İSLÂM AİLE HUKUKUNDA BOŞANMALARI ÖNLEYİCİ BİR TEDBİR OLARAK TAHKÎM MÜESSESESİNE HUKUKİ İŞLERLİK KAZANDIRILMASI

İslâm hukukunda boşanma hakkının kullanılması ile ilgili; talâk (tek taraflı irade beyanı ile boşanma), hul/muhâlea (anlaşarak karşılıklı rıza ile boşanma) ve tefrîk (yargı yoluyla boşanma) olmak üzere üç temel yöntem/metod vardır. Eşlerden her birinin bu üç yöntemden birini kullanma hakkı olmakla birlikte, "talâk" hakkı öncelikle erkeğe/kocaya, "hul/muhâlea" ve "tefrik" hakkı ise öncelikle kadına verilmiştir. Bununla birlikte tarihi süreçte evliliğin sona ermesinde, erkeğin/kocanın, -kadının rızasına ve mahkemeye başvurmaksızın- tek taraflı irade beyanı ile kullanmış olduğu "talâk" yöntemi belirleyici olmuştur. Ancak uygulamada erkeğin/kocanın talâk yetkisini, -İslâm hukukunda yer alan kurallara aykırı olarak- bilinçsizce kullanması, boşanma oranlarının artmasına ve anlaşmalı sahte hülle evliliği gibi gayr-i ahlaki bazı olayların yaşanmasına sebep olmuştur. Diğer taraftan klasik İslâm hukuku doktrininde, kocanın boşama (talâk) yetkisini kötüye kullanmasını önlemeye yönelik dinî ve ekonomik bazı tedbirlere yer verilmiştir. Ancak günümüzde aile ve toplum yapısının değişmesi, dinî ve ahlakî kuralların yaptırımını yitirmesi vs. gibi nedenlerle bu tedbirlerin kocanın talâk (boşama) yetkisini istismar etmesini önleme veya boşanma sürecinin İslâm'ın/Kur'an ve Sünnet'in öngörmüş olduğu kurallara uygun olarak icra edilme hususunda yeterli olmadığı görülmektedir. Bundan dolayıdır ki günümüzde, kocanın "talâk" yetkisini Kur'an ve sünnetin öngörmüş olduğu kurallara uygun olarak kullanmasını sağlayacak hukukî bir denetim mekanizmasına ihtiyaç vardır. Bu çerçevede hukukî bir denetim mekanizması olarak, 1917 tarihli Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi'nin "Aile Meclisi" (md. 130) diye isimlendirdiği tahkîm müessesesine boşanma sürecinde işlerlik kazandırılması önem arz etmektedir. Bu makalede, Kur'an'ın Müslümanlara emrettiği (Nisa, 4/35) tahkîm müessesesinin/aile meclisinin resmi olarak yürürlüğe girmesi ve boşanma sürecinde toplumun ve devletin denetimi sağlanarak boşanmaların hukukî bir prosedür çerçevesinde yapılmasının gerekliliği üzerinde durulmuştur.

THE LEGALIZATION OF THE ARBITRATION INSTITUION AS A PREVENTIVE MEASURE THE DIVORCE IN ISLAMIC FAMILY LAW

There are three basic methods on using the right of divorce including "talâq" (divorce with unilateral declaration of will), "hul/muhâlaa" (divorce with mutual agreement) and "tefrîq" (judicial divorce/divorce through the courts) in Islamic law. With each of the spouses having the right to use one of these three methods, using the right of divorce was given to male/husband; using the right of "hul/muhâlaa" and "tefrîq" were given to woman/wife. However, upon the end of marriage in historical process, the method of talâq which the husband hasn't been applied to the woman's consent and court has been decided. But in practice, using husband the authority divorce unconsciously contrary rules situated in İslâmic Family Law caused the increasing of the divorce rate and the experienced some problems such as the fictitious marriage. On the other hand, in classic İslâmic law doktrine there is some precaution that prevent the problems that emerged from the hasband's divorce authority (talaq). But nowadays, because of reasons such as changing structure of the family and society, lost its religious and ethical rules for sanctions etc. these measures are not sufficient prevention abuse to the authority of the husband divorce or the divorce process to be performed according to rules in İslamic Family Law/Quran and Sunnah. Because of that there is a need to a judicial control mechanism that ensures husband's authority divorce to use according to rules in Quran and Sunnah today. In this context, as a legal control mechanism, it is important to consult the arbitration instituion which 1917 The Ottoman Law-Family Settlement entitle it as "Family Council" (Article 130) in the divorce process. In this article, emphasized on the arbitration instituion/family council that Quran was ordered the müslims in Women/an-Nisáa, 4/35 and necessitiy of the process of divorce must be in a juridical procedure.

PDF

___

Abdüllâvî, Beşir el-Mekkî (2011). Sultatü veliyyi'l-emr fi takyîdi'l-mubâh. Beyrut: Dâru Mektebeti'l-Maârif.
Acar, H. İbrahim (2000). İslâm Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi. Erzurum: EKEV.
Açık, Fatma (2006). "İslâm Aile Hukukunda Tahkîm Müessesesi ve Hakemlerin Boşamam Yetkisi".
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Terzi). Konya: Selçuk Ünv. Sosoyal Bilmlr. Enst. Akgündüz, Ahmed (1991). Eski Anayasa Hukukumuz ve İslâm Anayasası. İstanbul: Timaş Yay. 3. Baskı.
Akgündüz, Ahmet (1997). "Hakem". Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (DİA). C. XV, ss. 171-173.
Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı
Aktan, Hamza (1997). "Çağdaşlaşma Sürecinde İslâm Hukuku". İslam ve Modernleşme (II. Kutlu Doğum İlmî Toplantısı). Ankara, s. 167-180.
Aktan, Hamza (1998)."Kur'ân'a Göre Boşanma Prosedürü". (Tebliğ-Fotokopi). I. Ulusal Kadın ve Aile Sempozyumu, Konya: Mehir Vakfı, s.1-33.
Aktan, Hamza (2002). "Kur'ân'a Göre Boşanma Prosedürü". Dini Araştırmalar. Sayı: 14, Cilt: 5, Yıl: 2002, s. 5-15
Ali Haydar Efendi (1330). Dürerü'l-hükkâm şerhü Meceletü'l-ahkâm (I-IV). İstanbul. Âlûsî, Şihâbuddîn Muhammed b. Abdillah (t.y.) Rûhu'l-meânî fî tefsîri'l-Kur'âni'l-Azîm, (I-XXX). Beyrut.
Ansay, Sabri Şakir (1952). Eski Aile Hukukumuza Bir Nazar. Ankara.
Atar, Fahretti (1991). İslâm Adliye Teşkilâtı. Ankara: DİB Yay.
İslâm Aile Hukukunda Boşanmaları Önleyici Bir Tedbir Olarak Tahkîm... 355 Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/10 Atay, Hüseyin (1993). Kur'ân'a Göre Araştırmalar I. Ankara.
Atay, Hüseyin (1985). Abdülvehhâb Hallâf'ın İlmü usuli'l-fıkh Tercemesine Yazdığı Giriş (İslâm Hukuk Felsefesi).Ankara..
Aybey, S., (2015). "İl Müftülüğü Aile ve Dini Rehberlik Bürolarına Gelen Sorular Işığında Boşanma Nedenleri (Ege Bölgesi Örneği)/ Reasons For Divorce Family And Religious Guidance Office Of The Provıncial Mufti Questions From The Light (Examples Of The Aegean Region)", TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Şefik Yaşar Armağanı), Volume 10/10 Summer 2015, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8374, p. 147-166.
Aydın, Mehmet Akif (1985). İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul: Maramara Ünv. İlahiyat Fa. Yay.
Aydın, Mehmet Akif (1989). "Aile". Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (DİA). C. II, s.196-200.
Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Bardakoğlu, Ali (1998). "İslâm Hukukunda Boşama Yetkisi, Bu Yetkinin Sınırlandırılması ve Devri", (Tebliğ-Fotokopisi). Kadın ve Aile Sempozyumu. Konya: Mehir Vakfı, s.1-16. Bardakoğlu, Ali (1987). İslâm Hukukunda Metodolojik İhtilaflar ve Sonuçları. (Ders Notları). Kayseri.
Bardakoğlu, Ali (1991). "Hukuki ve Sosyal Açıdan Boşanma", Türk Aile Ansiklopedisi, C. I, s.199- 206. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı.
Bardakoğlu, Ali (1998). "Hidâne", Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (DİA). C. XVII, s. 467-471.
Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. Bardakoğlu, Ali (2017). İslâm Işığımnda Müslümanlığımızla Yüzleşme. İstanbul KURAMER.
Bilge, Necip (1992). Hukuk Başlangıcı-Hukukun Temel İlkeleri. Ankara: Turhan Kitabevi, 8.baskı.
Bilmen, Ömer Nasuhi (1985). Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahâtı Fıkhıyye Kâmusu (I-VIII). İstanbul: Bilmen Yay.
Bûtî, M. S. Ramazan (1990). Davâbıtü'l-maslaha fi'ş-şerîati'l-İslâmiyye. Dımeşk: Dâru'lMüttehıde.
Can, Cahit (1997). Hukuk Sosyalojisinin Gelişim Yönü. Ankara.
Cârullâh, Musa (1999). Kur'ân-ı Kerîm Ayet-i Kerimelerinin Nurları Huzurunda Hatun. Mehmet Görmez (Yay. Haz.). Ankara: Kitabiyat.
Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali (t.y.). Ahkâmu'l-Kur'ân (I-V). Kâhire: Dâru ihyâi't-türâsi'l-arabî.
Cezîrî, Abdurrahman (1990). Kitâbu'l-fıkh ale'l-mezâhibi'l-erbea (I-V). Beyrut: Dâru'l-kütübi'lilmiyye.
Cin, Halil (1988). Eski Hukukumuzda Boşanma. Konya: Selçuk Ünv. Basımevi. 2. Baskı.
Cühenî, Mes'ad Avvâd Hamdân el-Burkânî (1994). et-Tahkîm fi'ş-Şerîati'l-İslâmiyye ve'n-nizâmi'lvad'iyye. Medîne: Mektebetü Dâri'l-Îmân.
Çeliker, Hüseyin (2005). "İslâm Hukukunda Tahkîm", Diyanet İlmi Dergi, Cilt: 41, Sayı: 1, Ankara, s.17-46.
Çolak, Abdullah (2016). İslâm Aile Hukuku. Malatya: Yılmaz Matbaacılık Yayıncılık. 356 İbrahim YILMAZ Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/10 Dalgın, Nihat (1999). İslâm Hukukunda Boşama Yetkisi. Samsun: Etüt Yay.
Dalgın, Nihat (2003). "Değişim Stratejisi Açısından Hukuk ve İslam Hukuku", Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 16, s. 73-109.
Derveze, Muhammed İzzet (1388h.), et-Tefsîru'l-hadîs: Mürettebün hasbe tertîbi'n-nüzûl, (I-X). Kahire: Dâru ihyâi'l-kütübi'-arabiyye.
Dihlevî, Şah Veliyyüllah (1990). Huccetu'l-lâhi'l-bâliğa (I-II). Muhammed Şerif Sükker (tlk.). Beyrut: Dâru ihyâü'l-ulûm.
Dirînî, Muhammed Fethî (2013). Hasâisü't-teşrîi'l-islâmî fi's-siyaseti ve'l-hükm, Beyrut: Müessesetü'r-risâle.
Diyanet İşleri Başkanlığı (2015). Aile İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
Doğan, Ş. (2016). "Çocukların Boşanmaya Caydırıcı Etkisi" / Then Deterrent Effect of Children on Divorce", TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı), Volume 11/2 Winter 2016, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9352, p. 321-352.
Döndüren, Hamdi (1995). Delilleriyle Aile İlmihali, İstanbul: Altınoluk Yay.
Döndüren, Hamdi (2003). "Sosyal Değişme Karşısında İslâm Hukuku ve Yeni Yaklaşımlar", İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı:1, s. 29-50.
Dûrî, Abdurrahman Kahtân (1985). Akdü't-tahkîm fi'l-fıkhi'l-islâmî ve'l-kânûn'l-vaz'î, Bağdad: Matbaatü'l-Hulud.
Ebû Ceyb, Sa'dî (1987). Mevsûatü'l-icmâ' fi'l-fıkhi'l-İslâmi (I-II). Dimeşk: Dâru'l-Fikr. Ebussuud Efendi, Muhammed b. Muhammed (t.y.). Tefsîru Ebi's-Suud (İrşâdü'l-akli's- selîm ilâ mezâyâ'l-Kur'âni'l-Kerîm) (II. Cilt). Kâhire.
Ebû Zehra, Muhammed (1950). el-Ahvâlü'ş-şahsiyye. Kâhire: Dâru'l-fikri'l-arabî.
Ebû Zehra, Muhammed (1961). Şerîatü'l-Kur'ân min delaili i'cazih. Kâhire.
Ebû Zehra, Muhammed (1986). el-Cerîme. Kahire: Dâru'l-fikri'l-Arabî.
Elbânî, M. Nâsıruddîn (1985). İrvâü'l-ğalîl fî tahrîci ehâdîsi Menâri's-sebîl (I-IX). el- Beyrut: Mektebü'l-İslâmî.
Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır (1979). Hak Dini Kur'ân Dili (I-X). İstanbul: Eser Neşriyat.
Erbay, Celal (t.y.), İslâm Hukukunda Küçüklerin Himayesi. İstanbul: Göktürk.
Erbay, Celal (2006). "Nafaka". Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (DİA). C. XXXII, s. 282-285. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Erdoğan, Mehmet (1990). İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi. İstanbul: MÜİFV. Yay.
Erdoğan, Mehmet (1998). Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Rağbet Yay.
Erdoğan, Mehmet (2003). "Fıkıh Ya da Müslümanların Hukuku". İslâm Hukuku Araştırmaları
Dergisi, Sayı:1, Konya, s. 95-103.
İslâm Aile Hukukunda Boşanmaları Önleyici Bir Tedbir Olarak Tahkîm... 357 Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/10 Erdoğan, Mehmet (2008) "Talâk: Milk-i Müt'a Mâlikiyetinin Sona Erdirilmesi ve Kadının Özgürlüğe Kavuşturulması Ya da Kadının Yuvasının Yıkılması". Tesettür Meselesinden Türban Sorununa içerisinde. İstanbul: İz Yay., s. 167-177.
Ekinci, Ekrem Buğra (2005). İslâm Hukukunda Değişmenin Sınırı. İstanbul. Ekiz, Ahmet (1999). "İslam Hukukunda İddet Bekleyen Kadının Hak ve Sorumlulukları". Mehir, sayı: 3, s. 74-76.
Erik, Hamza (2016). "İslâm Hukukunda Tahkîm Müessesesinin Günümüz Aile Hukuku ile Mukyasesi". (Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Ünv. Sosyal Bilm. Enst.
Gandûr, Ahmed (1985). el-Ahvâlü'ş-şahsiyye fi't-teşrîi'l-İslâmi mea beyâni Kânûni'l-Ahvâli'ş- Şahsiyye li'l-kadâi fi mehâkimi Kuveyt, Kuveyt: Mektebetü'l-Felâh.
Gandûr, Ahmed (1967). et-Talâk fi'ş-Şerîati'l-İslâmiyye ve'l-Kânûn: Bahsün mukârenün, Kâhire: Dâru'l-Urf.
Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı-I (2004). (T.C. Başbakanlık DİB /15-18 Mayıs 2002 İstanbul). Ankara: DİB Yay.
Güneş, Ahmet (1994). "İslâm Hukukunda Boşama Yetkisi Bu Yetkinin Sınırlandırılması ve Devri".
(Yüksek Lisans Tezi). Kayseri: Erciyes Ünv. Soyal Bilimler Enst.
Güngör, Erol (1987). İslâm'ın Bugünkü Meseleleri (Hicretin 15. Yılına Armağan). İstanbul: Ötüken, İstanbul 1987.
Gürdal, Ayşe (2007). "İslâm Aile Hukuku Açısından İhtilafların Çözümünde Tahkîm Yöntemi".
(Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale: Onsekiz Mart Ünv. Sosyal Bilimler Enst.
Hâlid Abdürrahman el-Ak (1993). Mevsüatü'l-fık 358 İbrahim YILMAZ
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/10 İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim (1997). el-Bahru'r-râik şerhu Kenzü'd-dakâik (I- IX). Beyrut: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye.
İbn Rüşd, Ebû'l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Hafîd (1985). Bidayetü'l-müctehid ve nihayetü'lmuktesid (II. Cilt). İstanbul.
İbnü'l-Arabî, el-Kâdî Ebû Bekr Muhammed b. Abdillah (1957). Ahkâmü'l-Kur'ân (I. Cilt). Ali Muhammed el-Bacâvî (thk.). Mısır: Dâru'l-Fikri'l-Arabî.
İbnü'l-Hümâm, Kemâlûddin Muhammed b. Abdilvâhid (t.y.), Fethu'l-Kadîr (I-VIII). Beyrut: Dâru'l-Fikr.
Kal'acî, Muhammed Ravvâs-Kuneybî, Hamid Sadık (1985). Mu'cemü lüğati'l-fukahâ. Beyrut: Dâru'n-nefâis.
Karadâvî, Yusuf (1997). Evrensellik-Süreklilik Açısından İslâm Hukuku. Yusuf Işıcık- Ahmet Yaman (çev.). İstanbul: Marifet Yay.
Karaman, Hayreddin (1986). Mukayeseli İslâm Hukuku (I-III). İstanbul: Nesil Yay.
Karaman, Hayreddin, Çağrıcı, Mustafa, Dönmez, İ. Kâfi, Gümüş, Sadrettin (2006). Kur'ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir (I-V). Ankara: Diyanet İşeri Başkanlığı Yayınları.
Karataş, Fatih (2013/2). "İslâm Hukukunda İddet", Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 4 cilt: IV sayı: 8, s. 161-190.
Keleş, Ekrem (2004). "Dini Nikâh Adı Altında Yapılan Gayr-i Resmi Nikâh Akdinin Tahkîm Yoluyla Sona Erdirilmesi", İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı: 3, s. 193-209.
Koca, Ferhat (2003). "İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi Üzerine Bazı Düşünceler". İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı:1, s. 51-78.
Köse, Saffet (1996). "İslâm Hukukunun Statik Olduğu İddiasının Tahlili". Selçuk Ünv. İlahiyat Fak Dergisi. Sayı: 6, s. 255-295.
Köse, Saffet (1997). İslâm Hukukunda Hakkın Kötüye Kullanılması, İstanbul: İFAV/Marmara Ünv. İlahiyat Fak. Yay.
Köse, Saffet (2004). Çağdaş İhtiyaçlar ve İslâm Hukuku. İstanbul: Rağbet Yayınları.
Köse, Saffet (2014). Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetini Sonu. Konya: Mehir Vakfı.
Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî (1987). el-Câmi' li ahkâmi'l-Kur'ân (V. Cilt). Mısır.
Kuru, Baki (1984). Hukuk Muhakemeleri Usulü. Ankara.
Mansurizâde Saîd (1330). "Cevâzın Ahkâm-ı Şer'iyyeden Olmadığına Dair". İslâm Mecmuası. İstanbul, c. I, sy.10, s. 295-303.
Mansurizâde Saîd (1330). "Taaddüd-i Zevcât İslâmiyette Men Olunabilir". İslâm Mecmuası, İstanbul, c. I, sy.8, s. 233-238.
Mâverdî, Ebû'l-Hasan Ali b. Muhammed Habîb (t.y.). el-Ahkâmu's-sultâniyye. Beyrut: Dâru'lKütübi'l-İlmiyye.
Medkûr, M. Sellâm (1984). Nazariyyetu'l-ibâha inde'l-usuliyyin ve'l-fukâhâ. Kahire: Dâru'nNehdati'l-Arabiyye.
İslâm Aile Hukukunda Boşanmaları Önleyici Bir Tedbir Olarak Tahkîm... 359 Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/10 Memduhoğlu, Adnan (2010). "İslam Hukuku'na Göre Çocuğun Bakım ve Terbiyesi (Hidane)".
Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmî Dergisi, sayı: 9-10, s. 71-83.
Mergînânî, Ali b. Ebî Bekr (1986). el-Hidâye şerhu Bidayeti'l-mübtedî (I-IV). İstanbul.
Mesud, Muhammed Halid (1997) İslâm Hukuk Teorisi. Muharrem Kılıç (çev.). İstanbul: İz Yay.
Mevdûdî, Ebû'l-Ala (t.y.). Hukuku'z-zevceyn. Ahmed İdris (nşr.). Kâhire.
Miras, Kamil (1983). Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Terceme ve Şerhi (I-XIII). Ankara: Emel Matbaacılık.
Muhammed Şerif, Abdüsselam (1995). ez-Zevâc ve't-talâk fi'l-Kânûni'l-Libya ve esânîdihü'ş- şer'iyye. Bingâzi.
Muhammed Şerif, Abdüsselam (1996). Nazariyyetü's-siyâseti'ş-şer'iyye: ed-davâbit ve't-tatbîkât. Bingâzi.
Nebhan, Muhammed Faruk (1980). İslâm Anayasa ve İdare Hukukunun Genel Esasları, Servet Armağan (çev.). İstanbul: Sönmez.
Nevevî, Ebû Zekeriya Muhyiddin b. Şeref (1992). Ravdatü't-tâlibîn, Adil Ahmed Abdülmevcûd- Ali Muhammed Muavved (thk.). Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye.
Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi (2012), Orhan Çeker, (yay. haz./nşr), Konya: Mehir Vakfı Yay.
Ömer Ferruh (1994). İslâm Aile Hukuku, Yusuf Ziya Kavakçı (çev.). İstanbul: Sebil Yay.
Râfiî, Mustafa (1983). el-Ahvâlü'ş-şahsiyye fi'ş-şerîati'l-İslâmiyeti ve'l-kânûni'l-Lübnâniyye. Beyrut.
Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hasan (1841). Mefâtîhu'l-ğayb (X. Cilt). İstanbul.
Reşid Rıza, Muhammed (1954). Tefsîru'l-Menâr (V. Cilt). Kâhire.
Sâbûnî, Abdurrahman (1983). Medâ hürriyeti'z-zevceyn fî't-talâk (I-II). Beyrut: Dâru'l-fikr.
Sâbûnî, M. Ali (t.y.). Tefsîru âyâti'l-ahkâm (I-II). İstanbul: Dersaâdet.
Sağlam, Hadi (2011). "Çağdaş Problemler Karşısında İslâm Hukukunun Yapısı Ve Dinamizmi
Hakkında Bir Tahlil", www.e-akademi.org, (Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi), Sayı: 109, Mart, s. 1-24.
Serîtî, Abdülvedüd Muhammed (1995). Ahkamü'z-zevâc ve't-talâk fı'ş-Şerîati'1-İslâmiyye. Beyrut.
Sertâvî, Muhammed Ali (1997). Şerhu Kânûni'l-Ahvâli'ş-Şahsiyye. Ammân: Dâru'l-Fikr.
Seyyid Bey, Muhammed (1333, 1338). Usûl-i Fıkıh (Medhal) (I-II). İstanbul: Dâru'l-fünûn.
Seyyid Bey, Muhammed (1875-1925), Fıkıh Usulü (Giriş), Yayına Haz: Hasan Karayiğit, Düşün Yay., İstanbul 2010.
Seyyid Sâbık (1993). Fıkhu's-sünne (I-III). Kâhire: Dâru'lkitâbi'l-arabî.
Sıbâî, Mustafa (1997). Şerhu Kânûni'l-Ahvâli'ş-Şahsiyye (I-II). Beyrut: el-Mektebü'l-İslâmî.
Şaban, Zekiyyuddîn (1993). el-Ahkâmü'ş-şer'iyye fî'l-ahvâli'ş-şahsiyye, Bingâzi.
Şâfiî, Ebû Abdilallah Muhammed b. İdris (t.y.). el-Ümm (V. Cilt). b.y.
Şakir, Ahmed Muhammed (1389). Nizâmü't-talâk fi'l-İslâm. Mısır: 2. Baskı.
360 İbrahim YILMAZ Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/10 Şâtıbî, Ebû İshak İbrahim b. Mûsâ (t.y./1975). el-Muvâfakât fî usûli'ş-şeriâ. (I-IV). Abdullah Dıraz, (nşr./tlk.) Beyrut: Dâru'l-marife.
Şehbûn, Abdülkerim (1987). Şerhu Müdevveneti'l-Ahvâli'ş-Şahsiyyeti'l-Mağribiyye (Fas), Ribat: Dâru Neşri'l-Ma'rife.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed (t.y.). Neylü'l-evtâr şerhu Münteka'l-ahbâr (VI. cilt). Mısır.
Şevkânî, Muhammed b, Ali b. Muhammed (1992). İrşâdü'l-fühûl ilâ tahkîki ilmi'l-usûl. Ebu Mus'ab Muhammed Saîd el-Bedrî (thk.). Beyrût: Müessesetü'l-kütübi's-sikâfiyye.
Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Alî, (t.y.). el-Mühezzeb (II. Cilt). Mısır.
Şirbînî, Muhammed b. el-Hatîb (t.y.), Muğnî'l-muhtâc (III. Cilt). Mısır: Dâru'l-Fikr.
Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr (1954). Câmiu'l-beyân an te'vîli'l-Kur'ân (VIII: Cilt). Kâhire. Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet (1960). Aile Hukuku. İstanbul.
Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet (1976). Ailenin Çilesi Boşanma. İstanbul.
Yaman, Ahmet (2002). İslâm Aile Hukuku. Konya: Yediveren, 3. Baskı.
Yeğengil, Rasih (1974). Tahkîm. İstanbul: Cezaevi Matbaası.
Yıldırım, Mustafa (t.y.). İslâm ve Medeni Yargılama Hukukunda Tahkîm. İzmir: İlahiyat Fak. Yay.
Yıldırım, Mustafa (2010). "Tahkîm", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). C. XXXIX,
ss. 411-413. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. Yılmaz, İbrahim (2007). Yetki ve Sistem Açısından İslâm Hukukunda Boşanma. Kayseri: Laçin Yay.
Yılmaz, İbrahim (2015). İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Mubahı Sınırlandırması, Kayseri: TezMer.
Zerkâ, Mustafa Ahmed (1968). el-Medhalü'l-fıkhî'l-âmm/el-Fıkhu'l-İslâmî fi sevbihi'l-cedîd (I-III). Dimeşk: Dâru'l-Fikr.
Zerkâ, Mustafa Ahmed (1992). Umumi Olarak Hukuk, İslâm Hukuku ve İslâm Aile Hukuku", Hayreddin Karaman, Yeni Gelişmeler Karşısında İslâm Hukuku içerisinde. İstanbul: Nesil Yayınları.
Zerkeşî, Muhammed b. Abdillah (1993). Şerhu'z-Zerkeşî alâ muhtasarı'l-Hırakî (V. Cilt). Riyad. Zeydan, Abdülkeri m (1994). el-Mufassal fi ahkâmi'l-mer'e ve'l-beyti'l-müslim fi'ş-Şerîati'lİslâmiyye (I-XI). Beyrut: Müessesetü'r-Risâle.,
Zühaylî, Vehbe (1989). el-Fıkhü'l-islâmî ve edilletühû (I-VIII). Dımeşk: Dâru'l-fikr