İngilizlerin Irak ve Basra bölgesindeki faaliyetleri (1913-1914)

Birinci Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı-İngiliz ilişkilerini meşgul eden meselelerin birçoğu Ortadoğu kaynaklıydı. İngiltere, Hindistan ve Uzakdoğu’daki sömürgelerinin güvenliği kadar, zengin petrol yatakları ve önemli ticaret yollarına sahip bu stratejik bölgede mevcut olan nüfuzunu korumak, hatta artırarak sürdürmek istiyordu. Bu durum Osmanlı Devleti ve İngiltere’yi muhtelif meseleler nedeniyle karşı karşıya getirmiştir. Bu çalışma iki ülke karşılıklı savaşa girmeden ve ilişkiler tamamen kopmadan önce, Irak ve Basra bölgesinde iki yıl içinde yaşanan bazı sorunları (İngiliz petrol şirketinin sebep olduğu çevre kirliliği, bölgedeki petrol imtiyazları meselesi, sulama ve bataklık kurutma işleri, İngiliz konsoloslarının ve savaş gemilerinin faaliyetleri, İngilizlerin şikâyetlerine neden olan adli olaylar ve uygulamalar) Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki belgeler ışığında okuyucuya sunmaktadır.

The Activities of the British in Iraq and Basra (1913-1914)

Many of the issues concerning the Ottoman-British relations before the First World War resulted from the Middle East region. Great Britain wanted to protect and maintain even by raising its influence in this strategic region which was quite important for the security of its Indian and Far-Eastern Colonies as well as for the existence of rich petrol reserves and crucial trade routes. This situation brought the Ottoman Empire and Great Britain face to face due to various issues (The pollution caused by the British oil company, the question of oil concessions in the region, works of irrigation and drainage of marshes, activities of the British consuls and warships, judicial cases and practices leading to the complaints of the British). This study submits to the readers mainly in the light of documents in the Ottoman Archives some of the problems in the two years before the rupture of the relations between two states as they mutually went into war.

PDF

___

I. Başbakanlık Osmanlı Arşivi
1. Dâhiliye Nezareti İdari Kısım (DH. İD.)
6/56; 105/-2 /46; 105/-2 /48; 130/6; 168/5
2. Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 7. Şube (DH. EUM. 7.Şb.) 1/49; 2/28
3. Hariciye Nezareti Siyasi Kısım (HR. SYS.)
94/20; 94/29; 96/12; 96/14; 96/16; 102/1; 2312/3
4. İradeler Dosya Usulü (İ. DUİT.) 84/27
5. Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.) 184/42; 195/1; 231/210
II. Makaleler
“Havadis-i Mühimme Hulasası”, Hak Yolu, 17 Şubat 1326 (2 Mart 1911), s.8.
“Waters of Babylon”, The Guardian, 20 Aralık 1913, s.9.
“New Irrigation Works in Mesopotamia”, The Times, 13 Aralık 1913, s.8.
III. Kitaplar
BAYUR, Yusuf Hikmet : Türk İnkılabı Tarihi, Cilt II-III, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1991.
CAN, Bilmez Bülent : Demiryolundan Petrole Chester Projesi (1908-1923), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000.
EARLE, Edward Mead : Turkey, The Great Powers, and The Bagdad Railway, New York, The Macmillan Company, 1924.
EDİGER, Volkan Ş. : Osmanlı’da Neft ve Petrol, Ankara, ODTÜ Yayıncılık, 2003.
KOCATÜRK, Önder : Balkanlar’dan Ortadoğu’ya Osmanlı-İngiliz İlişkileri (1908-1910), İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2009