KÂR MARJININ BELİRLEYİCİLERİNİN İNCELENMESİ: TURİZM İŞLETMELERİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Kâr, yönetim muhasebesi açısından bakıldığında maliyet ve hacim ile ilişkilendirilen bir konudur. Kâr marjı ise satışlar ile kâr arasındaki oransal ilişkiyi göstermektedir. Kâr marjı üzerinde etkili olabilen içsel ve dışsal faktörler bulunmaktadır. İçsel faktörler işletme tarafından yönetilebilen özelliklere sahipken, dışsal faktörler, işletmeye ait olmayan piyasa koşullarından kaynaklanan etkilere sahiptir. İşletmeler kendi içerisinde yüksek kâr marjlı ve düşük kâr marjlı işletmeler olarak ikiye ayrılabilirler. Turizm işletmeleri de sundukları hizmete göre bu iki kategori içerisinde değerlendirilebilir. Bu çalışmanın amacı turizm işletmelerinde kâr marjının belirleyicilerinin araştırılmasıdır. NACE (Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması) 2/1 sektöründe faaliyet gösteren konaklama ve yiyecek/içecek işletmeleri bu çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. İlgili örneklemde, 21 farklı ülkeden toplam 334 turizm işletmesine ait cari oran, finansal kaldıraç oranı, toplam aktif büyüklüğü ve çalışan sayısı verilerinden yararlanılmıştır. Çalışmada en geniş veri setini kapsayacak şekilde 2007 ile 2016 yılları arasındaki veriler kullanılmıştır. Panel sabit ve panel rastsal etkiler modellerinin uygulandığı bu çalışmadan elde edilen sonuçlara göre; cari oranın ve aktif büyüklüğünün örneklemde yer alan işletmeler için kâr marjını pozitif, finansal kaldıraç oranının ve çalışan sayılarının ise kâr marjını negatif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Bu çerçevede çalışmadan elde edilen sonuçlar turizm işletmeleri açısından değerlendirildiğinde; işletmelerin dönen varlıklara yatırım yapmaları, ölçek ekonomilerinden yararlanmak amacıyla öz kaynak temelli olarak büyümeleri, çalışan sayısını arttırırken çalışan verimliliğini de değerlendirmeleri gerekmektedir.

INVESTIGATION OF THE DETERMINANTS OF PROFIT MARGIN: AN APPLICATION ON TOURISM BUSINESS

Profit is an issue that is associated with cost and volume regarding managerial accounting. The profit margin indicates the proportional relationship between sales and profits. There are internal and external factors that may have impacts on the profit margin of enterprises. Internal factors have characteristics that can be managed by the enterprise, whereas external factors have the effects that stem from non- business market conditions. Companies can be separated into two groups as having high-profit margins and low-profit margins. Tourism companies can also be evaluated within these two categories according to the service they offer. This study aims to investigate the determinants of profit margin in tourism companies. The accommodation and food/beverage companies operating in the NACE (The Statistical Classification of Economic Activities in the European Community) 2/I sector constitutes the sample of this study. In the relevant sample, the data of profit margin, current ratio, financial leverage ratio, total asset size and number of employees obtained from 334 tourism companies in 21 different countries are used. The study period is determined as from 2007 to 2016 covering the largest data set. The results obtained from this study, in which various econometric analyses(the fixed effects model and the random effects model) are conducted, not only determine the factors that would affect the profit margin for tourism companies but also reveal what is required for them to become more profitable. According to the analysis results, it is detected that the current ratio and the asset size positively affects the profit margin whereas the financial leverage ratio and the number of employees negatively affects the profit margin for the sample companies. Upon evaluating the results obtained from the study regarding tourism enterprises, it is suggested that enterprises should invest in current assets, increase their equity-based growth in order to benefit from the economies of scale, and increase the number of employees by maintaining employee productivity.

PDF

___

Aissa S.B., Goaied M. (2016) "Determinants of Tourism Hotel Market Efficiency", International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, Vol. 10 Issue: 2, pp.173-190.
Akdoğan N. ve Tenker N. (2003), Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitabevi, s.611.
Akın A., Şimşek M.Y. ve Akın A. (2012), “Turizm Sektörünün Ekonomideki, Yeri ve Önemi”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Sayı :4, s.63.
Anastasios M., Papadoudis G., Sfakianakis G. (2016) “The Financial Performance of Greek Hotels Before and During the Crisis”, Hospitality & Tourism Management, Vol. 1, No. 2, pp. 11-14.
Arslan R. (2017) “Türkiye’nin Turizm Politikası (1923- 1960)”, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/19, s.1-16.
Artar A. (1999), “İşletmenin Stratejik Yönetim Sürecinde Fiyatlandırma Kararları”, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, Yayın No:623, Ankara, , s.23
Birgili E. ve Düzer M. (2010), “Finansal Analizde Kullanılan Oranlar ve Firma Değeri İlişkisi: İMKB’de Bir Uygulama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 46, s.74-83.
Çetin H. ve Yetiş Z. (2017), “Turizm İşletmelerinde Ekonomik Sürdürülebilirlik ve Krizler: Krizlere Karşı Alınabilecek Önlemler”, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/31, s.343-360.
Demirel E., Atakişi A., Abacıoğlu S. (2013), “Bankacılık Faaliyet Oranlarının Panel Veri Analizi: Türkiye’deki Kamu, Özel ve Yabancı Sermayeli Bankaların Durumu”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Temmuz, s.110.
Dickey, D.A. ve Fuller W.A. (1981), Distribution Of The Estimators For Autoregressive Time Series With A Unit Root, Econometrica, 49, p.1057-1072.
Erdoğan M. (2018), “Turizm İşletmelerinin Finansal Performanslarını Etkileyen Firmaya Özgü, Sektörel ve Makroekonomik Belirleyiciler”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 41, s.101-127.
Erkan B., Kara O. ve Harbalıoğlu M. (2013), “Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Belirleyicileri”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 39, s.1-20.
Goddard J., Tavakoli M. and Wilson J.O.S. (2005), Determinants Of Profitability In European Manufacturing and Services: Evidence From a Dynamic Panel Model, p.1269-1282.
Gümüş, S. ve Polat N. (2012), Sağlık Turizminde Pazarlama Değişkenlerine Bir Bakış ve İstanbul Örneği, Hiperlink Yayınları, İstanbul, s.5-6.
Im, K., Pesaran, H., and Shin Y. (2003), “Testing for Unit Roots in Heterogeneous Panels”, Journal of Econometrics, 115, p.53-74.
İskenderoğlu Ö., Karadeniz E., Atioğlu E. (2012), “Türk Bankacılık Sektöründe Büyüme, Büyüklük ve Sermaye Yapısı Kararlarının Kârlılığa Etkisinin Analizi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Nisan, 7(1), s.291-311.
Karadeniz E., İskenderoğlu Ö. (2011), “İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda İşlem Gören Turizm İşletmelerinin Aktif Kârlılığını Etkileyen Değişkenlerin Analizi”, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, Bahar: s.65- 75.
Karadeniz E., Kaplan F., Günay F. (2016), “Sermaye Yapısı Kararlarının Kârlılığa Etkisi: Borsa İstanbul Turizm Şirketlerinde Bir Araştırma”, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 13 (3), s.38-55.
Kazım Eser (2009), Konaklama İşletmelerinde Stratejik Maliyet Yönetimi ve Kârlılık İlişkisi, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Karaman, s.143-146.
Kendirli S., Konak F. (2014), “İşletme (Çalışma) Sermayesi Yönetiminin Firma Performansı Üzerindeki Etkisi: BİST Gıda, İçecek Endeksi Uygulaması”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 41, s.7.
Kiracı M. (2009), “Stok Yönetimi Ve Kârlılık İlişkisinin Finansal Oranlar Aracılığıyla İncelenmesi: İMKB İmalat Sektöründe Bir Araştırma”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 36 (Haziran), s.161-195.
Koşan L. ve Karadeniz E. (2014), “Konaklama ve Yiyecek Hizmetleri Alt Sektörünün Finansal Performansının Du Pont Finansal Analiz Sistemi Kullanılarak İncelenmesi”, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 11 (2), s.75-89.
Kozak M. ve Bahar O. (2015), Turizm Ekonomisi, Detay Yayıncılık, 7.Baskı, Ankara, s.29.
Kutlar A. (2000), Ekonometrik Zaman Serileri, Ankara: Gazi Kitabevi, s.252.
Levin, A., Lin, C. ve Chu, C. (2002), “Unit Root Tests in Panel Data: Asymtotic and Finite-Sample Properties”, Journal of Econometrics, 108, ss.1 24.
Pandey, IM. (1979), Financial Management, , Vikas Publishing, New Delhi, s.443.
Phillips, P. ve Perron, P. (1988), Testing for a Unit Root in Time Series Regression, Biometrica, 75, p.333-346.
Saldanlı A., (2012), “Likidite ve Kârlılık Arasındaki İlişki-İMKB-100 İmalat Sektörü Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:16, s.174.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, “Türkiye’de Turizm Sektörüne Sağlanan Teşvik ve Destekler”, Teşvik Çalışma Grubu, Ankara, 2009, s. 1.
Vintilă G. and Nenu E.A. (2016), “Liquidity and Profitability Analysis on the Romanian Listed Companies”, Journal of Eastern Europe Research in Business & Economics, p.7-8.
2017 Annual Report, World Tourism Organization, UNWTO Pub., s.11. 2634 sayılı Turizm Teşviki Kanunu.
http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR,9851/turizm-istatistikleri.html (Erişim Tarihi 17.09.2018).