LUGÂT-I MANZÛME-İ NÛRİYE BERÂY-I TERCEME-İ LİSÂN-I RUMİYE ÜZERİNE

Yüzyıllarca birlikte yaşayan toplumlarda bunun tabii sonucu olarak dil etkileşimi yoğun şekilde görülmektedir. Bir arada yaşama, ticaret, siyaset, kültür ilişkileri, savaşlar aynı din çevresi içinde bulunma gibi değişik etkenler diller arasında sözvarlığı açısından alışverişlere yol açmakta, en başta kelime hazinesi olmak üzere, ilişkilerin artışıyla birtakım ses, yapı ve söz dizimi öğeleri dilden dile geçebilmektedir. Bu etkileşimin yanında eski dönemlerde şiir, hafızada kolay kalması sebebiyle eğitim alanında bir öğretim yöntemi olarak çok fazla kullanılmıştır. Araplar ve Farslar gibi Türkler de edebiyat alanından başka tefsir, fıkıh, akait, hadis, tezkire, gramer, tarih, astronomi, musiki, tıp gibi alanlarda da manzum eserler telif edilmiştir. Bunun da esas sebebi, manzum olarak yazılan eserin vezin ve kafiye gibi birtakım ahenk unsurlarını taşımış olma özelliği ile okumayı zevkli bir faaliyet haline getirmesi ve okunan metnin hafızada daha kolayca kalmasını sağlamasıdır. Coğrafya olarak geniş bir alana yayılan Osmanlı İmparatorluğu birçok milleti bünyesinde barındırmıştır. Farklı din ve dillere sahip olan bu milletler arasında Rumlar da kendi din ve dilleriyle bu çeşitlilikte yerlerini almışlardır. Rumların kendi dillerini korumak ve öğretmek amacıyla birçok eser kaleme aldığı görülmektedir. Geçmişte muhtelif ilimlerin temel bilgilerini şiirle kavratma geleneği, yabancı dil öğretiminde de giriş niteliğinde olmak üzere, manzum sözlükler yoluyla uygulanmıştır. Biz bu çalışmada kısaca manzum sözlüklerden ve Osmanlı imparatorluğundaki Rumca Türkçe ilişkisinden ve dil etkileşiminden bahsedeceğiz. Sonra da Lugât-i Manzûme-i Nûriye Berây-ı Terceme-i Lisân-ı Rumiye'yi tanıtacağız.

ABOUT TO LUGÂT-I MANZÛME-İ NÛRİYE BERÂY-I TERCEMEİ LİSÂN-I RUMİYE

Language interaction is normally common in societies in which there are communities with different languages living together. Different factors such as living together, commerce, politics, cultural relations and wars cause changes of linguistic systems in languages. As relations increase, phonological, morphological and syntactic aspects of languages interact with each other. In addition to this interaction, poems have been largely used as a teaching method in educational area on accounts of that it could be learnt by heart rather easily. Turks compiled works in areas of tafsir, fiqh, aqait, hadith, tazkirah, grammar, history, astronomy, music and medicine like Persians and Arabs. The reason of this is that works in prose have some qualities such as rhyme which include harmonic aspects and this makes reading much more enjoyable. The Ottoman Empire, which expanded to a large deal of territories geographically, consisted of a lot of nations. Among these nations which had different languages and religions was Greeks with their own religion and language.It is seen the Greeks made a lot of works in order to protect their language and teach it. The tradition teaching with poetry of the fundamental knowledge of certain sciences were carried out by means of poem dictionaries. This is primary level in the teaching foreign language. In this study, briefly, we will mention about verse dictionaries and Greek - Turkish relation / language interaction in Ottoman empire. After we will try to introduce Lugât-i Manzûme-i Nûriye Berây-ı Terceme-i Lisân-ı Rumiye.

PDF

___

AKSOY, Azmi (2003): Yunanca - Türkçe Türkçe - Yunanca Sözlük, Gstanbul: Alfa Yayınları_____________ (2003): Türkçe Açıklamalı, Dilbilgisi Uygulamalı Modern Yunanca Gstanbul: Fono Yayınları

AYDIN, Abdullah (2009): Hanyalı Nuri Divanından Hareketle Giritli gairlere Ek, Türklük Bilimi AraGtırmaları Dergisi XXVI-/2009-Güz s.45-58.

BGLGEHAN, Hakkı (2011): Girit, Gzmir: BarıG Yayınları.

ÇAĞIRAN, Önder (2000). FeriGteoğlu Sözlüğü Üzerine Bir Dil Gncelemesi. Kayseri.

ÇELGGN, Güler (2011): Eski Yunanca-Türkçe Sözlük, Gstanbul: Kabalcı Yayınları.

ÇINAR, Bekir (2007). Miftâh-ı Lisân Manzum Türkçe-Fransızca Sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları.

DOĞAN, Aksan (1996): Türkçenin Sözvarlığı, Ankara, Engin Yayınları.

DURSUN, Mehmet (2005). Manzum Sözlükler ve Tuhfe-i Âsım. International Journal of Central Asian Studies, Volume 10-1, Editor in Chief: Choi Han-Woo, The Gnternational Association of Central Asian Studies Intitute of Asian Culture and Development, p. 197- 216, Korea

ERGK, Bayram Ali (1982): Tuhfe-i Nuriyye ve Zeyl-i Tuhfe-i Nuriyye, Ankara: Hacettepe Üniversitesi (BasılmamıG Lisans Tezi).

FARDG, K. T., (1860): Hazine-i Lügat-ı Rumiye vü Osmaniye, Gstanbul, Anatoli Matbaası.

??????????????, ?., ????????, ? ??????-????????, ??????: ?. ???????????.

GÜLHAN, Abdülkerim (2005). Manzum Sözlük Nazmü"l-Leâl"in Dil ve Üslûp Özellikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Celal Bayar Üniversitesi II. Uluslararası Türk Tarihi ve Edebiyatı Kongresi, 11-12-13 Kasım. Manisa.

GÜNgEN, Ahmet (2009) 18. Yüzyıla Ait Manzum Bir Türkçe-Rumca Lügat: Tuhfe-i Nûriyye, V. Uluslararası Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu, 16-18 2009 (basılmamıG) (Kaynak:http://www.dilbilimi.net/2009_harun_tolasa_sempozyumu.pdf).

HLORGDGS, Yanko (1899): Kamus-ı Osmani, Türkçe Rumca Lügat Gstanbul: Ektog Matbaası,

HOLTON, David; MACKRGDGE, Peter; WARBURTON-Philippaki Irene (2007): Greek A Comprehensive Grammar of the Modern Language, London: Routledge. _____________, (2008): Greek An Essential Grammar of the Modern Language, London: Routledge.

GLHAN, Seyfettin (1997). gemsi, Cevâhirü"l-Kelimât (Mukayeseli Gnceleme). Fırat Üniversitesi, SBE, (YayımlanmamıG Yüksek Lisans Tezi)

GMAMOĞLU, Ahmet Hilmi (2005). Tuhfe-i gahidi: Muğlalı gahidi Gbrahim Dede (Farsça-Türkçe manzum sözlük). Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.

KÂMG, Hüseyin (1887): Kelimât, Türkçeden-Rumcaya, Hanya: Mekâtib-i Gslâmiye Matbaası.

KARA, Gsmail (2006): Hanya/Girit Mevlevîhânesi, Gstanbul: Dergâh Yayınları.

????????, ????????; TUNCAY, Faruk, (1994): ?????? ???????? ?????? - Yunanca Türkçe Sözlük, ?????: ??????? ????????

KARAGSMAGLOĞLU, Adnan, "Manzum Sözlüklerimizden Tuhfe-i Remzî", Millî Kültür, sayı: 74, Temmuz 1990, 60-61.

KARTAL, Ahmet (2003). Tuhfe-i Remzî. Ankara: Akçağ Yayınları.

KILIÇ, Atabey (2006). Klâsik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve TürkçeArapça Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Prof. Dr. Tuncer Gülensoy Armağanı) S. 20, s. 65-77. Kayseri.Lugât-ı Manzûme-i Nûriye Berây-ı Terceme-i Lisân-ı Rumiye Üzerine 2019 Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or TurkicVolume 8/9 Summer 2013 _____________ (2007a). Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerimizden Tuhfe-i Vehbî. Turkish Studies, Volume 2/2 s. 410-475., Spring. http://www.turkishstudies.net/dergi/cilt1/sayi4/kilicatabey.pdf _____________ (2007b). Türkçe-Farsça Manzum Sözlüklerden Tuhfe-i gâhidî (Metin). TurkishStudies, Volume 2/4 s. 516-548., Fall. http://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi6/34kılıçatabey.pdf

KIRBIYIK, Mehmet (2007); Yûsuf Hâlis, Miftâh-ı Lisân Manzum Fransızca-Türkçe Sözlük, Gstanbul: BeGir Kitabevi

KURTOĞLU, Orhan (2006): Nuri Osman Hanyavî, Girit gâirleri, Ankara: Akçağ Yayınları.

KÜLEKÇG, Numan; KARABEY, Turgut (1990). Sünbülzâde Vehbî, Tuhfe (Farsça Türkçe Manzum Sözlük), Erzurum: Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.

MCCARTHY, Justin (1998). Müslümanlar ve Azınlıklar, Gstanbul: Gnkîlap Yayınları.

MGLYOPOLOS, Yanko P. (1894): Lügat-ı Türkiyye Rumiyye, Gstanbul.A. K. Yerardu.

MUHTAR, Cemal (1993). Gki Kur"an Sözlüğü Luğat-ı FeriGteoğlu ve Luğat-ı Kânûn-ı Glâhî. Gstanbul: Marmara Üniversitesi, Glahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.

OHANG, Yorgaki (1897) Ta"lim-i Lisan-ı Rumi, Gstanbul: Kasbar Matbaası.

ÖLKER, Perihan (2009a): Klâsik Edebiyatımızda Manzum Lügat Geleneği Ve Mahmûdiyye, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/4 Summer 2009, s.873-888.

ÖLKER, Gökhan (2009b): Rumca Türkçe Manzum Sözlük Tuhfetü"l-,,UGGâk, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/4 Summer 2009, s.856-872.

ÖZ, Yusuf (1996). Tarih Boyunca Türkçe-Farsça Sözlükler. Ankara Üniversitesi SBE (Yayın AGamasında Olan Doktora Tezi)

ÖZTAHTALI, Gbrahim, Gmran (2004).Lâmi"î Çelebi ve Lügat-ı Manzûmu (Tuhfe-i Lâmi"î), Bursa: Gaye Kitabevi.

ÖZTÜRK, Rıdvan (2003): Rumca-Türkçe Mülemma Mani Tarzı SöylenmiG giirler Üzerine, Selçuk Üniversitesi Türkiyat AraGtırmaları Enstitüsü Türkiyat AraGtırmaları Dergisi, Prof. D. A. Bican Ercilasun Armağanı, Konya.

PANAYGOTGDGS, Yuvanaki (1897): Kamus-ı Rumi, Rumcadan Türkçeye Lügat, Gstanbul: Panayotidis Matbaası.

REDHOUSE, Sir James (2001). A Turkish And English Lexıcon, Gstanbul: Çağrı Yayınları.

TEMASTOKLG Ahtena (1896): Kamus-ı Osmani, Rumcadan Türkçeye Lügat, Gzmir: Amaltiya Gazetesi Matbaası Yayınları.

TGNGDG, Kostan PaGa (1891): Usul-i Lisan-ı Rumi, Neologos Gstanbul: Matbaası.

ÜNAL, Mehmet Ali (2011): Osmanlı Tarihi Sözlüğü, Gstanbul, Paradigma Yayınları,