KIBRIS SORUNUNUN TARİHİ GELİŞİMİ (1950-1983)
Adanın ismini kına çiçeğinden aldığı söylenmekle beraber ada ismini adada bolca bulunan bakır madeninden aldığı ifade edilmektedir. Ada tarihte sayıları on beşi bulan devletler tarafından himaye altına alınmıştır. Ada Türkler tarafından 1571’de fethedilmiştir. İskân politikaları çerçevesinde Anadolu’da adaya Türkler yerleştirilmişlerdir. Ada hem kültürel yönden hem coğrafi açıdan Anadolu’nun en yakın parçasıdır. Osmanlı Devleti’nin 1877-1878 yılarında yaptığı Osmanlı Rus savaşından istifade eden İngiltere, adayı Osmanlıdan mülkiyeti Osmanlı’da kalmak şartıyla kiralamıştır. Fakat İngiltere 1.Dünya Savaşı sırasında tek taraflı olarak adayı ilhak ettiğini ilan etmiştir. Lozan Antlaşmasıyla adanın İngiltere kontrollünde olduğu kabul edilmiştir. Bu esnada adada bulunan Türklere çifte hak verilmiştir. Adadaki Türkler İngiliz vatandaşı olabileceği gibi Türkiye’ye de göç edebilirdi. Adanın İngiliz kontrolüne geçmesi Yunanistan’ı sevindirmiştir. Zira adanın sonunda megali idea doğrultusunda Yunanistan’a bağlanacağı umudu artmıştır. Lozan’la beraber Türkiye, Yunanistan ve İngiltere garantör devlet olmuşlardır. Adada huzursuzluklar artınca 1959-1960 yıllarındaki görüşmeler sonucu adada Cumhuriyet dönemi başlamış fakat adadaki cumhuriyet çok kısa ömürlü olmuştur. Adada hakimiyet kurmaya çalışan Rumlar Türkleri yok sayarak adada tek başına devlet ideali oluşturmuş bu uğurda adadaki Türkleri yok etme planları yapmışlardır. Adadaki katliamda yüzlerce Türk’ü şehit etmişlerdir. Türkiye bu olumsuz gelişmelerin akabinde garantör devlet hakkını kullanarak 1974 de adaya müdahale etmiş ve bugünkü Kuzey Kıbrıs Türk Devleti’nin temelleri atılarak adada 1983 yılında bağımsız Türk devleti kurulmuş fakat bu devleti tek tanıyan Anavatandaki kardeş devlet Türkiye Cumhuriyeti Devleti olmuştur. Bu çalışmada, Kıbrıs sorunu hakkında detaylı inceleme yapılmıştır. Bulgular ışığında; Kıbrıs sorunu ortaya konmaya çalışılmıştır. Araştırma verileri, döneme ilişkin arşiv kaynakları, süreli yayınlar, tetkik eserlerden oluşturulmuştur.
THE HISTORICAL PERSPECTIVE OF CYPRUS ISSUE (1950- 1983)
The island is said to have taken its name from the henna bush, and is taken from the copper mine, which is abundantly found in the island. The island has been under the protection of fifteen states in the history. The island was conquered by the Turks in 1571. Within the framework of resettlement policies, Turks were settled in Anatolia. The island is the closest part of Anatolia both from the cultural and geographical point of view. The United Kingdom, which benefited from the Ottoman Russian war that the Ottoman State made in the years 1877-1878, rented the island on the condition that the property of the Ottoman Ottoman was to stay in the Ottoman Empire. But England declared unilaterally annexing the island during the First World War. It has been accepted that the Lausanne Treaty had the British control of the island. At this time, the Turks in the island were given double rights. In this context, Turks on the island would be able to migrate to Turkey and can also be a British citizen. The passing of the island to the British pleased Greece. The hope that the island will eventually join Greece in the end of the megal idea has increased. After Lausanne, Turkey, Greece and Britain have been the guarantor states. As the unrest in the island increased, the Republican period started in 1959-1960, but the republic in the island became very short-lived. The Greek Cypriots, who tried to dominate the island, ignored the Turks and made plans for destroying the Turks on the island. They killed hundreds of Turks and Turks martyrized. Following these negative developments, Turkey intervened on the island in 1974 using its right of guarantor states. The foundation of the present day Turkish Cypriot State was laid down and an independent Turkish state was established in 1983 in the island. However, this state is only recognized by the Republic of Turkey.
___
- Fon No:30-100-Kutu No:38, Dosya No:227, Sıra No:11
- Fon No:30-100-Kutu No:64, Dosya No:394, Sıra No:29
- Fon No:30-100-Kutu No:38, Dosya No:227, Sıra No:16
- Fon No:30-100-Kutu No:64, Dosya No:394, Sıra No:2
- Fon No:30-100-Kutu No:64, Dosya No:394, Sıra No:7
- Fon No:30-100-Kutu No:124, Dosya No:886, Sıra No:18
- Fon No:30-100-Kutu No:124, Dosya No:886, Sıra No:19
- Fon No:30-100-Kutu No:40, Dosya No:241, Sıra No:14
- Fon No:30-100-Kutu No:21, Dosya No:121, Sıra No:11
- Fon No:30-100-Kutu No:37, Dosya No:226, Sıra No:8
- Fon No:30-100-Kutu No:38, Dosya No:227, Sıra No:1
- Fon No:30-100-Kutu No:724, Dosya No:454, Sıra No:3
- Fon No:30-100-Kutu No:64, Dosya No:398, Sıra No:11
- Fon No:30-100-Kutu No:38, Dosya No:228, Sıra No:1
- Fon No:30-100-Kutu No:22, Dosya No:128, Sıra No:3
- Fon No:30-100-Kutu No:40, Dosya No:326, Sıra No:20
- Fon No:30-100-Kutu No:23, Dosya No:133, Sıra No:7
- Fon No:30-100-Kutu No:72, Dosya No:455, Sıra No:5
- Fon No:30-100-Kutu No:38, Dosya No:277, Sıra No:10
- Fon No:30-100-Kutu No:24, Dosya No:136, Sıra No:4
- Fon No:30-100-Kutu No:16, Dosya No:89, Sıra No:10
- Fon No:30-100-Kutu No:17, Dosya No:98, Sıra No:3
- Cumhuriyet Gazetesi (1949). 16 Ocak.
- Vatansever, M. (2012). “Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi” Dokuz Eylül Üniversitesi. Hukuk
Fakültesi Dergisi. Cilt 12, Özel Sayı, 2010, Basım Yılı 2012, s.1487
- Akkuş, T. M. (2009). “1950-1965 Yılları Arasında Kıbrıs Sorunu İle İlgili Basın -Yayın Araçlarında
Yer Alan Değerlendirmelere Örnekler”, Kıbrıs Türk Kültür Derneği. Birinci Uluslar Arası
Kıbrıs Sempozyumu. (Yayına Hazırlaya: Ulvi Keser ) Ankara.
- Apuhan, F. (2017). 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ve Bingöllü Kıbrıs Gazileri, Yüzüncü Yıl
Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Van.
- Çay, A. (1989). Kıbrıs’ta Kanlı Noel-1963, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ankara
- İkizer, H. (2009). “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Gerçeği”, Kıbrıs Türk Kültür Derneği Birinci
Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu (Yayına Hazırlayan; Ulvi Keser) Ankara.
- Kılıç, F. (2017). “Türkiye’den Kıbrıs’a Yapılan Eğitim Yardımı: Kıbrıs’ta Yeni Türk Alfabesinin
Öğretimi”, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and
History of Turkish or Turkic Volume 12/19, p. 127-142 DOI Number:
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12136 ISSN: 1308-2140, Ankara-Turkey
- Mutlu, H. (2007). Kıbrıs Türk Mukavemet Teşkilatı, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve
İnkılap Tarihi Enstitüsü. Ankara.
- Sabahattin, İ. (1992) Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Doğuşu-Çöküşü ve KKTC’nin Kuruluşu (1960-1983),
Akdeniz Haber Ajansı Yayınları. İstanbul.
- Serter, V. Z. (2014). Adım Adım... Kıbrıs Cumhuriyeti (1960-1963), Genelkurmay Personel
Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları. Ankara
- Sisav Vakfı. (1990). Kıbrıs Sorunu -Gelişmeler ve Görüşler, İstanbul.
- Tamçelik, S. (2013). “Kıbrıs’ta BM Tarafından Gerçekleştirilen Toplumlararası Görüşmelerin
Safhaları Ve Analitik Özellikleri”, Turkish Studies - International Periodical For The
Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/5 Spring 2013, p. 733-
778, Ankara-Turkey
- Tamçelik, S. (2013). “BM Güvenlik Konseyi’nin Kıbrıs’la İlgili Aldığı Bazı Kararların Özellikleri
Ve Analitik Değerlendirmesi (1964-1992)”, Turkish Studies - International Periodical For
The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/12 Fall 2013, p. 1229-
1268, Ankara-Turkey
- Turan, S. (2009). “Jeopolitik Açıdan Kıbrıs’ın Türkiye İçin Önemi ve Realpolitik Bağlantısı (1950-
1960)”, Kıbrıs Türk Kültür Derneği. Birinci Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu, (Yayına
Hazırlaya: Ulvi Keser) Ankara.
- Altun, M. (2016) Kıbrıs Olayları (1960-1974) ve Gaziantep Gazileri. Gaziantep Üniversitesi,
(Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep
- Emek, F. A. (2014). 1958-1974 Yılları Arasında Kıbrıs’ta Yerel Basında Rum Mezalimi, (Adnan
Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi), Aydın.
- Erol, H. (2014). Kıbrıs Politikalarında Lider Rauf Denktaş’ın Rolü, (Türkiyat Araştırmaları
Enstitüsü, Doktora Tezi), İstanbul.
- Karaca, E. (2010). Türk Basınında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Kuruluş Süreci ve Türkiye’nin
Kıbrıs Politikası (1975-1983), (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora
Tezi),
Ankara.
- Nas, F.(2013). Uluslararası Alanda Kıbrıs Sorunu (1960-1965), (Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi), Niğde.
- Tansel, Ö. (2010). Demokrat Parti Dönemi Kıbrıs Politikası, (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi), Ankara.
- Tosun, Y. (2012). 2. Dünya Savaşından Sonra 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı ve Çevre Ülkelerin Soruna
Bakışı, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlke ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans
Tezi), İzmir.