MANEVİYAT ÖLÇEĞİ’NİN GELİŞTİRİLMESİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Maneviyat Ölçeği, bireylerin, hayatın anlamını arama, ilahî (aşkın) olanla kurulan bağ, nihaî gerçeği ya da en yüksek değeri aramak, yaratılışın gizemini kavramak, Allah’a bağlanma hissi, inancın özelleştirilmesi, evrenle bütünlük hissi gibi insan maneviyatının çeşitli boyutlarını değerlendirmeye ilişkin gençlere ve yetişkinlere yönelik geliştirilmiş bir ölçektir. Ölçeğin maddeleri ilgili literatür ile diğer ölçeklerden yararlanılarak elde edilmiştir. Konuyla ilgili çalışmaları olan 11 uzmanın görüşleri alınmış ve maddelere son hali verilmiştir. Son aşamada toplam 55 maddeden ölçeğin geliştirilmesi çalışmasına 16-67 yaş arası 573 birey (412 kadın; 161 erkek) katılmıştır. Maneviyat Ölçeği’nin yapı geçerliğini sınamak için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçeğin toplam varyansın % 49.16’sını açıklayan yedi (7) faktörden oluştuğu gözlenmiştir. Ardından yapılan doğrulayıcı faktör analizinde de (DFA) test edilen modelin uyum endekslerinin uygun olduğu saptanmıştır [(χ2 (833,651,sd=303, p= .000); χ2/ sd= 2.75; RMSEA= 0.05; SRMR = 0.04; GFI=0.90; AGFI=0.88; CFI=0.91; IFI= 0.91; NFI=0.90; RFI=0.85 ]. Böylece, 27 maddeden oluşan 5’li likert tipi bir ölçek ortaya çıkmıştır. Ölçeğin ölçüt-bağımlı geçerliliği ve güvenirlik çalışmalarına 128 üniversite öğrencisi (71 kadın; 57 erkek) katılmıştır. Benzer ölçekler geçerliği, korelasyon r=.75 p< .01 olarak bulunmuştur. Ölçeğin güvenirlik çalışması sonuçlarında ise, Cronbach Alpha 0.90; Guttman 0,91; Spearman Brown 0,89; test-tekrar test güvenirlik katsayısı r=.95 olarak bulunmuştur. Sonuç olarak elde edilen veriler, Maneviyat Ölçeğinin yetişkinler için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermektedir.

SPIRITUALITY SCALE: DEVELOPMENT, VALIDITY AND RELIABILITY

The Spirituality Scale has been developed to evaluate various dimensions of human spirituality, such as searching for the meaning of the individual, searching for the meaning of life, seeking the ultimate truth or the highest value, the mystery of creation, the feeling of attachment to God, the privatization of faith in Turkey. The items of the scale were obtained by using the related literature and other scales. The opinions of 11 experts who were involved in the subject were taken and the final form was given. Lastly, 573 individuals (412 women, 161 men) between the ages of 16 and 67 participated in the study of the development of a scale from a total of 55 items. An exploratory and confirmatory factor analysis was conducted to test the validity of the Spirituality Scale. It was observed that there were seven (7) factors describing 49.16% of the total variance of the scale. In the confirmatory factor analysis (DFA), it was found that the fit indices were appropriate ([χ2 (833,651, sd = 303, p = .000); χ2 / sd = 2.75; RMSEA = 0.05; SRMR = 0.04; GFI = 0.90 ; AGFI = 0.88; CFI = 0.91; IFI = 0.91; NFI = 0.90; RFI = 0.85). Thus, a 5-point Likert-type scale consisting of 27 items emerged. 128 university students (71 female, 57 male) participated in the criterion- dependent validity and reliability studies of the scale. Correlations of the validity of similar scales were found as r = .75 p

PDF

___

Aktürk, Ü., Erci, B., & Araz, M. (2017). Functional evaluation of treatment of chronic disease: Validity and reliability of the Turkish version of the Spiritual Well-Being Scale. Palliative and Supportive Care, 15, 684–692. https://doi.org/10.1017/S1478951517000013.
Apaydın, H. (2010). Ruh sağlığı‐din ilişkisi araştırmalarına bir bakış. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 10, 2, ss. 59‐77.
Baloğlu, M., Şahin, R. ve Sarıkaya, Y. (2017). Manevi anlam ölçeği ve maneviyat ifadeleri envanteri’nin türkçe’ye uyarlanması ve manevi anlam ile maneviyat ilişkisinin incelenmesi. 2. Avrasya Pozitif Psikoloji Kongresi içinde (s.189-190). İstanbul: Üsküdar Üniversitesi.
Batson, C. D., Schoenrade, P., & Ventıs, W. L. (1993). Religion and the individual: A social- psychological perspective. New York: Oxford University Press.
Bedel, G. (2009). The validity and reliability study of the turkish version of the spirituality scale (master’s thesis). İstanbul Bilgi University Institute for Social Sciences, İstanbul.
Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (18. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Büyüköztürk, Ş.(2002). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, 2. Baskı, Pegem Yayıncılık, Ankara
Childs, C. Y. (2014). Exploratory factor analysis of the spiritual wellness inventory. Unpublished doctoral dissertation, Cleveland State University.
Çoban, G.İ., Şirin, M.,& Yurttaş, A. (2017). Reliability and validity of the Spiritual Care-Giving Scale in a Turkish population. Journal of Religion and Health, 56 (1), 63-73.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Ş. Büyüköztürk (2012). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. 2.Baskı. PEGEM-Akademi. ANKARA
Dağhan, Ş., Kalkım, A.,& Sağkal Midilli, T. (2018). Psychometric evaluation of the Turkish form of the Spiritual Care Competence Scale. Journal of Religion and Health. https://doi.org/10.1007/s10943-018-0594-2
Demirci, İ. (2017). Huzurlu ve mutlu yaşamın değerler ve karakter güçleri bağlamında karma bir araştırmayla incelenmesi(Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
DeWellis R. (2014). Ölçek geliştirme. Tarık Totan (Çeviri Editörü). 3. Baskı. Nobel Akademik Yayıncılık. ISBN:978-605-133-937-5
Ekşi, E., Kardaş, S. ve Akyol Koçoğlu, T. (2018). İçsel Spiritüellik Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. (Bekir Yıldırım, Ed.), Uluslararası Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Matematik (STEM) ve Eğitim Bilimleri Kongresi bildiri özetleri kitabı içinde (s.105). Muş.
Ekşi, H. (2001). Başa çıkma, dini başa çıkma ve ruh sağlığı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Ellison, C. W. (1983). Spiritual well-being: Conceptualization and measurement. Journal of Psychology and Theology, 11(4), 330–340.
Ergül, Ş. ve Bayık Temel, A. (2007). Maneviyat ve manevi bakım dereceleme ölçeği'nin türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 23(1), 75-87.
Erkuş, A. (2014). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme. Pegem Akademi 2. Baskı, 55-64.
Exline, J. J., Yalı, A. M., & Sanderson, W. C. (2000). Guilt, discord, and alienation: The role of religious strain in depression and suicidality. Journal of Clinical Psychology, 56, 1481–1496.
Fiala, W. E., Bjorck, J. P., & Gorsuch, R. L. (2002). The Religious Support Scale: Construction, validation, and cross-validation. American Journal of Community Psychology, 30, 761–786.
Genç, Y. ve Durğun, A. (2018). Manevi bakımın gerekliliği ve bakım hizmeti veren meslek elemanlarının manevi bakıma ilişkin düşünceleri. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 13/9, Spring 2018, p. 45-66. ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13478 , ANKARA-TURKEY
Güneş, A. (2015). Manevi-insani değerler eğilim ölçeği (midö): geçerlik ve güvenirlik çalışması.. Journal of International Social Research, 8(41), 1354-1360
Hall, T. W., & Edwards, K. J. (1996). The initial development and factor analysis of the Spiritual Assessment Inventory. Journal of Psychology and Theology, 24(3), 233-249.
Hays, J. C., Meador, K. G., Branch, P. S., & George, L. K. (2001). The spiritual history scale in four dimensions (SHS-4): validity and reliability. Gerontologist, 41, 239–249.
Hill P. Ve Pargament Kenneth I. (2015). Din ve Maneviyatın Kavramsallaştırılması ve ölçülmesindeki gelişmeler. Beden ve ruh sağlığı araştırmaları için olası bulgular. Çev. Mustafa Ulu. Bilimname XXVIII, 2015/1, 343-368.
Hill Peter C., Pargament Kenneth I., Hood Ralph W., McCullough Michael E., Swyers James P., Larson David Bç ve Zinnbauer Brian J. (2013). Din ve maneviyatı kavramlaştırma: birleşme ve ayrılma noktaları. Çev. Nurten Kımter. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 3, sayfa 85-118.
Hill, P. C., & Hood, R. W., Jr. (Eds.). (1999). Measures of religiosity. Birmingham, AL: Religious Education Press.
İmamoğlu, F. ve Ferşadoğlu, S. (2013). Psikolojik açıdan ergenlerde dini tutum ve davranışların tahlili. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 1, ss.19-40.
Karagöz Y. (2016). SPSS 23 ve AMOS 23 Uygulamalı istatistiksel analizler. Nobel Akademik Yayıncılık. ISBN: 978-605-320-547-0
Kasapoğlu, F. (2015). Manevi yönelim ölçeği’nin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 51-68. doi: 10.17679/iuefd.16360640
Kass, J. D., Friedman, R., Lesserman, J., Zuttermeister, P., & Benson, H. (1991). Health outcomes and a new index of spiritual experience. Journal for the Scientific Study of Religion, 30, 203– 211.
Kavas E. ve Kavas N. (2014). Manevi destek algısı (MDA) ölçeği: geliştirilmesi, geçerliliği ve güvenilirliği. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/2 Winter 2014, p. 905-915, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, ANKARA-TURKEY
Kavas, E (2013). Dini tutum-stresle başa çıkma ilişkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 37, 143-168.
Kavas, E. ve Kavas N. (2015). Hastalarda manevi bakım ihtiyacı, konusunda doktor, ebe ve hemşirelerin manevi destek algısının belirlenmesi: denizli örneği. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/14 Fall 2015, p. 449-460, ISSN: 1308-2140, www.turkishstu-dies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/Turkish-Studies.8738, ANKARA-TURKEY
Krause, N. (1999). Religious support. In the Fetzer Institute/National Institute on Aging Working Group, Multidimensional measurement of religiousness/spirituality for use in health research: A report of the Fetzer Institute/National Institute on Aging Working Group (pp. 57–64). Kalamazoo, MI: Fetzer Institute.
Kula, M. N.(2005). Küreselleşme, ruh sağlığı ve din. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi V, Sayı: 2, 7-30.
Lawshe, C. H. (1975). “A quantitative approach to content validity.” Personnel Psychology, 28, 563– 575.
Maton, K. I. (1989). The stress-buffering role of spiritual support: Cross-sectional and prospective investigations. Journal for the Scientific Study of Religion, 28, 310–323.
Myers, J. E., Sweeney, T. J., & Witmer, J. M. (2000). The wheel of wellness counseling for wellness: A holistic model for treatment planning. Journal of Counseling and Development, 78(3), 251-266. DOI:10.1002/j.1556-6676.2000.tb01906.x
Özdamar K. (2016). Eğitim, Sağlık ve Davranış Bilimlerinde Ölçek ve Test Geliştirme Yapısal Eşitlik Modellemesi. Nisan Kitabevi. ISBNÇ:978-975-6428-92-4
Paloutzian F. Raymond ve Crystal L. Park (Editör) (2013). Din ve maneviyat psikolojisi temel yaklaşımlar ve ilgi alanları. Orijinal Adı: Handbook of The Psychology of Religion and Spirituality. Çeviri Editörü: İhsan Çapcıoğlu ve Ali Ayten. Phoenix Yayınları, ISBN: 978- 605-4657-57-5
Paloutzian, R. F., & Ellıson, C. W. (1982). Loneliness, spiritual wellbeing and quality of life. In L. A. Peplau & D. Perlman (Eds.), Loneliness: A sourcebook of current theory, research, and therapy (pp. 224–237). New York: Wiley.
Pargament, K. I., Kennell, J., Hathaway, W., Grevengoed, N., Newman, J., & Jones, W. (1988). Religion and the problem-solving process: Three styles of coping. Journal for the Scientific Study of Religion, 27, 90–104.
Pargament, K. I., Koenıg, H. G., & Perez, L. M. (2000). The many methods of religious coping: Development and initial validation of the RCOPE. Journal of Clinical Psychology, 56, 519– 543.
Pargament, K. I., Smıth, B. W., Koenig, H. G., & Perez, L. (1998). Patterns of positive and negative religious coping with major life stressors. Journal for the Scientific Study of Religion, 37, 710–724.
Rio, Carlos Del M. Ve White Lyle J. (2016). Maneviyatı dindarlıktan ayırmak: Hilomorfik bir bakış açısı. Çev. Selma Baş. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırmalar Dergisi, 37 [2016/1], s. 73- 113.
Ryan, R. M., Rigby, S., & King, K. (1993). Two types of religious internalization and their relations to religious orientations and mental health. Journal of Personality and Social Psychology, 65, 586–596.
Sarıçam, H. (2014). Düşünsel (manevi) iyi olma ölçeğinin Türkçeye uyarlanması ve psikometrik özellikleri. Yıldız International Conference on Educational Research and Social Sciences (YICER-2014) September 01-03, 2014, Istanbul, Turkey.
Seçer İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci SPSS ve lisrel uygulamaları. Anı Yayıncılık. ISBN: 978-605-170-014-4
Söylemez, A., Koç, M., & Söylemez, B. (2016). The adaptation of integrated spiritual intelligence scale into turkish. Journal of Family, Counseling, and Education, 1(1), 18-24
Swinton, J. (2003). Spirituality and Mental Health Care. London and Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Şahin, R., Sarıkaya Y. ve Baloğlu M. (2017). Manevi anlam ile maneviyat ilişkisinin incelenmesi. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/28, p. 681-702 ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/Turkish-Studies.12470 , ANKARA-TURKEY
Şirin T. (2014). Dini danışma ve rehberlik ihsan modeli manevi danışmanlık. Mim Akademi Yayınları.
Şirin, T. (2018). Manevi danışmanlıkta ihsan modeli. İstanbul, Kaknüs Yayınları.
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. 6. Baskı. USA, Boston, MA: Pearson/ Allyn.
Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve spss ile veri analizi. Nobel Yayıncılık, Ankara.
Trenholm, P., Trent, J., & Compton, W. C. (1998). Negative religious conflict as a predictor of panic disorder. Journal of Clinical Psychology, 54, 59–65.
Türk Dil Kurumu (2017). http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelimeMA- NEV%C4%B0, (Erişim Tarihi:15.11.2017)
Veneziano L. ve Hooper J. (1997). “A method for quantifying content validity of health-related questionnaires”.American Journal of Health Behavior, 21(1):67-70.
Yaman, K. G., Sanver-Gürsoy, H., Canel, A. N., & Ekşi, H. (2018). Maternal Spiritual Coping Scale: Development and validation. Spiritual Psychology and Counseling, 3, 9– 21. http://dx.doi.org/10.12738/spc.2018.1.0042
Yapıcı, A. (2011). Kuramdan yönteme ruh sağlığı-din çalışmalarında karşılaşılan güçlükler. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2), ss. 25-61.
Zeller, R. A., & Carmines, E. G. (1978). Statistical Analysis of Social Data. Chicago, IL: Rand McNally College Publishing Company.
Zinnbauer, B. J., & Pargament, K. I. (2013). Dindarlık ve Maneviyat (Çev. Sevdenur Düzgüner). R. F. Paloutzian ve C. L. Park (Ed.), Din ve maneviyat psikolojisi (s.61-102). Ankara: Phoenix Yayınevi.