KUTADGU BİLİG’İN SÖZ VARLIĞI VE KELİME GRUPLARINA DAİR

Kutadgu Bilig Türk millî kültürünün ilk yazılı, temel eserlerindendir. Yusuf Has Hacib bu eserde Türklerin manevî hayatını, siyasî ve idarî görüşlerini anlatmaktadır. Eser yazıldığı devirde büyük ilgi uyandırmış, Doğu ve Batı kültürlerince temel kitaplardan sayılmıştır. Eserle ilgili şimdiye kadar Hammer, Vambery, Radloff, Thomsen ve Z. Velidî Togan tarafından çeşitli yorumlar yapılsa da eseri ilk kez 1947 ve 1959’da Reşit Rahmeti Arat asıl metin ve Türkiye Türkçesine aktarılmış olarak yayımlamıştır. Kutadgu Bilig'in değişik açılardan incelenmesi önem arz etmektedir. Yazılışının 950. yılında bulunulan bu ilk İslami Türkçe manzum eser birçok bakımdan ele alınmış ve alınmaktadır. İlahiyatçıdan siyaset bilimciye, dilciden edebiyatçıya kadar çok sayıda bilim ve kültür erbabının dikkatini celbeden bu klasik eser, söz varlığı ve kavramları açısından da incelenmelidir. Söz varlığı çalışmalarının tarihi metinler üzerinde de uygulanması, Türk dilinin ifade kabiliyetinin çok eski tarihlerden itibaren yetkin olduğunu göstermek bakımından mühimdir. Bu amaçla çalışmada Kutadgu Bilig baştan sona taranmış, bilhassa kavram oluşturabilecek isim ve sıfat tamlamaları başta olmak üzere, bin yıl önceki Türkçenin tek heceli kelimeler ötesindeki ifade edebilme imkânlarının hangi sayıda ve seviyede olduğu istatistikî sonuçlarla tespit edilmiştir. Daha önce yapılmış olan Kutadgu Bilig dizinindeki kelimelerin konularına göre ayrı bir tasnifi de bu çalışma ile bir araya getirilmiştir. Eserin söz varlığının daha yüksek bir sayı ve seviyeye ulaştığını göstermek çalışmanın temel gayesidir.

ABOUT KUTADGU BILIG'S VOCABULARY AND WORD GROUPS

Kutadgu Bilig is one of the first written works of the Turkish national culture. In this book, Yusuf Has Hacib describes the spiritual life, political and administrative views of the Turks. The work aroused great interest in the period it was written and it was counted among the basic books by Eastern and Western cultures. The documentary about ever Hammer, Vambery, Radloff, Thomsen and Z. Walid various comments by Togan been made to also work for the first time in 1947 and 1959 Resit Mercy Arat has released the transferred original text and Turkey Turkish. The application of vocabulary works on historical texts is important to show that the ability of the Turkish language to express its ability to express itself from very ancient times. It is important to examine Kutadgu Bilig, one of the masterpieces of Turkish language, from various angles. This first Islamic Turkish poetic work which datebacks to 950 years has still been examined in many respects. Our classical work, which attracts the attention of many scholars and culture competents from theologians to political scientists and from linguists to men of letters, should also be examined in terms of the existence of its words and concepts. On the occasion of this symposium, we are thinking of obtaining statistical results by determining especially possessive constructions and adjective clauses and the number and level of possibilities of expressing Turkish language a thousand years ago by scanning Kutadgu Bilig from the beginning. By putting together a separate classification of the words according to the topics in the Kutadgu Bilig index, which had been carried out before, it is our main purpose to show that the vocabulary presence of this masterpiece has reached a higher number and level. A brief summary of the topic and the study is respectfully submitted.

___

  • Aksan D. (2000). Her Yönüyle Dil. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
  • Arat R. R. (1947). Kutadgu Bilig I, Metin. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
  • Arat R. R. (1988). Kutadgu Bilig II, Çeviri. Türk Tarih Kurumu Yayınları: Ankara.
  • Kemal E., Sertkaya O. F. ve Yüce N. (1979). Kutadgu Bilig III. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.: İstanbul.
  • Ercilasun A. B. (2014). Kutadgu Bilig Grameri /Fiil. Akçağ Yay.: Ankara.
  • Ergüzel M. M. (1999). Kutadgu Bilig’de Medenî Hayata Yönlendirmeler I. Türk Edebiyatı Dergisi: İstanbul. 309: 49-51.
  • Ergüzel M. M. (1999). Kutadgu Bilig’de Medeni Hayata Yönlendirmeler ve Eğitim Unsurları II. Türk Edebiyatı Dergisi. 313: 37-39.
  • Ergüzel M. M. (2018). Kutadgu Bilig’in Düşünce Hayatımızdaki Yeri. Hoca Ahmed Yesevi’den Şeyh Şaban-ı Veli ve Sonrasına Türk Düşünce Hayatı Uluslararası Sempzoyumu. 4-5 Mayıs 2018: Kastamonu.
  • Erkmen N. (2006). Ulysses Sözlüğü. Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.
  • Kaçalin M. (2012). Nevai’nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
  • Kaymaz Z. (2009). Kutadgu Bilig Hakkında Türkiye’de Yapılan Yayınlar Üzerine Bir Deneme. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume (4)3 Spring. 1408-1422.
  • Köroğlu A. Y. (2011). Kutadgu Bilig’de İsim Tamlamaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Gaziantep Üniversitesi.
  • Maımaıtıaılı N. (2013). Kutadgu Bilig’in Sözvarlığı Açısından Açıklamalı Sözlüğü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi.
  • Nutku Ö. (2008). Shakespeare Sözlüğü. Kabalcı Yayınevi: İstanbul.
  • Püsküllüoğlu A. (2014). Yaşar Kemal Sözlüğü. Arkadaş Yayıncılık: İstanbul.
  • Yavuz K. (2013). Hacib Böyle Dedi. Mostar Yayınları: İstanbul.