Kentsel Dönüşüm Sürecindeki Gecekondu Bölgelerinde Ortaya Çıkan Toplumsal Sorunlar: Sarıyer-Derbent Mahallesi Örneği

Kırdan kente göçle birlikte kentlerde nüfusun sürekli olarak artması, kentin ekonomik, siyasal ve sosyokültürel yapısında önemli değişimleri beraberinde getirmiştir. Plansız artan nüfus, konut ve alt yapı gibi sorunlara kentlerin çözüm bulamaması gecekondulaşmanın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Kentleşmenin plansız şekilde gerçekleşmesi, imar yasalarının yetersizliği ve kamu arazilerinin rasyonel şekilde değerlendirilememesi, kent merkezlerinin çarpık kentleşmesine yol açmış ve bu süreçte kentsel dönüşüm uygulamaları ön plana çıkmıştır. Nitekim bu uygulamaların, bireylere yeni yaşam alanları sunma, yaşam şartlarını iyileştirme ve konutlardaki kalite düşüklüğünü ortadan kaldırma gibi olumlu yönleri bulunsa da olumsuz olarak ifade edilecek birçok ekonomik ve toplumsal soruna da yol açmıştır. Bu çalışmada, kentsel dönüşüm sürecinde gecekondu mahallelerinde ortaya çıkan sorunların ve bunların toplumsal yansımalarının tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Dolayısıyla çalışmada kentsel dönüşümün toplumsal boyutu ele alınarak, kentsel dönüşüm uygulanması planlanan gecekondu mahallelerinde yaşayan bireylerin karşılaştıkları sorunlar ve bunun yaşamlarına nasıl yansıdığı üzerinde durulmaktadır. Çalışma survey (tarama) araştırmasıdır. Buna göre çalışmada Sarıyer Derbent Mahallesi örneğinden hareketle, gecekondu bölgelerindeki halkın kentsel dönüşümle ilgili görüşleri ve bu süreçte ortaya çıkan sorunları ele alınmıştır. Alandan elde edilen veriler doğrultusunda kentsel dönüşüm sorunlarının toplumsal etkileri açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışma sonucunda kentsel dönüşüm sürecinin Derbent Mahallesi halkını ekonomik ve sosyo-kültürel anlamda olumsuz etkilediği ve ortaya çıkan sorunların mahalle halkının kentsel dönüşüm projelerini destekleme davranışını farklılaştırdığı tespit edilmiştir.

Social Problems Occurred in Slums in Urban Transformation Process: Sarıyer-Derbent Neighborhood Sample

With migration from The Country side to the city, the continuous increase of the population in cities has led to significant changes in the economic, political and socio-cultural structure of the city. The inability of cities to find solutions to problems such as unplanned population, housing and infrastructure has led to the emergence of slums. The unplanned realization of urbanization, the lack of zoning laws and the inability to evaluate public lands rationally led to the distorted urbanization of urban centers and urban transformation practices came to the fore in the process. As a matter of fact, although these practices have positive aspects such as offering new living spaces to individuals, improving living conditions and eliminating the low quality of the residences, it has also caused many economic and social problems to be expressed negatively. In this study, it is aimed to identify the problems that arise in the slums in the urban transformation process and their social reflections. Therefore, the study focuses on the social dimension of urban transformation and how the problems faced by individuals living in slums planned to implement urban transformation are reflected in their lives. The study is a survey. According to this study, starting from the example of Sarıyer Derbent District, the views of the people in the slums about urban transformation and the problems that emerged in this process were discussed. In line with the data obtained from the area, the social effects of urban transformation problems are tried to be explained. As a result of the study, it was determined that the urban transformation process affects the people of Derbent Mahallesi economically and socioculturally, and the emerging problems differentiate the neighborhood people's behavior in supporting urban transformation projects.

PDF

___

Alver, Z. D. (2010). Türkiye’de kentsel dönüşüm uygulamalarında kente intibak sorunu [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ataöv, A., Osmay, S. (2007). Türkiye’de kentsel dönüşüme yöntemsel bir yaklaşım. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, (2), 66-72.
Aydın, S. (2007). Kentleşme ve konut politikaları açısından neo-liberalizmin eleştirel bir değerlendirmesi ve sosyal adalet fikrinin yeniden inşaası, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, (1), 28-56.
Beyazıt, E., Gül, H., Güneş, M. (2013). Kent kimliği ve kimliksizleştirilen kentler üzerine bir tartışma, Kent Üzerine Özgür Yazılar, C. Ergun, M. Güneş, A. Dericioğulları Ergun (Ed.), Bağlam Yayıncılık, 149-162.
Es, M., Ateş, H. (2004). Kent yönetimi, kentlileşme ve göç: sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (48), 208-209.
Erman, T. (1998). Farklılaşan kırsal kökenli cemaat, değişen gecekondu: bir etnografik araştırmanın gösterdikleri. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 1(1), 49-59.
Firidin Özgür, E. (2006). Sosyal ve mekânsal ayrışma çerçevesinde yeni konutlaşma eğilimleri: kapalı siteler, İstanbul, Çekmeköy örneği, Planlama, (4), 79-95.
Girit Mcdaniel, G. (2010). Kentsel dönüşüm politikalarının küreselleşme çerçevesinde değerlendirilmesi: Sulukule örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Güneş, S. (2014). Kentsel dönüşümde kentsel haklar ve soylulaştırma: İstanbul Şerifali Çiftliği bölgesi imar iskân evlerinde yapılan niteliksel bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Güngör Ergan, N. ve Kütük, Ş. (2007). Kentsel dönüşüm projesi kapsamındaki Hacılar Mahallesinde yaşayanların bu projeye bakışları. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 24 (1), 83-106.
Görgülü, Z. (2009). Kentsel dönüşüm ve ülkemiz. TMMOB İzmir Kent Sempozyumu.
Hardal, S., Kılıç, T. (2019). İstanbul Gaziosmanpaşa’da tamamlanan kentsel dönüşüm projelerinin sosyo-mekânsal etkileri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 14 (2), 699-716.
İçli, G. (2011). Kentsel dönüşüme ilişkin sosyolojik bir değerlendirme: Denizli örneği. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(1), 43-57.
Keleş, R. (1978). 100 soruda Türkiye’de kentleşme, konut ve gecekondu. Gerçek Yayınevi.
Keleş, R. (1996). Kentleşme politikası. İmge Kitabevi Yayınları.
Kıray, M. (1964). Ereğli: ağır sanayiden önce bir sahil kasabası. İletişim Yayınları.
Kıray, M. (1998). Kentleşme yazıları. Bağlam Yayınları.
Koyuncu, A. (2012). Türkiye’de göç ve kentleşme. Kent Sosyolojisi, K. Alver (Ed. ). Hece Yayınları, 379-393.
Mutlu, S. (2007). Türkiye’de yaşanan gecekondulaşma süreci ve çözüm arayışları: Ankara örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Öngören, G. ve Çolak, İ. (2013). Kentsel dönüşüm hukuku. Öngören Hukuk Yayınları.
Özden, P. (2008). Kentsel yenileme. İmge Yayınevi.
Özden, P.P. (2010). Kentsel yenilemenin unutulan öğesi: toplumsal yenileme. Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları, Ö. Uğurlu, N. Ş. Pınarıoğlu, A. Kanbak ve M. Şiriner (Ed. ). Örgün Yayınevi, 267-309.
Özer, İ. (2004). Kentleşme, kentlileşme ve kentsel değişme, Ekin Kitabevi.
Sağlam, S. (2006). Türkiye’de iç göç olgusu ve kentleşme. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 5, 33-44.
Tekeli, İ. (2008). Göç ve ötesi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2020). http://tdk.gov.tr/
Türkdoğan, O. (2006). İstanbul gecekondu kimliği. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Türkdoğan, O. (1989). Bilimsel değerlendirme ve araştırma metodolojisi. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Yıldız, M. Z., Zümrüt, M. S. (2012). Toplu konut idaresi (TOKİ)’nin kentsel dönüşüme etkisi ve konut üretim faaliyetlerine eleştirel bir bakış (Diyarbakır Kenti örneği). Kent Sosyolojisi, K. Alver (Ed. ). Hece Yayınları, 395-434.
Yılmaz, E. (2016). Konut sorunu ve toplu konut üretiminde TOKİ’nin ve belediyelerin rolü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (7), 31-50.
Yücel, H., Aksümer, G. (2011). Kentsel dönüşüme karşı kent hakkı mücadelesi: Kazımkarabekir Mahallesi’nde mekansal kimlik ve dayanışma örüntüleri. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 9 (36), 117-139.
12362 Sayılı Resmi Gazete. (1966). 775 numaralı gecekondu kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.775.pdf, 19.05.2020.