Jeoekonomik önemi giderek artan bir enerji kaynağı doğalgaz

Bu araştırmada doğalgazın jeoekonomik önemi belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma betimsel olup, bulgular tarama yöntemiyle elde edilmiştir. Tespitlerimize göre doğalgaz tüketimi tüm dünyada, özellikle de Kuzey Yarım Küre’de hızla yaygınlaşmaktadır. Dünya genelinde tüketim 1989-2009 döneminde % 65 artmış, ithalatçı ülkeler listesine yenileri eklenmiştir. Önemli doğalgaz yataklarının ve üretim alanlarının başta Rusya Federasyonu, Hazar Havzası ve Ortadoğu olmak üzere belirli bölgelerde yoğunlaşması ve talebin fazlalığı bu enerji kaynağını kısa sürede küresel ölçekte ticarî bir ürüne dönüştürmüştür. Nitekim 2009 yılı itibariyle dünya doğalgaz üretiminin %30 kadarı uluslararası ticarete konu olmuştur. Yine aynı yıl toplam ihracatın yarıdan fazlası (%57), başını Rusya Federasyonu’nun çektiği beş ülke tarafından gerçekleştirilmiştir. Son yıllarda özellikle yeterli enerji kaynağından yoksun AB ve Japonya ile aralarında Çin ve Türkiye’nin de bulunduğu ekonomileri hızla büyüyen ülkeler, doğalgazda çok fazla dışarıya bağımlı hale gelmişlerdir. Yakın gelecekte bu bağımlılığın daha da artacağı, örneğin AB’nin 2030 yılında ihtiyacı olan doğalgazın % 95’ini ithalat yoluyla karşılayacağı tahmin edilmektedir. Bu durum sektörde büyük çaplı plânlamaların, projelerin, yatırımların ve uluslar arası antlaşmaların yapılmasını zorunlu hale getirmektedir. Diğer yandan doğalgaz üzerinde küresel ve bölgesel güçler arasında büyük bir jeoekonomik mücadele cereyan etmekte olup, bu süreçte kaynak bakımından zengin Hazar Havzası, Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgeleri ile enerji güzergâhları üzerinde bulunan ülkelerin stratejik önemi artmaktadır.

An energy resource its geo-economic importance has gradually been increasing natural gas

This research investigates the geo-economic importance of natural gas. The study is descriptive and findings have been obtained through literature review methods. According to the findings all over the world, particularly in the Northern Hemisphere consumption of natural gas has fast grown up. The consumption increased by 65% between 1989 and 2009, and new countries have been included in the list of importer countries. Due to the existence of important natural gas resources and production places particularly in Russian Federation, Caspian Basin, and Middle East and intensive demand for obtaining natural gas has made this energy source as a worldwide commercial product. In 2009 such that 30% of the world natural gas production was considered in international trade. Again in the same year, more than half of the total exportation of natural gas (57%) was carried out by five countries, in particular the Russian Federation. In recent years, countries without sufficient energy resources such as European Union and Japan as well as China and Turkey as emerging economies have become dependent to natural gas energy rich countries. In the near future, it is expected that this dependence would be increased, such as natural gas importation of the EU will be 95% in 2030. Therefore, this situation requires conducting comprehensive plans, projects, investments and international agreements. On the other hand, there has been a big geo-economic struggle among the worldwide and regional powers, thus, strategic importance of resource rich places such as Caspian Basin, Middle East and North Africa and other countries which are on the energy route have been increasing.

PDF

___

AKPINAR, E., 2005, Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı ve Türkiye Jeopolitiğine Etkileri, GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 2 (2005) 229-248.
ARMAROLI N. & BALZANI, V., 2011, Energy for a Sustainable World, From the Oil Age to a Sun- Powered Future Copyright © 2011 WILEY-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, Weinheim.
BARNES, J. & etc., 2006, Natural Gas and Geopolitics From 1970 to 2040, Edited by David G. Victor, Amy M. Jaffe, and Mark H. Hayes Cambridge University Press, Cambridge.
CHANDLER, W., 2000, Energy and Environment in the Transition Economies-Between Cold War and Global Warming, Westview Press, Oxford.
Clingendael International Energy Programme, 2008, The Geopolitics of EU Gas Supply The role of LNG in the EU Gas Market.
CONWAY, M., 2000, Geo-Economics: The New Science, Conway Data INc., Atlanta.
ÇOLAK, A.B., İLBAŞ, M., 2010, Enerji Koridoru ve Terminali Olarak Turkiye‟nin Rolu, 16. Uluslar arası Enerji ve Çevre Fuarı ve Konferansı, Bildiriler Kitabı, 12-13-14 Mayıs 2010, İstanbul.
DOĞANAY, H., 1998, Ekonomik Coğrafya 2 Enerji Kaynakları, Şafak Yay.
DOĞANAY, H., ÖZDEMİR, Ü. ve ŞAHİN, İ., F., 2011, Genel Beşerî Ekonomik Coğrafya, Pegem Akademi Yay., Ankara.
DOKUZLAR, B, 2006, Dünya Güç Dengesinde Yeni Silah Doğal Gaz (Orta Asya‟dan-Avrupa‟ya), Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
EMEKLİER, B. ve ERGÜL, N. 2010, „„Petrolün Uluslararası İlişkilerdeki Yeri: Jeopolitik Teoriler ve Petropolitik,‟‟ Bilge Strateji, Cilt:1/güz, Sayı 3.
ENER, M. ve AHMEDOV, O., 2008, „„Türkiye Azerbaycan Petrol Doğalgaz Boru Hattı Projelerinin Ülke Ekonomileri ve Avrupa Birliği Açısından Önemi‟‟, İkinci Ulusal İktisat Kongresi, DEÜ. İİBF İktisat Bölümü, İzmir.
ENGİN, N. 2010, „„Bir Enerji Kaynağı Olarak Doğal Gaz ve Türkiye‟‟, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 22.
European Commission, 2003, European Energy and Transport: Trends to 2030, DG Energy and Transport Pub.
GIULI, M., 2008, Nabucco Pipeline and The Türkmenistan Conundrum, Caucasian Review of International Affairs Vol. 2 (3)-Summer 2008.
GÜLTEKIN, A. H. ve ÖRGÜN, Y., 1993, „„Doğalgaz ve Çevre,‟‟ Çevre Dergisi, Ekim-Kasım-Aralık, Sayı: 9.
İNAN, Ş., 2011, Dünyada ve Türkiye‟de Jeoekonomi Çalışmaları ve Jeeokonomi Öğretimi, BilgeStrateji, Cilt 2, Sayı 4, Bahar 2011 86-87.
İŞERİ, E., 2009, “The US Grand Strategy and the Eurasian Heartland in the Twenty-First Century”, Geopolitics, 14: 1, 26-46, URL: http://dx.doi.org/10.1080/14650040802578658
KARADAĞ, R., 1991, Petrol Fırtınası, Divan Yayınları, İstanbul.
KANTÖRÜN, U, 2010, „„Bölgesel Enerji Politikaları ve Türkiye,‟‟ Bilge Strateji, Cilt:1/güz, Sayı 3.
LINDE, C. & etc., 2007, The geopolitics of EU security of gas supply, European Review of Energy Markets-volume 2, issue 2, December 2007, European Energy Institute and contributors 1.
Macmillan Encyclopedia of Energy, 2001; Edit By Zümerchik, J., Macmillan Reference USA, Newyork.
MAKOGON,Y.F. & etc, 2007, Natural gas-hydrates-A potential energy source for the 21st Century, Journal of Petroleum Science and Engineering, 56 (2007) 14–31.
MERCILLE, J., 2008, “The Radical Geopolitics of US Foreign Policy: Geopolitical and Geoeconomic Logics of Power”, Political Geography, 27.
MINULLIN Y.& SCHRATTENHOLZER L., 2011, “Lessons Learned for Regional and Global Energy Security”, Energy Security-International and Local Issues Theoretical Perspectives, and Critical Energy Infrastructures, Edited by Adrian Gheorghe and Liviu Muresan, Published by Springer.
NEGUT. S., &, NEACŞU, M.C., 2009, Gas War, Romanian Review on Political Geography Revista Română de Geografie Politică,11th year, no. 2 / Anul XI, nr. 2, 2009, pag. 176-189
O'HARA, S., & HEFFERNAN, M., 2006, “From Geo-strategy to Geoeconomics: The 'Heartland' and British Imperialism Before and After MacKinder”, Geopolitics, 11(1).
SCOTT L. M., 2010, The Powers That Be/Global Energy for the Twenty-First Century and Beyond, The University of Chicago Press Ltd., Chicago and London.
SMITH, A., 2002, “Imagining Geographies of the „New Europe‟: Geo-economic Power and The New European architecture of integration”, Political Geography, 21(5).
SOYLU, H., 2007, „„Enerji Koridoru Olma Yolunda Türkiye İçin Doğalgazın Önemi‟‟, Stratejik Araştırmalar Dergisi, Sayı 10.
SPARKE, M., 2002, Not a State, But More Than a State of Mind: Cascading Cascadias and TheGeoeconomics of Cross-border Regionalism, In Globalization, Regionalization and Cross- border Regions, (Ed.) M. Perkmann, and N.L. Sum, London: Palgrave.
STERN, J., 2007, The New Security Environment For European Gas: Wnd İncreasing Global Competition For LNG, Oxford Institute for Energy Studies Paper for the CESSA Conference, Cambridge, December 2007, http://www.oxfordenergy.org/pdfs/NG15.pdf
SUNU, M., 2003, Petrol ve Doğal Gazın Yer Altında Depolanması, Stratejik araştırmalar Dergisi, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Yıl:1 Şubat 2003, Sayı:1.
TURAN, A. P., 2010, „„Hazar Havzasında Enerji Diplomasisi‟‟, Bilge Strateji, Cilt:1/güz, Sayı 2.
TÜMERTEKİN, E. ve ÖZGÜÇ, N., 2007, Ekonomik Coğrafya Küreselleşme ve Kalkınma, Çantay Kitabevi, İstanbul.
TOAL, G. Ó., 1997, “At the End of Geopolitics? Reflections on a Pluralizing Problematic at the Century's End”, Alternatives: Social Transformation and Humane Governance 22, 1.
TOKUŞ, H., İ., 2010, Turkey As An Emerging Energy Hub, Thesis, Naval Postgraduate School, Monterey, California.
TRENIN, D., 2008, Energy geopolitics in Russia-EU relations Pipelines,politics and Power The Future of EU-Russiaenergy relations, The Centre for European Reform 2-23,
YILMAZ, S., 2008, “Uluslararası İlişkilerde Güç ve Güç Dengesinin Evrimi”, Beykent Üniversitesi, Stratejik Araştırmalar Dergisi, Sayı 1, (Bahar 2008), s.27-65.
YORKAN, A., 2010, „„Avrupa Birliği‟nin Enerji Politikası ve Türkiye„ye Etkileri‟‟, Bilge Strateji, Cilt:1/güz, Sayı 1.
XUETANG, G., 2006, The Energy Security in Central Eurasia: the Geopolitical Implications to China‟s Energy Strategy, China and Eurasia Forum Quarterly, Volume 4, No. 4 (2006) p. 117-137