LİSE ÖĞRENCİLERİNDE OKUL TÜKENMİŞLİĞİNİN YORDAYICISI OLARAK MİZAH TARZLARININ VE BEŞ FAKTÖR KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Bu araştırma lise öğrencilerinin okul tükenmişliklerinin yordanmasında mizah tarzlarının ve beş faktör kişilik özelliklerinin katkısınının ortaya konması amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Adana İli Merkez İlçelerinde(Çukurova, Sarıçam, Seyhan ve Yüreğir) öğrenim görmekte olan rastgele seçilmiş 312’si kadın öğrenci 304’ü erkek olmak üzere toplamda 616 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplamak amacıyla lise öğrencilerinin okul tükenmişliklerini ölçmek için Salmela-Aro, Kiuru, Leskinen ve Nurmi (2009) tarafından geliştirilen Türk Kültürüne uyarlanması Seçer, Halmatov, Veyis ve Ateş (2013) tarafından yapılan “Okul Tükenmişlik Ölçeği”, mizah tarzlarını ölçmek için Martin, Puhlik-Doris, Larsen, Gray ve Weir (2003) tarafından geliştirilen ve Türk Kültürüne uyarlanması Yerlikaya(2003) tarafından yapılan “Mizah Tarzları Ölçeği”, beş faktör kişilik özelliklerini ölçmek için Benet-Martinez ve John (1998) tarafından geliştirilen ve Türkçe’ye uyarlaması Schmitt ve diğerlerinin gerçekleştirdiği uluslararası bir çalışmada Sümer ve Sümer (2005) tarafından yapılan Beş Faktör Kişilik Envanteri(BFI) kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin analiz edilmesinde SPSS programı 20.0 versiyonu kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular; Beş Faktör Kişilik Özellikleri, Mizah Tarzları ve Okul Tükenmişliği alt boyutları arasında anlamlı ilişkiler olduğunu göstermektedir. Ayrıca araştırmadan elde edilen verilerle gerçekleştirilen regresyon analizi sonucunda; sorumluluk ve nevrotizm kişilik özelliğinin okul tükenmişliğinin duygusal tükenme alt boyutunu yordadığı, sorumluluk ve nevrotizm kişilik özelliğinin okul tükenmişliğinin duyarsızlaşma alt boyutunu yordadığı, kendini yıkıcı mizah tarzı, sorumluluk ve nevrotizm kişilik özelliğinin okul tükenmişliğinin kişisel başarıda düşme hissi alt boyutunu yordadığı; kendini yıkıcı mizah tarzı, sorumluluk ve nevrotizm kişilik özelliğinin okul tükenmişliğinin toplam puanını yordadığı gözlenmiştir.

THE INVESTIGATION OF HUMOR STYLES AND BIG FIVE PERSONALITY TRAITS AS THE PREDICTIVE OF SCHOOL BURNOUT FOR HIGH SCHOOL STUDENTS

The main purpose of this study is to find out the effect of ‘big five personality traits’ and humor styles of high school students in the process of predicting school burnout. The study group of the research consists of randomly selected 312 female and 304 male high school students (totally 616) studying in the central provinces of Adana (Çukurova, Sarıçam, and Yüreğir).In the process of data collection, ‘School Burn-Out Inventory’ developed by Salmela-Aro, Kiuru, Leskinen and Nurmi (2009), and adopted to Turkish culture by Seçer, Halmatov, Veyis, and Ateş (2013) was used to assess the school burn-out of high school students. Humor Style Questionnaire which was developed by Martin, Puhlik-Doris, Larsen, Gray, and Weir (2003), and adopted to Turkish culture by Yerlikaya (2003) was used to assess the humor styles while Big Five Inventory (BFI) which was developed by Menet-Martinez and John (1998), and adopted to Turkish culture by Sümer and Sümer (2007) was used to measure big five personality traits. The data obtained in the research process was analyzed through SPSS version 20.0. The findings of the research indicated that there are meaningful relationships among the sub dimensions of Big Five Personality Traits, Humor Styles, and School Burnout. Moreover, as a result of the regression analysis conducted on the obtained data it was found that (a) responsibility and neuroticism personality traits predict the emotional exhaustion which is a sub dimension of school burnout; (b) responsibility and neuroticism personality traits predict the depersonalization which is a sub dimension of school burnout; (c) self-defeating humor style, responsibility, and neuroticism personality traits predict the sense of lower personal success which is again a sub dimension of school burnout; (d) self-defeating humor style, responsibility, and neuroticism personality traits predict the total point of school burnout.

PDF

___

Arı, G.S. ve Bal, E. (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, 15/1, 131-148.
Aslan, S. (2012). Türk geç ergenlerde beş faktör kişilik boyutlarının ergenlerin benlik saygılarıyla yordanması.Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14-1.
Attardo, S. (2014). Encyclopedia of humor studies. Sage Publications, Inc.
Ay, Ö. (2011). Orta öğretim öğrencilerinin mizah tarzları ve yaratıcılık düzeylerinin yaşam doyumu düzeylerini açıklayıcı rolü (Yüksek Lisans Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat). Erişim adresi:https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Aypay, A. (2011). İlköğretim II. kademe öğrencileri için okul tükenmişliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması.Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(2), Bahar, 511-527.
Aypay, A. ve Eryılmaz, A. (2011). Lise öğrencilerinin derse katılmaya motive olmaları ile okul tükenmişliği arasındaki ilişkinin incelenmesi.Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl 11, Sayı 21, 26 – 44.
Basım, H.N., Çetin, F. ve Tabak, A. (2009). Beş faktör kişilik özelliklerinin kişilerarası çatışma çözme yaklaşımlarıyla ilişkisi.Türk Psikoloji Dergisi, 24(63), 20-34.
Baymur, F. (1994).Genel psikoloji. İnkılâp Yayınevi, 14. Basım, Ankara.
Bekçi, S.B. (2015). Bilgi toplumu sürecinde liseli gençlerin kişilik özellikleri ile depresyon eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Berger, A.A. (1993). An anatomy of humor. Taylor&Francis.
Bitlisli, F., Dinç, M., Çetingeli, E. ve Kaygısız, Ü. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ile akademik güdülenme ilişkisi: Süleyman Demirel Üniversitesi Isparta Meslek Yüksek Okulu öğrencilerine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.18, S.2, s.459-480.
Burger, J.M. (2006). Kişilik psikoloji biliminin insan doğasına dair söyledikleri (E.Sarıoğlu, Çev.). Kaknüs Yayınları, İstanbul.
Chamorro-Premuzic, T. (2007). Personality and individual differences. Oxford: WileyBlackwell.
Costa, P.T., McCrae, R.R. ve Dye, D.A. (1991). Facet scales for agreeableness and conscientiousness: A revision of the neo personality inventory. Person İndicid Difl. Vol. 12, No. 9, 887-898.
Çalışandemir, F. ve Tagay, Ö. (2015). Multidimensional perfectionism and humor styles the predictors of life satisfaction. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 174, 939 – 945.
Çam, Z., Deniz, Z.K. ve Kurnaz, A. (2014). Okul tükenmişliği: Algılanan sosyal destek, mükemmeliyetçilik ve stres değişkenlerine dayalı bir yapısal eşitlik modeli sınaması. Eğitim ve Bilim, Cilt:39, Sayı 173.
Çankaya,İ., Başar, M., Koçoğlu, E. ve Demirkol, A. (2012). Meslek öncesi dönemde tükenmişliğe ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer 2012, p. 751- 758, ANKARA-TURKEY.
Çapri, B., Gündüz, B. ve Gökçakan, Z. (2011). Maslach tükenmişlik envanteri-öğrenci formu’nun(MTE-ÖF) Türkçe’ye uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması.Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt:01 No:40 Syf: 134-147.
Çapri, B., Gündüz, B. ve Gökçakan, Z. (2012). Üniversite öğrencilerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim FakültesiDergisi, 19, 38-55.
Çapulcuoğlu, U. ve Gündüz, B. (2013b). Öğrenci tükenmişliğini yordamada stresle başaçıkma, sınav kaygısı, akademik yetkinlik ve anne-baba tutumları.Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt:3, Sayı:1.
Çivitçi, N. ve Arıcıoğlu, A. (2012). Helping styles and personality traits based on the five-factor theory of counselor candidates.Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl 12, Sayı 23, 78 – 96.
Deniz, M.E. (2011). Karar verme stilleri ve beş faktör kişilik özelliklerinin bağlanma stilleri açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(1), Kış, 97-113.
Güven, S. (2013). Cerrahi kliniklerde çalışan hemşirelerin mizah tarzları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin saptanması (Yüksek Lisans Tezi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara). Erişim adresi:https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Hartman, E.A. ve Perlman, B. (1982). Burnout: Summary and future research. Human Relations, Volume 35, Number 4, 283-305.
http://www.tdk.gov.tr/
Işıktaş, S. (2016). Özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik ve yaşam doyumlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 11/19 Fall 2016, p. 461-476 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9600 ISSN: 1308-2140, ANKARA- TURKEY.
Jackson, S.E., Schuler,R.S. ve Schwab, R.L. (1986). Toward and understanding of the burnout phenomenon. Journel of Applied Psychology, December.
Karakuş, Ö., Ercan, F.Z. ve Tekgöz,A. (2014). The relationship between types of humor and perceived social support among adolescents. Procedia - Social and Behavioral Sciences 152, 1194–1200.
Keith-Spiegel P. (1972).“Early conceptions of humor: Varieties and issues”,(Ed: J.H. Goldstein ve E. P.McGhee) The psychology of humor. London: Academic Press.
Köse, P.T. (2015). Bir devlet lisesinde okuyan ergenlerde benlik saygısı ve kişilik özelliklerinin ana-baba tutumları açısından yordanması (Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Martin, R.A. (1998). Approaches to the sense of humor: A historical review. W.Ruch (Ed.). The sense of humor: Explorations of a personality characteristiciçinde (s.15-62). Berlin: Walter de Gruyter.
Martin, R.A. (2003). Sense of humor. J. S. Lopez ve C.R.Snyder (Ed.). Handbook of positive psychological assessment.
Martin, R.A.(2010). The psychology of humor: An integrative approach. Elsevier. Maslach, C. ve Goldberg, J.(1998). Prevention of burnout: New perspectives. Applied & Preventive Psychology 7, 63-74.
Maslach, C. (2003). Job burnout: New directions in research and intervention. Current Directions in Psychologıcal Science, Volume 12, Number 5.
Maslach, C. ve Jackson, S.E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, Vol. 2, 99-113.
Maslach, C., Jackson, S.E. ve Leiter, M.P. (1997). Maslach burnout inventory. Consulting Psychologists Press, 3.Baskı.
Maslach, C. ve Leiter, M.P. (1988). The impact of interpersonal environment on burnout and organizational commitment.Journal of Organizational Behavior, Vol. 9,297-308.
Maslach, C., Leiter,M.P. ve Schaufeli, W.B. (2001).Job burnout. Annu. Rev. Psychol., 52,397–422.
McAdams, D.P. (2008). The person: An introduction to the science of personality psychology. 5. Baskı, Wiley.
McCrae, R.R. ve Costa, P.T. (1987). Validation of the five-factor model of personality across ınstruments and observers. Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 52, No:1, 81-90.
McCrae, R.R. ve Costa, P.T. (2003).Personality in adulthood: A five-factor theory Perspective. Guilford Press, New York.
Mehdinezhad, V. (2011). Relation between students’ subjective well-being and school burnout. Journal Plus Education, Vol VII, No. 2, 60-72.
Naçar, M., Baykan, Z. ve Çetinkaya, F. (2012). Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi birinci ve ikinci sınıf öğrencilerinde tükenmişlik durumu ve eğitimin etkisi. Tıp Eğitimi Dünyası Dergisi, 35, 9–20.
Okutan, E. (2010). Kişilik özelliklerinin tükenmişliğe etkisi: Bir örnek olay incelemesi (Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Özbay, Y., Palancı, M., Kandemir, M. ve Çakır, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarının duygusal düzenleme, mizah, sosyal özyeterlilik ve başaçıkma davranışları ile yordanması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Bahar, 10(2), 325-345.
Özdemir, S., Sezgin, F., Kaya, Z. ve Recepoğlu, E. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin stresle başa çıkma tarzları ile kullandıkları mizah tarzları arasındaki ilişki.Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Cilt 17, Sayı 3, ss: 405-428.
Özer, E. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin duygusal zeka ve beş faktör kişilik özellikleri açısından incelenmesi (Doktora Tezi, Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Özgen, H. (2016).Üniversite öğrencilerinde okul tükenmişliği ile psikolojik yardım ihtiyacı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Öztan, S. (2014).Ortaokul 6.7.8. sınıf öğrencilerinin okul tükenmişliklerinin yaşam doyumları ve benlik kurgusu algıları açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Padır, M.A. (2015). Ebeveyn internet stili, beş faktör kişilik özellikleri ile sanal zorba ve sanal mağdur olma arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Parker, P.D. ve Salmela-Aro, K. (2011). Developmental processes in school burnout: A comparison of major developmental models. Learning and Individual Differences,Volume 21, Issue 2, Pages 244-248.
Salmela-Aro, K., Savolainen, H. ve Holopainen, L. (2008). Depressive symptoms and school burnout during adolescence: evidence from two cross-lagged longitudinal studies. J Youth Adolescence, 38, 1316–1327.
Salmela-Aro, K., Kiuru, N., Aunola, K., Nurmi, J.E. ve Leskinen, E. (2008). Peer group ınfluence and selection in adolescents’ school burnout a longitudinal study.Merrill-Palmer Quarterly, January, Vol. 54, No. 1, pp. 23–55.
Salmela-Aro, K. ve Bask, M. (2012). Burned out to drop out: Exploring the relationship between school burnout and school dropout .Eur J Psychol Edu , 28, 511–528.
Salmela-Aro, K. ve Upadyaya, K. (2014a). Developmental trajectories of school burnout: Evidence from two longitudinal studies. Learning and Individual Differences, 36, 60–68.
Salmela-Aro, K. ve Upadyaya, K. (2014b). School burnout and engagement in the context of demands–resources model. British Journal of Educational Psychology, 84, 137–151.
Salmela-Aro, K., Tynkkynen, L. ve Vuori, J. (2011). Parents' work burnout and adolescents' school burnout: Are they shared?. European Journal of Developmental Psychology, 8, 2, 215-227.
Salmela-Aro, K., Muotka, J., Alho, K., Hakkarainen, K. ve Lonka, K. (2016). School burnout and engagement profiles among digital natives in finland: a person-oriented approach. European Journal of Developmental Psychology, 13, 6, 704-718.
Sarıcıbulut, S. (2017). Beş faktör kişilik özellikleri, stresle başa çıkma ve depresyon arasındaki ilişkiler: Gazi Eğitim Fakültesi örneği.Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6/2, 1205-1221.
Schmitt, D.P., Allik, J., Mccrae, R.R. ve Benet-Martinez, V. (2007). The geographic distribution of big five personality traits patterns and profiles of human self-description across 56 nations. Journal of Cross-Cultural Psychology, Vol. 38 No.2, 173-212.
Seçer, İ. (2015). Okul tükenmişliği ile akademik güdülenme arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi.Eğitim ve Oğretim Araştırmaları Dergisi, Cilt:4 Sayı: 1.
Seçer, İ., Halmatov, S., Veyis, F. ve Ateş, B. (2013). Okul tükenmişlik ölçeğinin türk kültürüne uyarlanması: güvenirlik ve geçerlik çalışması. Turkish Journal of Education, Volume 2, Issue 2.
Seçer, İ. ve Gençdoğan, B. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinde okul tükenmişliğinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi.Turkish Journal of Education, Volume 1, Issue 2.
Sığrı, Ü. ve Gürbüz, S. (2011). Akademik başarı ve kişilik ilişkisi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Savunma Bilimleri Dergisi.
Smith, E.E., Nolen-Hoeksema, S., Fredricson, B., Loftus, G.R., Bem, D.J. ve Maren, S. (2012). Atkinson&Hilgard’s introduction to psychology. 14. Baskı, Arkadaş Yayınları, Ankara.
Somer, O., Tatar, A. ve Korkmaz, M. (2002). Beş Faktör Kişilik Envanteri’nin geliştirilmesi-I: Ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulması. Türk Psikoloji Dergisi, 17 (49), 21 - 33.
Sümer, N. ve Sümer, H. C. (2005). Beş faktör kişilik özellikleri ölçeği (Yayınlanmamış çalışma). Sümer, N., Lajunen, T. ve Özkan, T. (2005). Big five personality traits as the distal predictors of road accident involvement. Traffic and Transport Psychology G. Underwood.
Tümkaya, S. (2006). Faculty burnout in relation to work environment and humor as a coping strategy. Educational Sciences: Theory & Practice, 6 (3), 911-921.
Yang,H.J ve Farn, C.K. (2004). An investigation the factors affecting MIS student burnout in technical-vocational college. Computers in Human Behavior, 21, 917–932.
Yerlikaya, E.E. (2003). Mizah Tarzları Ölçeği’nin(The Humor Styles Questionnaire) uyarlama çalışması (Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Yerlikaya, E.E. (2009). Üniversite öğrencilerinin mizah tarzları ile algılanan stres, kaygı ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Yerlikaya, N. (2007). Lise öğrencilerinin mizah tarzları ile stresle başa çıkma tarzları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Yıldırım, G. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin meslekten tükenmişlik ve psikolojik yılmazlık düzeyi ilişkisi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 11/14 Summer 2016, p. 811-826 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9722 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY.
Zhang, Y., Gan, Y. ve Cham, H. (2007). Perfectionism, academic burnout and engagement among chinese college students: a structural equation modeling analysis. Personality and Individual Differences,43, 6, 1529-1540.