Kıbrıs Şer’iye sicillerine göre XVIII. yüzyılın ilk yarısında Kıbrıs’ta kurulan para vakıfları (Vakf-ı Nükûd)

İslâm medeniyetinin vakıf kurumu dâhilinde mütalaa edilen ve Osmanlı öncesi dönemde kurulmaya başlanan nakit para vakıfları (vakf-ı nükûd) Osmanlı Devleti‟nin farklı coğrafyalarında tatbik edilmiş uygulamalardan biridir. Kıbrıs‟ın Osmanlı toprakları arasına katılmasının üzerinden yarım asır geçmeden, XVII. yüzyıl başlarında Kıbrıs‟ta da para vakıflarının kurulmuş olduğu anlaşılmaktadır. Kıbrıs‟taki ilk örnekleri XVII. yüzyıl başlarında görülen para vakıfları XVIII. ve XIX. yüzyıllarda da kurum olarak varlığını sürdürmüş ve birçok para vakfı kurulmuştur. Hem kadınlar hem de erkekler tarafından kurulan nakit para vakıfları genel olarak “muamele-i Şer„iyye” yoluyla işletilmişlerdir. Çalışmamızın amacı, XVIII. yüzyılın ilk yarısında Kıbrıs‟ta kurulmuş olan para vakıflarının hukukî statülerini, kuruluş Şartlarını ve amaçlarını, işleyişlerini ve vakfedilen paraların miktarı gibi konuları ele alarak genel bir değerlendirme yapmaktır.

Accordıng to the records of Kadı’s Nicosia Court, the money foundations which founded In Cyprus In the first period Of 18th century

The Vakf-ı Nükûd (money foundations) were established in the Ottoman Empire in the 15th century. But these foundations were legalised by Şeyhülislam Ebüssuud Efendi in the 16th century.These foundations were founded in Cyprus in the 18th century but we have not seen any detailed researches concerning these foundations. There are not any researches or knowledge about these foundations. Acccording to the records of the Nicosia Cadi‟s Court, these foundations were founded in the early of 18th century, too. These foundations were set up by men or women. These persons determined the conditions of working of the vaqf and they were registered in the records of the Nicosia Cadi‟s Court. The aim of this study is to reveal the money foundations founded in the earyl of 18th century, their legal statutes, the conditions of foundations, the goals of foundations and their methods of working. We will, also compare these foundations with the other money foundations founded in the Ottoman Empire and avaluate our findings. In this present study it will be used the records of the Nicosia Cadi‟s Court.

___

  • a. ARŞİV BELGELERİ (KKTC Millî Arşiv ve Araştırma Dairesi’nde Bulunan Kıbrıs Şer’iye Sicilleri Fotokopileri)
  • 1. Ali Beşe ibn-i Abdullah Vakfı, KŞS, Defter No: 3.
  • 2. Çeribaşı Hüsrev Bey Vakfı, KŞS, Defter No: 3.
  • 3. Ali Kethüda bin Abdullah Vakfı, KŞS, Defter No: 3.
  • 4. Es-Seyyid Seydi Kethüda Vakfı, KŞŞ, Defter No: 4.
  • 5. Hatice Hatun Vakfı, KŞŞ, Defter No: 4.
  • 6. Rukiye Hatun Vakfı, KŞŞ, Defter No: 4.
  • 7. Sitti Bint-i Abdi Hatun Vakfı, KŞŞ, Defter No: 4.
  • 8. Şaşı Cemile bint-i Abdülkadir Hatun Vakfı, KŞS, Defter No: 7.
  • 9. Kara Meryem Hatun Vakfı, KŞS, Defter No: 8.
  • 10. Mümine bint-i el-Hâc Mustafa Hatun Vakfı, KŞS, Defter No: 10.
  • 11. El-Hâc Ahmet bin Osman Vakfı, KSS, Defter No: 10.
  • 12. Bîcan bint-i Beşir Vakfı, KŞS, Defter No: 10.
  • 13. Çorbacı Mustafa Ağa bin Nurullah Vakfı, KŞS, Defter No: 11.
  • 14. El-Hâc Mustafa bin İvaz Vakfı, KŞS, Defter No: 12.
  • 15. Hatice bint-i Abdullah Vakfı, KŞS, Defter No: 12.
  • 16. Hanım Bint-i Halil Vakfı, KŞS, Defter No: 12.
  • 17. Durdu bint-i Hasan Vakfı, KŞS, Defter No: 14.
  • 18. Emir Ağa-zâde es-Seyyid Ali Ağa Vakfı, KŞS, Defter No: 15.
  • 19. Hasan Ağa ibn-i Hacı İsmail Vakfı, KŞS, Defter No: 15.
  • 20. Gülsüm bint-i Derviş Vakfı, KŞS, Defter No: 16.
  • 21. Fatma Hatun bint-i Hüseyin Ağa, KŞS, Defter No: 16.
  • b. RESMÎ YAYINLAR
  • 1. TC Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, Ankara 2000.
  • 2. KKTC Vakıflar Genel Müdürlüğü, Kıbrıs Vakıfları, Lefkoşa 1997.
  • c. KİTAPLAR VE MAKALELER
  • AKGÜNDÜZ Ahmet, Osmanlı Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, TTK Yayını, Ankara 1998.
  • KELEŞ Hamza, “Osmanlılarda 19. Yüzyıldaki Para Vakıflarının İşleyiş Tarzı ve İktisadî Sonuçları Üzerine Bir Çalışma”, GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:21, Ankara 2001, Sayı: 1, s.189-207.
  • KÜTÜKOĞLU Mübahat, Osmanlı Belgelerinin Dili, Kubbealtı Neşriyâtı, İstanbul 1998.
  • ÖZTÜRK Nazif, Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1995.
  • ÖZKUL Ali Efdal, Kıbrıs’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi 1726-1750, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
  • ŞİMŞEK Mehmet, “Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerine Münakaşalar”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XXVII, Ankara 1985, s.207-220.
  • PAMUK Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Para, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000.
  • TOK Özen, Kayseri Para Vakıfları, Kayseri 2008.