinin sınırlılıkları ve imkânları da tartışılmaktadır. Genel olarak çalışmada, iki kültürel dünya arasındaki güç ilişkileri, gerilimler, akışkanlıklar ve melezlikler ele alınıp yorumlanmakta ve bu iki dünyanın “ahlaki ilkeleri” tartışılmaktadır. Keza filmde kullanılan bazı metaforlar (“ağaç” ve “kuyu”) da bu kapsamda yorumlanmaktadır. Merkez-çevre arasındaki sınırların bazı açılardan belirgin bazı açılardan da belirsiz ya da muğlak kaldığı görülmektedir. Bu durum, ahlat ağacı metaforunda bir Türkiye fotoğrafı ortaya koymaktadır.

OPINIONS ON THE MOVIE AHLAT AĞACI (THE WILD PEAR TREE) WITHIN THE CONTEXT OF CENTER-PERIPHERY RELATIONS

This article is an analysis essay on movie The Wild Pear Tree (Ahlat Ağacı, 2018), directed by Nuri Bilge Ceylan. The film is based on an intense portrayal of social relations rather than the plot of events. The analysis is based on the center-periphery relations model that Şerif Mardin borrowed from Edward Shils and adapted to Turkey. Mardin, within the framework of this model, analyzed the social reality of Turkey with a historical perspective. In the film there are some references about the center and periphery/provincial duality, related Turkey’s cultural formation. In addition, the film includes figures and long dialogues that correspond to different levels of the center-periphery tensions. In this respect, the film provides important data to social scientists to analyse society and culture. This article focuses on the cultural boundaries of the countryside, and also includes some implications for Turkey's current social and cultural spirit. Thus, the limitations and possibilities of the center-periphery relations model are discussed. In general, this study deals with power relations, tensions, mobilities and hybrids between two cultural worlds and discusses the moral principles of these two worlds. Some metaphors used in the film (“tree” and “well”) are also interpreted in this context. The borders between the center and the periphery are evident in some contexts, while in other contexts they are vague. This reveals a photograph of Turkey through the metaphor of the wild pear tree.

PDF

___

Açıkel, Fethi (2006). “Entegratif Toplum ve Muarızları: ‘Merkez-Çevre’ Paradigması Üzerine Eleştirel Notlar”. Toplum ve Bilim. 105: 30-69.
Ahıska, Meltem (2006). “Türkiye’de “Çevresiz Merkez” ve Garbiyatçılık”. Toplum ve Bilim. 105:11-29.
Arlı, Alim (2006). “Devletin Sürekliliği, Devletin Muhafazası, Toplumun Denetimi Sorunu: Merkez- Çevre Paradigmasının Sınırlılıkları Üzerine Notlar”. Toplum ve Bilim. 105:96-128.
Ataşçı, Abdullah (2015). “Edebiyatta Taşranın Ruhu”. Edebiyatın Taşra Manifestosu (içinde). Der. Mesut Varlık. İstanbul: İletişim. Ss.55-64.
Castells, Manuel (2005). Ağ Toplumunun Yükselişi (Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür). Çev. Ebru Kılıç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
Bora, Tanıl (2011). “Taşralaşan ve Taşrasını Kaybeden Türkiye”. Taşraya Bakmak (içinde). Der. Tanıl Bora. 5. Baskı. İstanbul: İletişim. Ss.37-66.
Bonitzer, Pascal (2011). Kör Alan ve Dekadrajlar. Çev. İzzet Yaşar. 2. Baskı. İstanbul: Metis.
Çoruhlu, Yaşar. (2006). Türk Mitolojisinin Anahatları. 2. Baskı. İstanbul: Kabalcı.
Diken, Bülent vd. (2018). Nuri Bilge Ceylan Sineması: Türkiyeli Bir Sinemacının Küresel Hayal Gücü. Çev. Ahmet Nüvit Bingöl. İstanbul: Metis.
Doğan, Emrah (2014). “Türk Sinema Tarihinde "Kanonik" Yapılanmanın Dışında Bir Yönetmen: Metin Erksan”. Metin Erksan Efsanesi (içinde). Hazırlayan: Vadullah Taş. İstanbul: GÖRSAV Görsel Sanatlar Vakfı.
Eliade Mircea. (1991). Kutsal ve Dindışı. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: Gece.
Mardin, Şerif (2011). “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri”. Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler 1 (içinde),18. Baskı, İstanbul: İletişim. Ss.35-77.
Shils, Edward (2002). “Merkez ve Çevre”. Çev. Yusuf Ziya Çelikkaya. Türkiye Günlüğü, 70: 86-96.
Solak, Ömer (2015). “Cumhuriyet Romanında Merkez-Taşra Çatışması”. Edebiyatın Taşra Manifestosu (içinde). Der. Mesut Varlık. İstanbul: İletişim. Ss.47-54.
Susam, Asuman (2015). “”Radikal Demokratik Bir Teknopolitika” Bağlamında Taşrayı Yeniden Düşünmek”. Edebiyatın Taşra Manifestosu (içinde). Der. Mesut Varlık. İstanbul: İletişim. Ss.65-79.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (2017). Saatleri Ayarlama Enstitüsü. 35. Baskı. İstanbul: Dergah.
Varlık, Mesut (der.) (2015). Edebiyatın Taşra Manifestosu. İstanbul: İletişim.
http://www.beyazperde.com/sanatcilar/sanatci-50756/biyografi/ (indirme tarihi: 11.09.2018)
http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/egitim/900614/Atanamayan_ogretmen_ordusu..._Sa yilari_milyonu_bulacak.html (indirme tarihi: 07.10.2018)
http://www.nuribilgeceylan.com/bio-turkish.php (indirme tarihi: 11.09.2018)
https://www.timeturk.com/tr/2008/05/25/serif-mardin-ogretmen-imama-yenildi.html (indirme tarihi: 11.09.2018)
http://www.yenicaggazetesi.com.tr/2-yilda-42-ogretmen-atanamadigi-icin-hayatina-son- verdi-190060h.htm (indirme tarihi: 07.10.2018).
https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-anasayfa.php (indirme tarihi: 10.10.2018).