KERBELA MERSİYELERİNDE HZ. MUHAMMED

İslam ve insanlık tarihinin en üzücü ve dehşetli hadiselerinden birisi hiç şüphesiz ki Kerbela hadisesidir. Bu elim hadise, tarihe kara ve kanlı bir leke olarak geçmiş ancak günümüze kadar etkisini yitirmeden gelmeyi başarabilmiştir. Kerbela hadisesinin yüzyıllar boyunca tarihî, siyasî, itikadî, toplumsal, edebî vb. pek çok sonucu ortaya çıkmış. Kerbela hadisesi kendisine has toplumsal geleneklerin ve edebî ürünlerin ortaya çıkmasını sağlamış, klasik edebiyatımıza genel anlamda Kerbela mersiyeleri, daha özelde ise maktel / maktel-i Hüseyn adında bir tür olarak yansımıştır. Kerbela hadisesi ve Hz. Hüseyin ile ilgili mersiye söyleme geleneği hadisenin hemen akabinde Arap edebiyatında ortaya çıkmış, günümüze kadar farklı din ve milletlere mensup sanatçılarca çok sayıda eser verilmiştir. Türk edebiyatında da bilinen ilk örnekleri XV. yüzyılda görülmeye başlanan Kerbela mersiyeleri ve maktel-i Hüseyinler, klasik edebiyatın her döneminde en fazla eser verilen türlerin başında gelmektedir. Bu eserlerde Kerbela hadisesi ile öncesi ve sonrasında yaşanan olaylar duygusal bir şekilde dile getirilmiştir. Kerbela mersiyeleri ve maktellerde anlatılanlar, farklı şahsiyetlerle ilintili olarak ele alınmıştır. Bu eserlerde Kerbela hadisesi ve Hz. Hüseyin bağlamında bahsi en fazla geçen şahıslardan birinin de, Hz. Hüseyin’in dedesi olması sebebiyle Hz. Muhammed olduğu görülmektedir. Şairler eserlerinde kimi zaman yaşananları Hz. Muhammed’e şikâyet ederken kimi zaman ondan şefaat dilemektedirler. Bu çalışmada Hz. Muhammed’in Kerbela mersiyelerinde hangi özellikleri ile yer aldığı Hz. Hüseyin ile olan münasebeti çerçevesinde ele alınmıştır.

PROPHET MOHAMMED IN THE KERBALA ELEGIES

Kerbela event is undoubtly one of the most saddening and terryfying event both muslim history and throughout the human history. This terryfiying event is known bloody event in the history but its effects go on until now. Kerbela event caused lots of results such as economical, political, social, historical and literal for centuries. This event caused special customs and literal pieces and also it reflects our classical literature in generally as Kerbela elegy and in private reflects as maqtel-i Huseyn. The singing elegy tradition about Kerbela event and Hz. Huseyin first seen in Arabic literature after the Kerbela event but in different religion and nations so many artists gave lots of pieces. Kerbela elegies and Maqtel-i Huseyins which are seen in the 15th century and also known the first examples are the most prolific pieces of classical literature in every era. In these pieces Kerbela event and before-after are reflected in a emotional tone. The things which are said in Kerbela event and maktels are about different characters. In these pieces Hz Mohammed is seen in lots of parts as he is the grandfather of Hz Huseyin in the concept of Kerbela event and Hz Huseyin. Poets sometimes complain about the events to Hz Mohammed and from time to time they want backing from him. In this study Hz Mohammed’s position about Kerbela elegies and his relationship between Hz Huseyin is studied.

___

  • Ahme, Mahrukh (1395). Edebiyyât-ı Âşûrâyî, Seyr-i Tehevvol o Tekâmol-i Ân Der-Edeb-i Fârsî. Âyeti Bûstân, 1/3. Ahmet Cevdet. (1966). Kısas-ı Enbiya ve Tevârih-i Hulefâ. İstanbul: Bedir Yayınevi.
  • Akkoyun, Tuğba. (2015). Lami’î Maktel-i İmam Hüseyin inceleme- çeviri yazı-sözlük. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Akkuş, Metin (2006). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar. Erzurum: Fenomen Yayınları.
  • Akyüz, Vecdi (1991). Hilâfetin Saltanata Dönüşmesi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • Ali Salih, Salih (1408/hk). er-Ravdatu’l-Muhtâre. Kum:İntişârât-ı Şerîf Rıza.
  • Arab, Abbas, Şerbetdar, Hasan Ali (1392/hş). Resâ-yı İmâm Huseyn Der-Esş’âr-ı Arabî-yi Endelus. Fasl-nâme-i Edebiyyat-ı Şi’e, Yıl: 1 Sayı: 3.
  • Arslan Mehmet, Erdoğan Mehtap (2009). Kerbelâ Mersiyeleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Arslan, Harun. (2001). Kitab-ı Maktel-i Âl-i Resul: Giriş-metin-inceleme-sözlük- adlar dizini. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Canım, Rıdvan (2012). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları.
  • Çağlayan, Bünyamin (1997). Kerbela Mersiyeleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Demirel, Özlem. (2007). Âşıkî’nin Maktel-i Hüseyin’i Üzerine Dil İncelemesi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Eren, Hulusi. (2014). Dârendeli Kâtipzâde Bekâyî-Maktel-i Hüseyn (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük Dizin). Yüksek Lisans Tezi Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Fesenkarî, Hoccetollah, Ca’ferpur, Milad (1392/hş). Berresî-yi Zîbâ-şinâkhtî-yi Nekhostîn Şi’r-i ‘Âşûrâyî, Fasl-nâme-i Edebiyyât-ı Dînî, Sayı:4
  • Güder, Nurcan Öznal (1997). Kastamonulu Şazi Maktel-i Hüseyin. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Güngör, Şeyma. (1985). Fuzûlî’nin Hadikatü’s-Sü’edâ’sı. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
  • Güngör, Şeyma (2003). “Maktel-i Hüseyin”, TDVİA, Cilt:27, Ankara: Diyanet Vakfı Neşriyatı. İmâmî, Nesrollah (1374). Kisâyî-i Mervezî Zendegî o Şi’r-i Û. Tahran: İntişârât-ı Câmî
  • İsen, Mustafa (1993). Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Karahan, Abdülkadir (1939). Anadolu Türk Edebiyatında Maktel-i Hüseyinler. İstanbul, İÜ Mezuniyet Travayı.
  • Köksal, M. Asım (1984). İslam Tarihi Hz. Hüseyin ve Kerbela Faciası. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Menteş, Jale Zümrüt. (2013). Kemterî İbrahim Maktel-i İmam Hüseyin inceleme-çeviri yazı-sözlük.
  • Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Mücâhidî, Muhammed Ali. (1379/hş). Şukûhı Şi’r-i Âşûrâ der-Zebân-ı Farsî. Kum: İntişârât-ı Peyk-i Celâl.
  • Öz, Mustafa (2002). “Kerbela” TDVİA Cilt:25, Ankara: Diyanet Vakfı Neşriyatı.
  • Özçelik, Kenan. (2008). Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyn (İnceleme- Metin-Sözlük). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Reyşehrî, Muhammed, (1380/hş). Mîzânu’l-Hikme. (Dördüncü Baskı). Kum: İntişârât-ı Defter-i Teblîgâtı İslâmî.
  • Rusta, Cemşîd, Karaçâhî, Saîde (1395). Vakavi-yi Câyigâh-ı Siyâsî – Mezhebî-i Kitâb-ı Ravzatu’şŞuhedâ-yı Mîrzâ-yı Kâşifî. Sayı:1. Sahibkarî, Zebîhollâh (1379). Seyrî Der-Mersiye-i Âşûrâyî. Tahran: İntişârât-ı Âşûrâ.
  • Seyyidî, Seyyid Huseyn, Ostâdî, Hûşeng (1388/hş). Tecellî-i Âşûra vo İnkılab-ı Hoseynî Der-Şi’r-i Şi’e. Edebiyyât-ı Tetbîkî, 2/8.
  • Şubber, Cevad (1388/hk). Edebu’t-Taf ev Şu’arâu’l-Huseyn (Birinci Baskı). Beyrut: Muessesetu’lE’lemî Li’l-Metbû’ât.
  • Tabatabayî, Seyyid Mehdî, (1389/hş). Berresi-yi Zendegî-yi Kisâyî-i Mervezî Ber-Esâs-i Khânişi Cedîd Ez-Kasîde-i Lâmiyye. Mecelle-i Tarikh-i Edebiyyat, 3/62.
  • Taha Hamide, Abdulhasib, (1968). Edebu’ş-Şi’a ilâ Nihâyeti’l-Karni’s-Sanî el-Hicrî. Mısr: Matba’atu’s-Sa’âdet.
  • Tehrânî, Agabozorg (1403/hk). ez-Zeri’a ilâ Tesanîf-i’ş-Şi’a. Beyrut: Daru’l-Edvâ.
  • Topuzoğlu, Tevfik Rüştü (1994) “Ebü’l-Esved ed-Düelî”, TDVİA, Cilt:10, İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyatı.
  • Yâhakkî, Muhammed Cafer, Ferzad Abdulhuseyn. (1386/hk). Târikh-i Edebiyyât-ı Îrân o Cehân 2. (Yedinci Baskı). Tahrân: Şirket-i Çâp o Neşr-i Kitâphâ-yı Dersî-i Îrân.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, “Şefaat”, TDVİA, Cilt:38, İstanbul: Diyanet Vakfı Neşriyatı.
  • Yazar, Sadık (2009). XVI. Asır Şairlerinden Eğirdirli Şerifî’nin Şevâhidü’ş-Şühedâsı, Turkish Studies Volume 4/2, 10.7827/TurkishStudies.663.
  • Yüksel, Yahya. (2012). Nevruz Bin İsa’nın Manzume-i Kıssa-i Kerbelası (Varak 70a-139b). Yüksek Lisans Tezi. Ordu: Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.