İŞLEVSEL TEORİ BAĞLAMINDA YEMEK KÜLTÜRÜNÜN İLETİŞİMSEL YÖNÜ*

İnsanın temel ihtiyaçlarından biri olan yemek yeme ile iletişim arasında kurulan ilişki, hayatın her evresinde yadsınamaz bir gerçek olan iletişim olgusunun insan hayatındaki önemini göstermektedir. Yemeği oluşturan sebze ve meyvelere şekil vererek, kültüre özgü hazırlanışının sonunda ortaya çıkan yemek çeşidi ve sunuluşu ile güç ve sosyal statü ilişkisinin varlığı önemli bir tespit niteliği taşımaktadır. Sosyal işlevinin temelinde paylaşılma özelliği bulunan yemek ile yemeği hazırlayan tarafından elde edilen güç ilişkisi günümüzde sosyoekonomik farklılıklar ile değişikliğe uğramıştır. Yemeğin kadın tarafından hazırlanışı evdeki hâkimiyet sınırlarını belirlemede kadına statü olarak üstünlük sağlamaktadır. Hangi yörede ne tür yiyecek yetiştiğini göstermek açısından, yörede yetişen besin maddesi ile yörenin özdeşleştirilmesi de kısa ama kapsamlı bir bilgi sağlar. Bunun yanında tek başına mizahi bir anlamı olmayan kavramlar bağlam merkezli olarak kullanıldığı ortama göre mizahi bir mana kazanır. Yemek türlerinin cinsiyet ile ilişkilendirildiği ve sembolik anlamlara sahip olduğu tespit edilmiştir. Farklı kültürlerdeki yemeğin iletişimsel boyutu da kültür vesikası olan yemeğin önemini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada yemeğin iletişim boyutu içerisinde sosyo-kültürel işlevinin ne olduğu, yemek ve güç arasındaki ilişki, yemeğin kültürel bağlamda halk edebiyatı türlerinden şiir türüne olan yansıması, yemekmizah ilişkisi, modern yaşam ile yaşanan değişimin yemek yeme alışkanlığına olan etkilerinin neler olduğu halk bilimsel açıdan değerlendirilecektir.

COMMUNICATIONAL ASPECT OF FOOD CULTURE IN THE CONTEXT OF FUNCTIONAL THEORY

Connection between eating function which is one of the basic needs of human beings and communication shows the importance of communication phenomenon which is an undeniable fact on man's life. Kinds of food made at the end of preparation in cultural specific by giving form to vegetables and fruit, serving food, power and social status realation has an important determination quality. Relation between food has a sharing feature lying at the bottom of social function and the power gained by the food maker changes with socio-economical differents nowadays. The fact that woman prepares food outclasses to determine the dominance boundries at home. The privatization of the food substance in the region with the region provides with a short and comprehensive information in terms of in which region what kinds of food grows. In addition to this, concepts which don't have a humorous meaning singly make sense according to the environment in the contextual based. It is determined that the food culture associated with gender and it has symbolical meanings. The communicational extent of food in the different regions reveals the importance of food which is the culture record. In this study especially, it is discussed that what the social function of food in communication process is, food and power factor, reflection of folk literatures on poem kind, its relation with humor, what the effects of change by the modern life on eating habit in terms of folkloristic.

PDF

___

AKTAŞ, A. ve Özdemir, B. (2005). Otel İşletmelerinde Mutfak Yönetimi. Ankara: Detay Yayıncılık.
ARAZ, Nezihe. (1996), Tatlı Tatlı Yiyelim, Tatlı Tatlı Konuşalım", Eskimeyen Tatlar: Türk Mutfak Kültürü. (Editörler: Ersu Pekin, Ayşe Sümer). İstanbul: Vehbi Koç Vakfı.
ARSLAN, P. (1997). Toplumun Geleneksel Yemek Kültürünün Değişimi-Hızlı Hazır Yemek Sistemine (FastFood) Geçiş. Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları. Yayın No: 20. s.29-34.
BAKIRCI, Nedim. (2010). "Hıdırellez ve Niğde'de Unutulan Bir Gelenek: Niğde Cumaları /Hıdırellez And A Forgotten Tradition In Niğde: The Niğde Fridays", Turkish StudıesInternational Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkishh Or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 5/3, Summer 2010, Www.Turkishhstudies.Net, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1512, p. 855-864.
BALANDİER, Georges. (2010). Siyasal Antropoloji. çev. Devrim Çetinkasap, İstanbul. İş Bankası Kültür Yayınları.
BAŞGÖZ, İlhan ve Azadovski, Mark. (2002).Sibirya'dan Bir Masal Anası İçinde. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
BELGE, Murat. (2008). Tarih Boyunca Yemek Kültürü. İstanbul: İletişim Yayınevi.
BELK, Russel W. ve Ger, Güliz, Askegaard, Soren. (1996). Metaphors of Consumer Desire. Advances in Consumer Research, 23, pp.368- 373.
BENNETT, John, Harvey, W. Smith ve Herbert L.Passin. (1942). Food and Culture in Southern Illinois-A Preliminary Report, American Sociological Review, 7(5), pp. 645-660.
BEŞİRLİ, Hayati. (2010). Yemek, Kültür Ve Kimlik. Millî Folklor, C.11, (87), s.159-169.
COŞKUN, Çıblak, Nilgün ve Harika Zöhre (2014). "Küreselleşme Ve Tüketim Kültürünün Yaygınlaşması Bağlamında Türkiye'de Cadılar Bayramı / Halloween In Turkey Within The Context Of Spread Of Consumption Culture And Globalization", TURKİSHH STUDIES- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkishh or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/3, Winter 2014, www.Turkishhstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6435. p.497-506.
DEDEOĞLU, Ö. Ayla; Savaşçı, İpek. (2005).Tüketim Kültüründe Beden Güzelliği ve Yemek Yeme Arzuları: Kadınların Tüketim Pratiklerine Yansıması, Eğe Üniversitesi işletme Fakültesi Dergisi, C. 5, (12), s.77-87.
DUNDES, Alan, (2006).Doku Metin ve Konteks, çev. Metin Ekici, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar I, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, s.58-77
EKER, G.Ö. (2009). İnsan, Kültür, Mizah. Ankara: Grafiker yayınları.
ERÖZ, Mehmet. (1977). Türk Yemek Adetleri. Türk Kültürü Araştırmaları. İstanbul: Kutluğ Yayınları.
FIEDLHOUSE, Paul. (1996).FoodandNutrition.CustomsAndCulture. London: Chapman@HallPublishing.
GOODE, Judith. (2005). Yemek. (Çev: Fatih Mormenekşe).Millî Folklor, C. 9(67), s.172-176.
GÜLER, Sibel. (2007). Türk Mutfağının Değişim Nedenleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme. I.Uluslararası Gastronomi Sempozyumu ve Sanatsal Etkinlikler. 4-5 Mayıs 2007,Antalya. Cilt.18, Sayı: 2, s.18-28.
HARNIK Feeley G.(1995). Religion and Food: An Anthropological Perspective. Journal of the American Academy of Religion, vol. 63, No. 3, Thematic Issue on"Religion and Food", pp. 565-582.
HAZAR, Mehmet. (2006). Türk Dilinde Çocuk ve Genç. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Sempozyumu. Ankara: 04-06 Ekim 2006, s.249-277.
KAYA, Doğan. (1990). Sivaslı Âşıklardan Yemek Destanları. Milli Folklor, C. 1(7), s.56-59.
KAYA, Doğan. (2007). Halk Edebiyatında Yemek Destanları. Motif, S. 48, s. 4-11.
KILIÇ, Sami ve Ali Bayraktar. (2012). "İslamiyetten Önce Türklerde Yiyecek ve İçecekler" Food and Drinks Before Islam Among Turks", Turkishh Studıes- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkishh or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume7/2,Winter2014,www.Turkishhstudies.net,DOINumber:http://dx.doi.org/10.7827/T urkish Studies.3336, p.707-716.
KOCA, Nusret ve Hakkı YAZICI. (2014). "Coğrafi Faktörlerin Türkiye Ekmek Kültürü Üzerindeki Etkileri /The Impacts of Geographical Factors On The Bread Culture Of Turkey", Turkishh Studıes- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkishh or Turkic-ISSN: 1308-2140, Volume 9/8, Summer 2014, www.Turkishhstudies.net, DOI Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7297, p.35-45.
KÖKSAL, Orhan. (1984). "Psiko Sosyal Yönden beslenme, Ağız Tadı ve Tatlıların Sağlık Yönünden Durumları". Kültür ve Turizm Bakanlığı, Geleneksel Türk Tatlıları Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Başbakanlık Yayınevi.
MAVİŞ, F. (2003). Endüstriyel Yiyecek Üretimi. Ankara: Detay Yayıncılık.
MINTZ, W. Sidney ve Bois, M. DuChristine. (2002). The Anthropology of Food and Eating. Annual Review of Anthropology, vol. 31, pp. 99-119.
MİRZAOĞLU, Gülay. (2003). Bir Tarihî Türkü: Cezayir. Türkbilig, C.6 s.117-126.
ÖGEL, Bahaeddin. (1982). "Türk Mutfağının Gelişmesi ve Türk Tarihi Gelenekleri". Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı Araştırma Dairesi Yayınları, s.15-18.
ÖZDEMİR, Nebi. (2005). Türk Eğlence Kültürü. Ankara: Akçağ yayınları.
SCEATS, Sarah. (2000).Food, Consumption and The Body in Contemporary Women's Fiction. London: Cambridge University Press.
STOELTJE J. Beverly. (2005). Festival. çev: Petek Ersoy. Milli Folklor, C.9(67),s.160-169.
SÜRÜCÜOĞLU, M. Saip ve Akman, M. (1998). Türk Mutfağının Tarihsel Gelişimi ve Bugünkü Değişim Nedenleri. Standart Dergisi, Temmuz, Sayı 439, s. 42-53.
TEZCAN, Mahmut (1982), "Türklerde Yemek Yeme Alışkanlıkları ve Buna İlişkin Davranış Kalıpları", Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri, 31 Ekim-1 Kasım 1981, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 41, Seminer Kongre Dizisi Bildirileri Dizisi: 12, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
TEZCAN, Mahmut. (1993). Yemeklerin Toplumsal Fonksiyonları. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı. Yayın No:20,s.54-60.
TEZCAN, Mahmut. (2000). Türk Yemek Antropolojisi Yazıları. Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları: 2515.
UHRİ, Ahmet. (2011). Boğaz Derdi- Tarım ve Beslenmenin Kültür Tarihi. İstanbul: Ege Yayınları.
ULUSOY, Kadir. (2011). Türk Toplum Hayatında Yaşatılan Kahve ve Kahvehane Kültürü. Millî Folklor, C.12(89), s.159-169.
YEŞİL, Nilüfer. (2005). Sözlü Kompozisyondan Listeye, Listeden StandUp'a Fıkranın Dönüşümü: Türkleri Anlama Kılavuzu'na Eleştirel Bir Bakış. Milli Folklor, C.9(67) s.115-119.Kültür ve Turizm Bakanlığı. www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-3283/turk-yemek antropolojisi.html(E.T. 25.07.2005).
ZIJDERVELD, C. Anton. (2010). Klişelerin Diktatörlüğü (Çev: Kadir Canatan). İstanbul: Açılım Kitapcılık.