KUR'ÂN'DA ŞİKÂYETİNİ ALLAH'A DUYURAN KADIN: HAVLE

Bu makale, Havle bt. Sa'lebe ve O'nun verdiği mücâdele ekseninde el-Mücâdele Suresi'nin ilk dört ayetinin tefsirini incelemekte ve bu bağlamda kadın konusunda değerlendirmelerde bulunmaktadır. Hz Havle, kocasının kendisine zıhâr uyguladığı bir sahabidir. Zıhâr ise, cahiliye örfüne dayanan ve kadın aleyhine büyük mağduriyetlere yol açan bir boşama şeklidir. Kocanın eşine "Sen bana annemin sırtı gibisin" sözüyle gerçekleşen bu olay, kadının eşine dönmesine de başka bir evlilik yapmasına da imkân tanımayan bir uygulamadır. Kadını ortada bırakan bu cahiliye âdeti, Havle'nin durumu Hz. Peygamber'e bildirmesi, aldığı cevaptan memnun olmayınca da vazgeçmeyip şikâyetini Allah'a yapması neticesinde kaldırılmıştır. el-Mücâdele Suresi ilk dört ayeti, bu konu üzerine nâzil olmuştur ve surenin ismi de bu olaya işaret etmektedir. Buna göre zıhâr, bir boşama şekli değil, keffâret gerektiren çirkin ve mesnetsiz bir sözdür. Hadisenin nasıl gerçekleştiği, Havle'nin Hz. Peygamber ile olan diyalogu ve münâcâtı, zıhâr uygulaması ve sonuçları bu çalışmanın konuları arasındadır. el-Mücâdele Suresi'nin ilk dört ayeti, bu bağlamda incelenmiştir. Ayetlerde yer alan kelimeler/kavramlar konu ekseninde ele alınmış ve üslub inceliklerine yer verilmiştir. Keffâret seçeneklerinin toplumsal yönü belirtilmiş ve neticede kadının kişiliğini/kimliğini korumaya yönelik olduğu vurgulanmıştır. Havle, Kur'an'da sesini Allah'a duyuran sembol bir kadın olduğundan dolayı, O'nun mücâdelesi farklı okumalara tabi tutulmuş ve makalede değerlendirilmiştir. Havle'nin sergilediği tavır, vahyin muhataplarına pek çok açıdan yön göstermektedir ve bu yüzden çeşitli platformlarda insanlara anlatılmalıdır. el-Mücâdele Suresi, Havle'nin mücâdelesini ve hatırasını canlı tutan, kadınlara rol model gösteren ve kadın aleyhine gerçekleşen uygulamalara kayıtsız kalınmamasını ihtar eden bir suredir.

KUR'ÂN'DA ŞİKÂYETİNİ ALLAH'A DUYURAN KADIN: HAVLE

This paper not only investigates the first four verses of Surah alMujadila in the axis of struggle given by Khawla bint Thalaba, but also makes the assessment of woman in this context. Khawla is a companion, who has been exposed to zıhâr by her husband. Zıhâr is a form of divorce that is based on ignorance custom and leads to great victimization against woman. This event occurs with the sentence of "You are like my mothers' back" and is an application which does not allow woman to return her husband or to make another marriage. This ignorance custom, which exposed women to great difficulty, has been removed after Khawla was not satisfied with the answer of Prophet Mohammed and notified her complain to Allah. The first four verses of Surah al-Mujadila were revealed because of this reason and the name of Surah was also sure to mark this event. According to this Surah, zıhâr is not a shape of divorce. It is an outrageous and baseless promise that requires expiation. How the incident occurred, dialogue between the Prophet Mohammed and Khawla, and her invocation, practice of zıhâr and its results are among the subjects of this study. The first four verses of Surah al-Mujadila were examined within this context. Words/concepts located in verses were discussed within this subject and finesse in style was given. Social aspects of expiation options were specified and it has been emphasized as an event to protect women's personality/identity. Struggle of Khawla, being a symbol woman who made her words heard by Allah, is subjected to different readings and evaluated in this article. Attitude displayed by Khawla, shows many respects to the interlocutor of the revelations and so should be explained to people on various platforms. al-Mujadila is not only a Surah that keeps the memory and struggle of Khawla alive, but also a role model which shows woman not to stay indifferent to actual practices against women.

PDF

___

Abdurrahman 'Umeyrâ, (1983). Nisâün Enzelallahu fîhinne Kur'anen, Riyad: Dâru'l-Livâ.

Ahmed Halil Cum'a, (1992). Nisa' min 'Asri'n-Nübüvve, Beyrut.

Atar, Fahrettin, (2005). "Muhâlea", DİA, XXX.

Ateş, Süleyman, "Zıhar", Kur'an Ansiklopedisi, İstanbul: KUBA Yay., XXIII.

Bursevî, İzmirli İsmail Hakkı, (2009). Rûhu'l-Beyân fî Tefsîri'l-Kur'an, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l- 'Ilmiyye.

Cevâd Ali, (1993). el-Mufassâl fî Târîhi'l-'Arab Kable'l-İslâm, Bağdat.

Dârekutnî, (1966). Sünen, Tah: Abdullah Haşim Yemânî el-Medenî, Medine.

Derveze, İzzet, (2011). Kur'an'a Göre Hz. Muhammed'in Hayatı, İstanbul: Düşün Yay.

Döndüren, Hamdi, (2000). "?lâ", DİA, XXII.

Ebussuud, Muhammed b. Muhammed el-'Imâdî, İrşâdu'l-'Akli's-Selîm ilâ Mezâyâ'l-Kur'ani'lKerîm, Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-'Arabî.

el-'Askerî, Ebu Hilâl, el-Furuku'l-Lugaviyye, Tah: Ebu Amr 'Imad Zeki el-Bârûdî, el-Mektebetü'tTevfikıyye.

Eren, Cüneyt, (2014). Kur'an Metninin Üslub Özellikleri, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5 Spring 2014, p. 867-900, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: 10.7827/TurkishStudies.6985 ANKARA-TURKEY

Hacımüftüoğlu, Esra, (2013). Kur'an-ı Kerim'in İrşâd Üslubu, Ankara: DİB. Yay.,

https://tr.wikipedia.org/wiki/D%C3%BCnya_Kad%C4%B1nlar_G%C3%BCn%C3%BC

İbn 'Atiyye, (2001). el-Muharraru'l-Vecîz fî Tefsîri'l-Kitâbi'l-'Azîz, Tah: Abdüsselam Abdüşşafi Muhammed, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-'Ilmiyye.

İbn Abdilberr, el-İstîâb fî Ma'rifeti'l-Ashâb, Tah: Ali Muhammed el-Becâvî, Mısır: Dâru Nahdati.

İbn Beşküvâl, (1987). Ğavâmizü'l-Esmâ'i'l-Mübheme, Tah: İzzeddin Ali es-Seyyid- M. Kemaleddin İzzeddin, Beyrut.

İbn Hacer el-Askalânî, (1328). el-İsâbe fî Temyîzi's-Sahâbe, Mısır: Matbaatü's-Saâde.

İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ İsmail b. Ömer, (1998). Tefsîru'l-Kur'ani'l-'Azîm, Tah: Muhammed İbrahim el-Bennâ, Beyrut: Dâru İbn Hazm.

İbn Mâce, Sünen, Dâru İhyai'-l-Kütübi'l-'Arabî.

İbn Manzûr, (1968). Lisânu'l-'Arab, Beyrut: Daru Sadır.

İbn Sa'd, (1971). et-Tabakâtü'l-Kübrâ, Tah: Muhammed Abdulkâdir 'Atâ, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l- İlmiyye.

İbnu'l-'Arabî, Ebu Bekir Muhammed b. Abdullah, Ahkâmu'l-Kur'ân, Tah: Ali Muhammed elBicâvî, Beyrut: Dâru'l-Ma'rife.

İbnü'l-Esîr,(1280). Usdu'l-Gâbe fî Ma'rifeti's-Sahâbe, Kahire: Matbaatu'l-Vehbiyye.

İmad Zeki el-Barûdi, (2012). On Müfessirin Kaleminden Hanımlara Özel Tefsir, Ter: Mahmut Varhan vd., İstanbul: Karınca-Polen Yay.

İsfehânî, Ragıb Ebu'l-Kasım Hüseyin Muhammed, (1972). Müfredât, Tah: Nedim Maraşlı, Dâru'lFikr.

Kandemir, M. Yaşar, (1997). "Havle bint Sa'lebe", DİA, XVI.

Köksal, M. Asım, (1981). İslam Tarihi, İstanbul: Şamil Yayınevi.

Kur'an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, (2006). Heyet, Ankara: DİB. Yayınları.

Mâturîdî, Ebu Mansur, (2010). Te'vîlâtü'l-Kur'ân, Tah: Muhammet Masum Vanlıoğlu, İstanbul: Mizan Yayınevi.

Mehmed Zihni, (1294). Meşâhiru'n-Nisâ, İstanbul: Dâru't-Tıbaati'l- Âmire.

Muhammed Esed, (1999). Kur'an Mesajı, İstanbul: İşaret Yay.

Nevevî, Tehzîbu'l-Esmâ ve'l-Lugât, Mısır: el-Matbaatu'l-Münîriyye.

Râzî, Fahruddin, Tefsîr-i Kebîr, Mısır.

Recep Aslan, (2011). "Kadınların Hz. Peygamber'e Yönelttikleri Sorular ve Bunların Eğitim Açısından Değeri", Ekev Akademi Dergisi, 15 (49), 51-64.

Serahsî, Muhammed b. Ahmed, (2001). Kitâbu'l-Mebsût, Tah: İsmail eş-Şâfî, Beyrut: Dâru'lKütübi'l-'Ilmiyye.

Taberî, Ebu Ca'fer Muhammed b. Cerîr,(1954). Câmi'u'l-Beyân 'an Te'vîli Âyi'l-Kur'ân, Mısır: Mustafa el-Bâbî el-Halebî.

Tâhir b. Âşûr, Tefsîru't-Tahrîr ve't-Tenvîr, Tunus: Dâru Sahnûn.

Woolf, Virginia, (2015). Kendine Ait Bir Oda, İstanbul: İletişim Yayınları.

Yaman, Ahmet, (2013). "Zıhâr", DİA, XXXXIV.

Yazır, Elmalılı Hamdi, (2006). Hak Dini Kur'an Dili, Ankara: Akçağ Yayınları.

Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Carullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed, el-Keşşâf 'an Hakâiki't-Tenzîl ve Uyûni'l-Ekâvîl fî Vucûhi't-Te'vîl, Beyrut: Dâru'l-Ma'rife.

Zuhaylî, Vehbe, (1991). İslam Fıkhı Ansiklopedisi, Ter: Ahmet Efe ve diğerleri, İstanbul: Risale Yay