193119

KÜRESELLEŞME BAĞLAMINDA TÜRKİYE’NİN ROL MODELLİĞİ: ORTADOĞU ÖRNEĞİ

Küreselleşme toplumların sabitelerini, kültürel yapılarını ve elbette dini anlayış ve uygulamalarını yeniden sorgulamayı zorunlu hale getiren bir süreçtir. Küreselleşme bağlamında ilgili bütün kurumların sahip olduğu tehdit, zorunluluk ve avantajların yerinde değerlendirilmesi durumunda küçük toplulukların dahi her alanda etkili olma imkânı vardır. Türkiye, bu konuda sahip olduğu demokratik kültür ve siyasal tecrübesiyle Ortadoğu ülkeleri için küresel avantajlara sahip görünmektedir. Aynı zamanda Türkiye'nin sahip olduğu irfan geleneği ve formel eğitim kurumları eliyle inşa ettiği dini zihniyet, modern dünyada referans olabilecek bir güce ve yaratıcılığa sahiptir. Türkiye'nin tarihten tevarüs ettiği özellikle kültürel alandaki özgürlükçü, şeffaf ve birlikte yaşama tecrübesine sahip oluşu, Ortadoğu toplumları için cezbedici bir özelliğe sahiptir. Türkiye'nin devlet politikası anlamında olmasa da küreselleşmenin ruhu gereği bireysel tecrübe ve imkânlarla, Türkiye'nin insan kaynakları ve bu kaynakların kültürel ve dini alanda taşıdığı zihniyet, Ortadoğu'nun geleceğinde daha aktif rol almasına yardımcı olabilir. Bu bağlamda çalışma, Türkiye'nin sahip olduğu kültürel zihniyet ve dini kurumların küreselleşme bağlamında Ortadoğu'da ne gibi imkân veya tehditler barındırdığını yoklama amacındadır. Bu amaca bağlı olarak sahip olduğu kültürel zihniyet ve dini kurumlarla beraber Türkiye'nin, küresel karşılaşmada Ortadoğu'da ne gibi sınanmalarla evrenselleşip yaygınlaşma imkânına sahip olduğu anlaşılmaya çalışılacaktır. Nihayet çalışma, Türkiye'nin sahip olduğu demokratik ve çoğulcu kültürel yapısı ve bu yapının mücessem kurumsal halleri olan İmam-Hatip Liseleri, İlahiyat Fakülteleri ve Diyanet İşleri Başkanlığı, bu yapıların oluşturduğu şeffaf, irfan geleneğine sahip, bireysel dindarlığı inşa edebilen imkânlar ile dini grupların devletle olan mesafeli ilişkilerini ele alma amacındadır. Bunun yanında demokratik kültür, üretkenlik, siyasal yapılanma, bireycilik ve birlikte yaşama tecrübesi bağlamında Türkiye’nin küresel değerlerle olan etkileşiminin Ortadoğu toplumları için ne kadar model olup olmayacağı meselesi de ele alınıp incelenecek konular arasındadır.

TURKEY'S ROLE MODELING IN THE CONTEXT OF GLOBALIZATION: THE CASE OF MIDDLE EAST

Globalization; it makes mandatory to re-examine the constants, social and cultural structures, religious understanding and practices of societies. If all the threats, obligations and advantages directed to social groups are well judged, even local groups have the opportunity to be more effective communities in the global world. Even if globalization forces institutions to be more loosely organized, religion continues to be effective in the lives of individuals. Turkey seems to have global advantages for Middle Eastern countries with its democratic, cultural and political experience in the context of religion's global position. At the same time, Turkey’s experience on the tradition of wisdom and the religious mindset it has built by formal education institutions can be a reference in the modern world. Turkey has a vast civilization depth. This advantage of history is particularly seen in the experience of libertarian, transparent and coexistence. These features can be attractive for Middle Eastern societies. Turkey's human resources, the mentality of these resources in cultural and religious contexts, seems to have the opportunities to help the Middle East take a more activerole in the globalization process in the future. This paper, intents to understand what potential advantage and disadvantages for the Middle East, in the context of globalization mentality of Turkey's cultural and religious institutions. Depending on this aim, the sociological mentality and religious institutions of Turkey will see what kind of examinations will be encountered in the Middle East during the globalization process and it will be understood whether or not there is the potential to become universalized as a result.Finally, the study will evaluate the religious institutions of Turkey a) Imam Hatip High School b) Faculties of Theology and c) Presidency of Religious Affairs in the context of global possibilities.In addition, the sociological interaction of Turkey with global values in the context of democratic culture, productivity, political structuring, individualism an

PDF

___

9/11 Komisyon Raporu (2004). National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States, https://www.9-11commission.gov/ Erişim 18.08.2017
Akam, S. (2010). A "model" lslamic education from Turkey? Reuters, 24.02.2010 http://www.reuters.com/article/us-turkey-islam-education-idUSTRE61N00O20100224 erişim tarihi: 18.08.2017.
Akbulut, A. (1999). ‘‘Din, Laiklik ve Demokrasi Üçgeni’’ Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi C:39, S: 2
Akdoğan, A. (2008). ‘‘Dini Hayat Açısından İlahiyat Fakülteleri ve Diyanet Teşkilatı’nın Fonksiyonu’’ Diyanet İlmi Dergi C: 44, S: 3
Akşam (2016) “Dünya İnsanı Yardım Raporu”, http://www.aksam.com.tr/ekonomi/2016-dunya- insani-yardim-raporu-en-comert-ulke-turkiye/haber-528784
Aktay, Y. (2012). İlahiyat Sosyolojisi: Bir Sosyal Değişim Dinamiği Olarak İlahiyat Sorunu, Milel ve Nihal, 9 (3), 101-135.
Aktı, Ü. (2008). Sosyolojik Açıdan Küreselleşme ve Din, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Basılmamış Doktara Tezi.
Akyüz, N., Çapçıoğlu, İ., Gürsoy, Ş. (2006). ‘‘Din İşlerinde Özgün Türk Deneyimi Diyanet'in Kurumsal Kimliği ve Güncel Değerlendirmeler’’ Dini Araştırmalar, 9 (25), ss. 31-42
Aşlamacı, İ. (2014). “Pakistan Medreselerine Model Olarak İmam-Hatip Okulları: Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme” İnönü Ün. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (2), ss.175-200
Ataman, N (2017). ‘‘Batı’daki İslam ve Türk Algısı: Tıkanan Batı’da Yeniden Yükselen Irkçılık’’ http://www.diyanetdergi.com/gundem/item/1100-bati-daki-islam-ve-turk-algisi- tikanan-bati-da-yeniden-yukselen-irkcilik
Bayar, F. (2008). ‘‘Küreselleşme Kavramı ve Küreselleşme Sürecinde Türkiye’’ Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, S: XXXII
Bodur, H. Ezber (2012). “Küreselleşme ve Din”, Din Sosyolojisi El Kitabı, Edi. İ. Çapcıoğlu-N. Akyüz, Grafiker Yayınları: Ankara
Bodur, H., E. (2003). ‘‘Küreselleşmenin Dini Boyutu ve Türk Toplumu Üzerindeki Yansımalarının Bir Değerlendirmesi’’ Dini Araştırmalar C: 6, Sayı 17
Bodur, H., E. (2007). ‘‘Küreselleşme, Din ve Ulus-Devlet’’ Küreselleşme Ulus Devlet ve Din. (Ed. İhsan Çapçıoğlu, Şahin Gürsoy) Ankara: Platin Yayıncılık
Büyükkara, M. A. (2004). ‘‘11 Eylül’le Derinleşen Ayrılık: Suudi Selefiyye ve Cihadi Selefiyye’’ Dini Araştırmalar Dergisi. C:7 S:20
Büyükkara, M. A. (2013). ‘‘İslam Kaynaklı Mezheplerin Orta Doğu’daki Coğrafi Dağılımı ve Tahmini Nüfusları’’ e- Makalat Mezhep Araştırmaları, VI/2.
Çapçıoğlu, İ. (2008) “Küreselleşme, Kültür ve Din” AÜIFD, XLIX (ll), ss. 153-183
Çapçıoğlu, İ. (2007). “Küreselleşmenin Toplumsal Boyutları Üzerine Bibliyografik Bir Deneme”, Edit. Çapcıoğlu, İ.-Gürsoy, Ş., Platin Yayıncılık: Ankara
...............(2017) “Küreselleşme Sürecinde Kültürün ve Dinin Değişen Görünümleri” İslami Araştırmalar, XXVIII (3), ss. 247-264
Davutoğlu, A. (2001). Modernleşme Sürecinde Entelektüel Dönüşüm ve Zihniyet Parametreleri, Sabri Orman (ed), Modernleşme, İslam Dünyası ve Türkiye içinde (361- 400), İstanbul: Ensar Neşriyat.
Doğan, R. (2015). “İlahiyat Fakültelerinin Eğitim Anlayışı Nasıl Olmalıdır?”, Bugünün İlahiyatı Nasıl Olmalıdır? -Sorunlar Ve Çözümleri, İstanbul
Eren, S. (2012). ‘‘Din, Devlet ve Siyaset’’ Din Sosyolojisi El Kitabı (Ed: Niyazi Akyüz, İhsan Çapçıoğlu) Ankara: Grafiker Yayınları
Frayhat, A., Abdulaziz, A., Thalgi, M. (2009). ‘‘Ürdün’deki Şer’i Liselerin Birinci Sınıflarında Okutulan Akaid Ders Kitaplarının Kapsadığı Değerler’’ Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi c.8 sayı:15
Freeman, A.-Kagarlitsky, B. (2007). Küreselleşmenin Krizi, Yordam Kitap, İstanbul.
Fukuyama, F (1992). The End of History and the Last Man, Penguin, New York.
Giddens, A. (1997). Çağdaş Temel Kuramlar, Çev, Ahmet Demirhan, Vadi Yayınları.
Giddens, A. (2000). Elimizden Kaçıp Giden Dünya, Çev., O. Akınhay, Alfa Yayınları, İstanbul.
Günay, A., Günay, D. (2016). ‘‘Dünya’da ve Türkiye’de Yükseköğretim Okullaşma Oranları ve Gelişmeler’’ Yükseköğretim ve Bilim Dergisi C:6 Sayı:1 DOI: 10.5961/jhes.2016.139
Gündüz, Ş. (2010). ‘‘Küresel Köyde Öteki İle Bir Arada Yaşama’’ Küresel Sorunlar ve Din Ankara: Ankara Okulu Yayınları
Held, D.-Mcgrew A. (2008). Küresel Dönüşümler Büyük Küreselleşme Tartışması, Ankara: Phoenix Yayınevi.
Jones, D. (2010), "Turkey's Religious Schools Being Used as Model to Fight Jslamic Extremism" Voanews, 13.04.2010, https://www.voanews.com/a/turkeys-religious-schools-being-used- as-model-to-fight-islamic-extremism-90856834/169468.html, erişim tarihi: 18.08.2017.
Kardaş, Ş. (2015). ‘‘Yeni Bölgesel Düzende Meydan Okumalar ve Türkiye: Parçalanma, Radikalleşme, Çatışma ve Mezhepçilik’’ Orta Doğu Analiz Dergisi C: 7, S: 66
Keyman, E. F. (2001). “Globalleşme Söylemleri ve Türkiye”, Küreselleşme ve Ulus-Devlet, Der., M. Koray, Yıldız Teknik Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, İstanbul, s.113-134.
Keyman, F. (2017) “Globalleşme Söylemleri ve Türkiye”, http://www.kuyerel.net/modules/AMS/print.php?storyid=2130 Erisim: 20.01.2016,
Kirman, M. A. (2003). “Küresel Bir Model Olarak Türkiye ve Türk Müslümanlığının İmkanı”, KSÜ ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2, ss. 53-68
Kongar, E. (1997). “Küreselleşme ve Kültürel Farklılıklar Çerçevesinde Ulusal Kültür”. www.kongar.org /makaleler/
Kösoğlu, N. (2002). Küreselleşme ve Milli Hayat, Ötüken Yayınları, İstanbul.
Kutlu, S. (2009). ‘‘Diyanet İşleri Başkanlığı ve İslamiçi Dini Gruplarla (Mezhep ve Tarikatlar) İlişkileri’’ Dini Araştırmalar, C:12 S:33
Macit, N. (2015). Türkiye’de Din Eğitimi Çalıştayı https://www.turkegitimsen.org.tr/lib_yayin/395.pdf 13.05.2017 Komisyon Raporları
Ocak, A. Y. (1996). Değişen Dünyada İslam'ın Batıya Dönük Yüzü: Günümüz Türkiye Müslümanlığına Genel Bir Bakış, (131-139), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Onat, H. (2003). Küreselleşme ve İslamı Yeniden Düşünmek, 6 (17), ss. 29-46
Öcal, M. (1996). “Kuruluşundan Günümüze İmam-Hatip Liseleri”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 6, ss.201-253
Robertson, R. (2003). “Küreselleşme ve Geleneksel Dinin Geleceği”, (çev. İhsan Çapcıoğlu), Dini Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, sayı 17, s. 352.
Strange, S. (1995). “The Limits of Politics”, Government and Opposition, 30 (3).
Tang K. (2008). “From Philosophy of History to Politcal Philosophy: An İdeological İnvestigation of Globalization”, İnternational Review of Sociology, vol. 18/2.
Tarhanlı, İ. (1996). ‘‘Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşlerinin Düzenlenmesi’’ Din Devlet İlişkileri Sempozyumu, İstanbul: Umut Matbaacılık
Toktaş, F., Keyifli, Ş., Yıldırım, F., Esen, B. (2016). ‘‘Felsefe’li İlahiyat vs. Felsefesiz İlahiyat İslami İlimler: Türkiye Geneli Öğrenci Anketi’’ DEUİFD XLIII
Uğur, A. (1988) ‘‘Türkiye ve Suudi Arabistan’da İlahiyat Tahsili Üzerinde Bir Mukayese’’ Yüksek Öğretimde Din Bilimleri Öğretimi Sempozyumu
Ulakbim (2017). ‘‘Bilim Dallarında Dünya, Ülkeler ve Gruplara Ait Veriler: Sosyal Bilimler’’ (2010-2015) cabim.ulakbim.gov.tr/wp-content/uploads/sites/4/2017/05/sosyal-bilimler.pdf
Usta, N. (2003) “Küreselleşme ve Din”, Dini Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, sayı 17.
Wallerstein, İ. (2000). “Culture as the İdeological Battleground of the Modern World-system. In: The Essential Wallerstein”. The New Press, New York, 2000, s.264-289.
Yılmaz, S. (2010). ‘‘Orta Doğu’ya Demokrasiyi Getirmek’’ İnternational Journal of Economic and Administrative Studies, 5, ss.64-82
Zengin, Z. S. (2002). II Meşrutiyette Medreseler ve Din Eğitimi, Ankara: Akçağ Yayınları.