Kitlesel Göçler ve Enfeksiyon Hastalıkları Arasındaki İlişkiler Kapsamında Antropolojik Değerlendirmeler: Koronavirüs (Covid-19)

İnsanlık tarihinin şekillenmesinde devletlerin siyasi, sosyal, sağlık, ekonomik, idari ve askeri yönetim kararları etkili olmuştur. Bunlara ek olarak doğal afetler, coğrafik koşullar, modern teknoloji gibi tali nedenler de insanlığı etkileyerek bir dizi zincirleme olaya sebebiyet vermiştir. Çalışmamızın amacı olan savaş ve kitlesel göçler ise; insanlık tarihini ve toplumları bir dizi zincirleme olaylarla; sosyo-kültürel, ekonomik, hukuki, devletlerin yönetim biçimleri ve toplum(halk) sağlığı gibi alanları derinden etkilemiş ve değiştirmiştir. Bu çalışmada, insanlık tarihi boyunca toplum sağlığını etkileyen salgın hastalıkları, savaş ve göçler bağlamında neden-sonuç ilişkisi incelenecektir. Bu doğrultuda savaş ve göçlerin toplum sağlığına etkileri incelenirken; salgın hastalıkların (pandemi) meydana gelmesinde, savaş ve göç ortamlarının bulaşıcı hastalıklar üzerinde bir rezervuar(konak) olduğu görülmüştür. Buna ilaveten salgın hastalıklara neden olan enfeksiyon hastalıklarının; uluslararası ticaret, hava ve deniz yolu ulaşımı, kontrolsüz yaşam, göç kampları gibi kontamine su kullanımı yapılan yerler, yetersiz ekipmanlarla yapılan tarım ve hayvancılık çalışmaları, adli suç örgütlerinin küresel çaplı faaliyetlerinin büyük etkisi olduğu -özellikle COVİD19 süreci boyunca- ortaya çıkmıştır. Salgınların, toplumları ve insanlık tarihini büyük ölçüde etkilemesine ilaveten savaş ve göçler gibi yapay etkiler ile de küresel alana yayılmaları daha hızlı ve kolay bir hale gelmektedir. Bu duruma örnek gösterebilmek amacıyla tarihe genel bir özetle bakılırsa; haçlı ordularının sıtma, anzak askerlerinin sıtma ve şark çıbanı, Napolyon ordularının tifo ve dizanteri, Amerikalıların kolera, veba ve AIDS, Osmanlı’nın veba ve verem, Orta doğu’nun çocuk felci ve cüzzam, Asya’nın çiçek ve frengi, Çin ve Afrika’nın cüzzam ve çiçek harici tüm enfeksiyon hastalıkları ile mücadelesi, bu toplumların tarihlerinde bir kırılma noktası haline gelmesine sebebiyet vermiştir. Günümüzde de halen devam eden 2019 yılı başlangıçlı Coronavirüs salgını, tarihteki bu kırılma noktalarına örnek olarak görülmekte; yukarıda belirtilen salgınlardan farklı olarak hemen hemen tüm kıtaları etkilediğine tanık olunmuştur. Sonuç olarak; tarih boyunca meydana gelen savaş ve göçlerin, bulaşıcı hastalıkların artmasında ve salgın boyutuna geçmesinde büyük bir etken olduğu sonucuna varılmıştır.

Anthropological Evaluations in the Context of Mass Migration and Infectious Diseases: Coronavirus (Covid-19)

: Political, social, health, economic, administrative and military management decisions of states have been effective in shaping human history. In addition, secondary causes such as natural disasters, geographical conditions and modern technology have affected humanity and caused a series of chain events. The aim of our study is war and mass migrations; human history and societies with a series of chain events; socio-cultural, economic, legal, governmental styles and community (public) health have profoundly affected and changed areas. In this study, cause-effect relationship will be examined in the context of epidemics, war and migrations that affect public health throughout human history. Accordingly, while examining the effects of wars and migrations on public health; In the occurrence of epidemics (pandemic), war and migration environments have been found to be a reservoir (host) on infectious diseases. In addition, infectious diseases that cause epidemic diseases; It has been revealed that the global activities of judicial crime organizations, especially in the COVID19 process, have had a great impact on the areas where contaminated water is used, such as international trade, air and sea transportation, uncontrolled life, migration camps, and insufficient equipment. In addition to the fact that outbreaks greatly affect societies and human history, artificial effects such as wars and migrations become faster and easier to spread to the global area. If we look at the history in a general summary to show an example to this situation; Malaria of the crusaders, malaria and oriental boils of anzac soldiers, typhoid and dysentery of Napoleonic armies, America's cholera, plague and AIDS, Ottoman plague and tuberculosis, Polio and leprosy of the Middle East, Asia's flower and syphilis, China and Africa 's struggle with all infectious diseases other than leprosy and flowers caused these societies to become a breaking point in their history. The Coronavirus epidemic that started in 2019, which still continues today, is seen as an example of these breaking points in history; Unlike the epidemics mentioned above, it has been witnessed that it affects almost all continents. As a result; It has been concluded that wars and migrations that occurred throughout the history have been a major factor in the increase of infectious diseases and their transition to epidemic dimension.

PDF

___

Acar, A., Beşirbellioğlu, B. (2005). Kuş Gribi (Avıan Influenza). TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (6), 345-353.
AFAD, (2013). Türkiye’deki Suriyeli Sığınmacılar, 2013 Saha Araştırması Sonuçları. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Yayınları, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık.
AFAD, (2014). Suriyeli Misafirlerimiz Kardeş Topraklarında. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Yayınları, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık, https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/17947/xfiles/syrian-refugees-in-turkey2013_baski_30_12_2013_tr_1_.pdf .
AFAD, (2018). Geçici Barınma Merkezleri Raporu. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Yayınları. https://www.afad.gov.tr/barinma-merkezlerinde-son-durum
Akşit, N. (1984). A’dan Z’ye Tarih Ansiklopedisi. Serhat Yayıncılık.
Ata, N. (2013). Göçle İlişkili Başlıca Paraziter Enfeksiyonlar. EKMUD Yayınları, Ankara Barosu, (1951). Cenevre Sözleşmesi, 28.07.1951. http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2014-1/12.pdf
Arkeofili (2019, Nisan 09). Büyük Atina Vebası Demokrasinin Çöküşünü Hazırladı. https://arkeofili.com/buyuk-atina-vebasi-demokrasinin-cokusunu-hazirladi/
Aydoğan S, Metintas S. (2017). Türkiye’ye Gelen Dış Göç ve Sağlığa Etkileri. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi. 2(2), 37-45.
CDC (2020,Ocak 24). Whats’s poliovirus? https://www.cdc.gov/polio/what-is-polio/index.htm
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (1998). First 500,000 AIDS cases United States 1995. MMWR Published. https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00039622.htm.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2016). Tuberculosis Data and Statistics. MMWR Published . https://www.cdc.gov/tb/statistics/default.htm
Çalık R, Tepekaya M. (2006). Birinci Dünya Savaşı Esnasında Anadolu’daki Salgın Hastalıklar ve Ermeniler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 205-228.
Doğruyol S. (2007). Göç ve Bulaşıcı Hastalıklar. 1st Disaster and Pre-Hospital Management in the Middle East Congress Atuder.
Eskiocak M, Marangoz B, Etiler N. (2016). Suriye, Türkiye ve Irak’ta Savaşın Bölgedeki Bulaşıcı Hastalıklara Etkileri. Ergin I. (Editör). Savaş, Göç ve Sağlık: Türk Tabipleri Birliği Yayınları. sayı: 978-605-9665-01-8. http://www.ttb.org.tr/kutuphane/siginmacilar_rpr.pdf.
Eskiocak M, Saltık A. (2018). Bağışıklama Hizmetlerinin Temel Bileşenleri. Relief Web STED. 1997; 6(11). https://reliefweb.int/report/syrian-arab-republic/syria-cvdpv2outbreaksituation-report-37-13-march-2018.
Ergönül, Ö. (2016). Enfeksiyon Hastalıkları Epidemiyolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi,32(Ek sayı):1- 7, doi:10.5222/otd.2016.001
Gölçek, G.Ş. (2019). Nükleer Silahların Adil Savaş Kuramındaki Yeri: Hiroşima ve Nagazaki Deneyimleri. FSCONGRESS 2019-2 Fıscaoeconomıa Internatıonal Congress On Social Sciences.
Hussain H, Akhtar S, Nanan D. (2003). Prevalence of and risk factors associated with Mycobacterium tuberculosis infection in prisoners. North West Frontier Province, Pakistan, Int J Epidemiol ;32:794–99.
Joint United Nations Programme on HIV/AIDS (UNAIDS). (2018). Global HIV & AIDS statistics — 2018 Fact Sheet. http://www.unaids.org/en/resources/fact-sheet.
Kılıç O. (2004). Genel hatlarıyla dünyada ve Osmanlı devletinde salgın hastalıklar. Fırat Üniversitesi Rektörlüğü Orta Doğu Araştırmaları Merkezi Yayınları, No:6, Tarih Şubesi Yayınları No:5, Elazığ.
Kırık M., A. Özkoçak, V. (2020). Yeni Dünya Düzeni Bağlamında Sosyal Medya ve Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Pandemisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 45, Nisan 2020, 133-154.
Klimud (t.y.). Grip. https://www.klimud.org/public/uploads/files/domuz_gribi_bilgilendirme.pdf
Klaus S.N., Frankenbur, S., Ingber, A. (1999). Epidemiology of cutaneous leishmaniasis. Clin Dermatol. Sayı 17: 257-60.
Lugo, M. J. M. (2020 Nisan 16). COVID-19 in Post-Truth Societies, https://www.caracaschronicles.com/2020/04/16/covid-19-in-post-truth-societies
Medicalpark (2020). Kolera nedir? https://www.medicalpark.com.tr/kolera-nedir/hg-1850
Meuleau, M. (1978). Bordaş/ Laffont Dünya Tarihi Ansiklopedisi Antik Çağ. Cilt 2, Yener Yayınevi İstanbul.
München Saur, K.G. (1994). Encyclopedia of world problems and human potantial. Vol 1: World problems-Organization descriptions. 31 st edition, 1994/95. ISBN. 3-598-22221-1, New Providence.
National AIDS Trust. (2018). About world AIDS day. http://www.worldaidsday. org/about
Özkoçak, V. (2018). Antropometrıc Technıques Used For Determınıng Aesthetıc Anatomıcal And Anthropologıcal Structure. Eurasian Academy of Sciences Eurasian Art & Humanities Journal Volume:9 S:30- 38.
Özkoçak, V., & Özdemir, F. (2018). Age-Related Changes in The External Noses Of The Anatolian Men. Aesthetic Plastic Surgery, 42(5), 1336-1342.
Özkoçak, V.,Koç,F., Gültekin,T. (2020). Pandemilere Antropolojik Bakış: Koronavirüs (Covid-19) Örneği. Turkish Studies, eISSN: 1308-2140. https://www.researchgate.net/profile/Vahdet_Oezkocak/publication/341327472_Turkish_Studies_Pandemilere_Antropolojik_Bakis_Koronavirus_Covid19_Ornegi_Anthropological_Overview_of_Pandemics_Coronavirus_Covid19_Example/links/5ebb345ea6fdcc90d67228e6/Turkish-Studies-PandemilereAntropolojik-Bakis-Koronavirues-Covid-19-Oernegi-Anthropological-Overview-ofPandemics-Coronavirus-Covid-19-Example.pdf
Ponting, C. (2000). Dünyanın Yeşil Tarihi- Çevre ve Büyük Uygarlıkların Çöküşü. A. Başcı-Sander (Çev.). Sabancı Üniversitesi Yayınları.
Sezen, İ., Turan, M., Kaya, A.A. (2018). Türkiye’deki Suriyeli Misafirler ve İlişkilendirilen Bulaşıcı Hastalıklar. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(4) 119- 127.
Sirman, Alp. (2020). Tarih Boyunca Salgınlar ve Covid19. Popular Science Türkiye. Nisan 2020/04, Sayı:96.
Surveillances, V. (2020). The Epidemiological Characteristics Of An Outbreak Of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVİD-19). China, China CDC Weekly, 2(8), 113-122.
Sustainale Development Goals, UN (2020, Mayıs 05). Ensure Healthy Lives And Promote WellBeing For All At All Ages. https://www.un.org/sustainabledevelopment/health/
Spinney, L. (2017). Pale Rider: The Spanish Flu of 1918 and How It Changed the World. Public Afairs, ISBN: 978-1610397674.
T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (2018, Mayıs) Dünyada Göç. http://www.goc.gov.tr/files/files/5_y%c4%b1l-kitapcik(1).pdf.
T.C. Sağlık Bakanlığı (2020, Ocak 20). Seyahat Sağlığı Rehberi. https://www.seyahatsagligi.gov.tr/Site/SaglikBilgisi/SYR
T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü. (2009). Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar (CYBE/HIV/AIDS). Sağlık Bakanlığı Yayın.
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Dairesi Başkanlığı. HIVAIDS İstatistikleri. Sağlık Bakanlığı Yayın. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bulasicihastaliklar/862-hivaids/1135-h%C4%B1v-aids-istatislik.html.
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2013). HIV/AIDS tanı tedavi klavuzu, Ankara.
Sağlık Bakanlığı Yayın No: 919. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/ Bulasicihastaliklar-db/hastaliklar/HIV-ADS/Tani-Tedavi_Rehberi/hiv_aids_tani_tedavi_ rehberi_2013.pdf.
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2018). HIV/AIDS tanı kılavuzu. Ankara. Sağlık Bakanlığı Yayın https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/Bulasici-hastaliklar db/hastaliklar/HIVADS/Tani_Klavuzu/HIV-AIDS_Tani_Klavuzu.pdf.
T.C. Sağlık Bakanlığı (2004). Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Standart Tanı, Sürveyans ve Laboratuvar Rehberi. Sağlık Bakanlığı Yayın. Ankara, 2004, S:34.
Taşkın, D., Özkoçak, V., Koç, F. (2019). Adli Bilimler Perspektifinden 2024 Dünya İnsani Programlarının Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. IJOPEC Publication Current Debates in Social Sciences Vol. 30 December 2019.
Toraks Derneği (2020). 1918 İspanyol Gribi salgını ve Biz https://www.toraks.org.tr/halk/News.aspx?detail=5787 U.S. Department of Health and Human Services. (2019). A Timeline of HIV and AIDS. https://www.hiv.gov/hiv-basics/overview/history/hiv-and-aids-timeline.
UNAIDS. (2014). Fast-Track: ending the AIDS epidemic by 2030. http://www. unaids.org/sites/default/files/media_asset/JC2686_WAD2014report_en.pdf.
UNIADS. (2016). Political Declaration on HIV and AIDS: On the Fast Track to Accelerating the Fight against HIV and to Ending the AIDS Epidemic by 2030. http://www.unaids. org/sites/default/files/media_asset/2016-political-declaration-HIV-AIDS_en.pdf.
United Nations Population Fund (UNFPA) (2018). HIV and AIDS. https://www.unfpa. org/hiv-aids. United Nations Population Fund (UNFPA) ve Joint United Nations Programme on HIV/AIDS
(UNAIDS). (2017). HIV Prevention 2020 Road Map. https://www.unfpa.org/ publications/hiv-prevention-2020-road-map.
WHO (2020). Q&A on coronaviruses (COVID-19). https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/question-and-answershub/q-a-detail/q-a-coronaviruses
Tözün, M., Sözmen, K. M. (2014). Halk Sağlığının Tarihsel Gelişimi ve Temel Kavramları. Smyrna Tıp Dergisi, 58-62.
Yavuz, H. (2013). Tarımda Riskli Sağlık Davranışları ve İlişkili Faktörler. T.C. Harran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı ABD, Yüksek Lisans Tezi, Şanlurfa.
Yücel, B., Görmez, A. (2019). SARS-Corona Virüsüne Genel Bakış. Türkiye Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 2(1), 32-39.
Özdemir, H. (2005). Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Yang, R., Anisimov, A. (2016). Yersinia pestis: Retrospective and Perspective. China: Advances in Experiment Medicine and Biology, Springer Science and Business Media Dordrecht Publisher.
Yanık, M. (2018). Biyopsikososyal Model ve Doğru Nefes Alıp Verebilme. http://www.medaimyanikklinigi.com/biyopsikososyal-model-ve-dogru-nefes-alipverebilme/#:~:text=Hastal%C4%B1klar%C4%B1n%20v%C3%BCcudumuzdaki%20h%C 3%BCcrelerde%20bir%20bozulmadan,ve%20fiziksel%20uyar%C4%B1lara%20oldu%C4 %9Fu%20gibi
Çalışır, C.H. (2016). Göç ve Tüberküloz. Klimik Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği, 10, 3-49.
T.C. Sağlık Bakanlığı (2015). https://www.saglik.gov.tr/TR,1281/cocuk-felci-destek-asilamacalismalari.html
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2018). HIV/AIDS tanı kılavuzu. Ankara. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/Bulasici-hastaliklardb/hastaliklar/HIVADS/Tani_Klavuzu/HIV-AIDS_Tani_Klavuzu.pdf. Erişim Tarihi: 05.04.2020.
T.C. Sağlık Bakanlığı. 07. 06. 1996 tarihli ve 3403 sayılı Ulusal AIDS Komisyonu kuruluş onayı United Nations Population Fund (UNFPA). HIV and AIDS. Erişim adresi: https://www.unfpa. org/hiv-aids. Erişim Tarihi: 06.06.2020
UNİCEF (2014). https://www.unicef.org/turkey/bas%C4%B1nb%C3%BCltenleri/iraktaki- %C3%A7ocuk-felci-vakas%C4%B1n%C4%B1n-ard%C4%B1ndan-ilk-toplu a%C5%9F%C4%B1-kampanyas%C4%B1-ba%C5%9Flat%C4%B1ld%C4%B1