İSLÂM ESTETİĞİ, MODERN ESTETİK VE TANZİMAT SONRASI TÜRK ŞİİRİNİN ESTETİK TEMELLERİ

Eser, edebiyat terminolojisinde "bir şair veya yazarın ortaya koyduğu edebî ürün" demektir, Yaklaşık son 50 yıldır, bazı araştırıcı veya akademisyenler, metnin tek gerçek olduğunu düşünmeye başlamışlardır. Oysa daha önceki çalışmalarda, edebiyatın, medeniyet tarihinin bir parçası olduğu kabul edilmiş, milletlerin tarih ve medeniyetlerinin daha iyi anlaşılması için bir "araç" gibi telakki edilmiştir. Edebiyat, kendi başına bir "varlık" değil, milletlerin hafızası olarak incelenmiş ve önemsenmiştir. Bu da edebî metinlerin estetik değil, pragmatik ve pratik bir gözle görülmesi anlamına gelmektedir. Fakat metin veya eser, aslında bir sonuçtur. Zira onu belirleyen, kurgulayan ve sunan, çok çeşitli inanç, kabul veya sempatilere sahip olan yazarın his ve fikir dünyasıdır. Bu yüzden bir şairin estetik duruşu ve poetikası bilinmeden yapılacak her türlü yorum, bir tarafıyla eksik kalacaktır. Bu makalede Türk şiirinde 1000 yıldan fazla bir süre hâkim olmuş İslâm estetiği, ardından modern estetiğin esasları incelenmiş, son olarak da oldukça kalın çizgilerle Tanzimat Sonrasından günümüze kadarki Türk şiirinin estetik durumları ve görünümleri sorgulanmıştır. Daha başka bir ifadeyleTürk edebiyatında, Türklerin İslâmiyet'i kabullerinden sonra başlayan, 19. asır sonlarında yavaş yavaş uzaklaşılan ama hiçbir zaman tam anlamıyla terk edilmeyen İslâmî estetiğin temelleri sorgulanmış, İslâm'ın belirlediği sanat anlayışıyla modern anlayışın mukayesesi yapılmış, son olarak da modern olan veya modern olma çabasında bulunan Türk edebiyatının estetik durumu incelenmiştir

THE AESTHETICS OF ISLAM, MODERN AESTHETICS AND THE AESTHETIC FOUNDATIONS OF POST-TANZIMAT TURKISH POETRY

The word of work means - in the literature terminology - "literary works that reveal a poet or writer". For the last 50 years, some researchers or academis start to thing that the text is the main reality. However in the former studies, it has been agreed that literature is a part of the history of civilization and also consisered as a means to understand the history of nations and civilizations better. Literature has not been examined as a single "entity" by itself but examined and regarded as the memory of nations . This means that literary texts should be reviewed not by an esthetical point of view but by a pragmatical and practical one. But as matter of fact that, the text or work is a result. Because writer’s – who is producter, designer and editor and of the textthe feelings and thinkings determine the work. So all comments will be incomplete with one side, if we don’t know poet’s aesthetic stance and poetics. In this article, firstly we investigated İslam aesthetic which is commanded to Turkish poem more than 1000 years, and then determined the modern aesthetic, finally analised Turkish poetry’s aesthetic conditions from Tanzimat (1839) to today. In other words this study investigated the basis of Islamic aesthetics that began after the adoption of Islam by Turks, that was slowly distanced from yet never totally abandoned after the 19th century, compared the concept of art defined by Islam and the modern approach, and finally examined the aesthetical condition of Turkish literature that is modern, or at least attempts to be modern

PDF

___

Akay, Hasan, (1998), Cenab’ın Gözüyle Servet-i Fünun Şiir Estetiği, İstanbul, Yay.
Ayvazoğlu, Beşir, (1993), Aşk Estetiği, İstanbul, Ötüken Yay.
Cansever, Turgut, (2010), İslâm’da Şehir ve Mimarî, İstanbul, Timaş Yay.
Guénon, René, (1990), Niceliğin Egemenliği ve Çağın Alâmetleri, (Çev: Mahmut Kanık), İst., İz Yay.
Güzel, Emine, (2008), İslâm Sanat ve Estetiğinin Kur’an Temelleri, Selçuk Ün., Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslâm Tarih ve Sanatları Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
Kaplan, Mehmet, (1946), “Şinasi’nin Türk Şiirinde Yaptığı Yenilik”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, v. 2, İstanbul.
Muller, Joesph-Emile, (1972), Modern Sanat, (Çev: Mehmet Toprak), İstanbul, Remzi Kitabevi
Özakpınar, Yılmaz, (1997), Medeniyet Anlayışları ve Bir Medeniyet Teorisi, Kubbealtı Neşriyat
Pamuk, Orhan, (1995) “Ahmet Hamdi Tanpınar ve Türk Modernizmi”, Defter, nr. 23.
Redhouse, Sir James W., (1978), A Turkish and English Lexicon, İstanbul, Çağrı Yay.
Smith, Anthony D., (1988), Toplumsal Değişme Anlayışı, (Çev. Ülgen Oskay), İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi
Şentürk, Ahmet Atillâ, (1995), “Klâsik Osmanlı Edebiyatında Tipler”, Osmanlı Araştırmaları XV (The Journal of Ottoman Studies), İstanbul.
Tanpınar Ahmet Hamdi, (2006), XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, Yapı Kredi Yay.,
Tanpınar, Ahmet Hamdi, (2002), Beş Şehir, (Haz: M. Fatih Andı), İstanbul, Yapı Kredi Yay.
Topses, Mehmet Devrim, (2012-2), “Niyazi Berkes’in Türk Modernleşmesine Bakışında Namık Kemal’e Yönelik Eleştirisi”, Sosyoloji Konferansları, No: 46.
Tunalı, İsmail, (1996), Estetik, İstanbul, Remzi Kitabevi
Uludağ, Süleyman, (1991), “Aşk” md, TDVİA, C. 4, İstanbul.
Yetkin, Suut Kemal, (1953), “İslâm Minyatürünün Estetiği”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, nr. 1, Ankara.
Yumuşak, Firdevs Canbaz, (2012), “Ahmet Haşim’in Şiir Dünyası ve Şiirinin Kaynakları Üzerine Bazı Notlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 5, nr. 23.
Meydan Larousse, Modern md., c. 14, s. 66.