İLKOKUL DÖRDÜNCÜ SINIFLARDA GÖREV YAPAN SINIF ÖĞRETMENLERİNİN TÜRKÇE DERSLERİNDE ÖĞRENCİLERİNDE ÜSTBİLİŞSEL OKUMA STRATEJİLERİ KULLANMALARINI SAĞLAYAN UYGULAMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: GİRESUN İLİ ÖRNEĞİ

Okuma stratejileri, okuyucuların metni anlamak, okuma esnasında karşılaştıkları sorunları çözmek için kullandıkları bilişsel eylemlerdir. Üstbilişsel okuma stratejileri, öğrencinin okuma süreçlerini izlemesini ve kontrol etmesini kolaylaştırarak, öğrenciye okuma sürecini düzenleme şansı tanır. Üstbilişsel okuma stratejilerini kullanma da bir öğrenmedir ve bu öğrenmenin temeli ilkokulda, sınıf öğretmenlerince atılır. Bu araştırmanın amacı, ilkokul dördüncü sınıfta görev yapan sınıf öğretmenlerinin Türkçe derslerindeki okuma etkinliklerinde, öğrencilerinin üstbilişsel okuma stratejileri kullanmalarını sağlayan uygulamalara ne ölçüde yer verdiklerini, bu uygulamalara ilişkin görüşlerini çeşitli değişkenler açısından değerlendirmektir. Araştırmanın çalışma grubunu, 2016-2017 eğitim öğretim yılında, Giresun ili resmi ilkokullarında dördüncü sınıf düzeyinde derse giren sınıf öğretmenleri (N=266) oluşturmuştur. Verilerin toplanması, analizi ve yorumlanmasında karma desen benimsenmiştir. Araştırmada nicel veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen “Üstbilişsel Okuma Stratejileri Kullandırma Ölçeği” ile nitel veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Araştırma sonuçları, sınıf öğretmenlerinin okuma etkinliklerinde: Okumaya hazırlık, sırası, sonrası ve okuduğunu değerlendirme boyunca kullanılan üstbilişsel okuma stratejilerinin kullanılabilirliğine ilişkin oldukça olumlu görüşlere sahip olduklarını göstermektedir. Nitel araştırma bulgularına göre ise, sınıf öğretmenleri üstbilişsel okuma stratejisi olarak okumaya hazırlık, okuma sırası, okuma sonrası ve okuduğunu değerlendirme boyunca sıklıkla soru sorma stratejisini kullanmaktadır. Sınıf öğretmenleri bu stratejiye ek olarak: Okumaya hazırlıkta ön bilgileri harekete geçirme, okuma sırasında akıcı okuma, okuma sonrası ve okuduğunu değerlendirme esnasında da özetleme yapma stratejilerini kullandırmaktadır.

EVALUATION OF THE CLASS TEACHERS’ APPLICATIONS THAT ENABLE THEIR STUDENTS TO USE METACOGNITIVE READING STRATEGIES DURING FOURTH GRADE TURKISH LESSONS: THE SAMPLE OF GIRESUN PROVINCE

Metacognitive reading strategies are facilitating students’ reading process, let them monitor, control and gives them chance to edit their reading process. The use of metacognitive reading strategies is also a learning process and is based at the elementary school, by elementary school teachers. The purpose of this research is elementary teachers who are working in the fourth grade of primary schools, opinions about what extent they found applicable to use of metacognitive reading strategies by students in reading activities of Turkish lessons. The working group of the research was fourth-grade elementary teachers (N=266) who worked in public primary schools in Giresun in the academic year of 2016-2017. In the collection, analysis, and interpretation of the data, a mixed method consisting of quantitative and qualitative research methods was used. For the collection of quantitative and qualitative data: "Scale for the Use of Metacognitive Reading Strategies" developed by the researcher and the semi-structured interview form was used. The results of the research showed that elementary teachers had quite positive views on the availability of metacognitive reading strategies used pre-while and post- reading. The opinions of the elementary teachers did not change according to their sex, seniority, the number of teachers working with. According to qualitative findings of the research, while elementary teachers use the strategy of asking questions as a pervasive reading strategy during pre-while and post-reading, asking question strategy is supplemented by activating preliminary information in the preparation for reading, fluent reading in the while reading. It was also found that they used strategies of summarizing during the post reading.

PDF

___

Akın, E. ve Çeçen, M. A. (2014). Ortaokul öğrencilerinin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık düzeylerinin değerlendirilmesi (Muş-Bulanık örneği). Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308- 2140, Volume 9/8, Summer 2014, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, p. 91/110.
Akyol, H. (2013). Türkçe ilk okuma ve yazma öğretimi. (13. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
Antoniou, F. ve Souvignier, E. (2007). Strategy instruction in reading comprehension: an intervention study for students with learning disabilities. Learning Disabilities: A Contemporary Journal, 5(1), 41-57.
Ateş, A. (2013). Üniversite öğrencilerinin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık düzeyleri (İnönü Üniversitesi örneği). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2(4), 258- 273.
Aytaş, G. (2003). Okuma gelişiminde çocuk edebiyatının rolü. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13(13), 155-160.
Babacan, T. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının üstbilişsel okuma stratejileri ile çoklu zekâ alanları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
Bağçeci, B., Döş, B. ve Sarıca, R. (2011). İlköğretim öğrencilerinin üstbilişsel farkındalık düzeyleri ile akademik başarısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 551-566.
Balcı, A. (2004). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknikler ve ilkeler. (4. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
Başaran, M. (2013). 4.sınıf öğrencilerinin üstbilişsel okuma stratejilerini kullanma durumları ve bu stratejilerle okuduğunu anlama arasındaki ilişki. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 8/8, Summer 2013, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, p. 225/240.
Baydık, B. (2011). Okuma güçlüğü olan öğrencilerin üstbilişsel okuma stratejilerini kullanımı ve öğretmenlerinin okuduğunu anlama öğretim uygulamalarının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36(162), 301-319.
Bulut, A. (2016). Ortaokul öğrencilerinin okuma stratejileri bilişsel farkındalık düzeyleri. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 11/3, Winter 2016, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9319, p. 625/644.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Bonds, C. W., Bonds, L. G. ve Peach, W. (1992). Metacognition: Developing independence in learning. Clearing House, 66(1), 56-59.
Bozkurt, N. (2013). An examination of the links between pre-service teacher's metacognitive level, learning styles and their achievement of history class. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 93, 1634-1640.
Creswell, J. W. (2003). Research design: qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage.
Çakıroğlu, A. (2007). Üstbiliş. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 21-27.
Çakıroğlu, A. ve Ataman, A. (2008). Üstbilişsel strateji öğretiminin okuduğunu anlama başarı düzeyi düşük öğrencilerde erişi artırımına etkisi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 1-13.
Çöğmen, S. (2008). Eğitim fakültesi öğrencilerinin kullandıkları okuduğunu anlama stratejileri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
Çöğmen, S. ve Saracaloğlu, A. S. (2010). Üstbilişsel okuma stratejileri ölçeği’nin Türkçeye uyarlama çalışmaları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 91-99.
Dawson, C. (2009). Introduction to research methods: a practical guide for anyone undertaking a research project. Oxford: How to Books.
Denton, C. A., Wolters, C. A., York, M. J., Swanson, E., Kulesz, P. A. ve Francis, D. J. (2015). Adolescents' use of reading comprehension strategies: Differences related to reading proficiency, grade level, and gender. Learning and Individual Differences, 37, 81-95.
Desoete, A. ve Ozsoy, G. (2009). Introduction: Metacognition, more than the lognes monster?. Online Submission, 2(1), 1-6.
Desoete, A. ve Roeyers, H. (2002). Off-line metacognition—a domain-specific retardation in young children with learning disabilities?. Learning Disability Quarterly, 25(2), 123-139.
Durkin, D. (1984). Is there a match between what elementary teachers do and what basal reader manuals recommend?. The Reading Teacher, 37, 734-44.
Erdem, A. R. (2005). Öğrenmede etkili yollar: Öğrenme stratejileri ve öğretimi. İlköğretim Online, 4(1), 1-6.
Erskine, D. L. (2009). Effect of prompted reflection and metacognitive skill instruction on university freshmen’s use of metacognition. Brigham Young University.
Epçaçan, C. (2009). Okuduğunu anlama stratejilerine genel bir bakış. Journal of International Social Research, 1(6), 207-223.
Evran, S. ve Yurdabakan, İ. (2013). İlköğretim 6, 7 ve 8.sınıf öğrencilerinin bilişüstü farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 212-220.
Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive- developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906-911.
Güngör, A. (2005). Altıncı yedinci ve sekizinci sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama stratejilerini kullanma düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 101-108.
Gürses, T. (2002). Reading strategies employed by ELT learners at advanced level. (Unpublished master thesis dissertation). Atatürk University, Erzurum.
Hacker, D. J. ve Dunlosky, J. (2003). Not all metacognition is created equal. New Directions for Teaching and Learning, 95, 73-79.
Hangrove, R. A.(2007). Creating creativity in the design studio: Assessing the impact of metacognitive skill development on creative abilities. A Dissertation North Carolina University, University of North Carolina Press, USA
Huitt, W. (1997). Metacognition. Educational Psychology Interactive. Valdosta, GA: Valdosta State University.
Kanmaz, A. (2012). Okuduğunu anlama stratejisi kullanımının, okuduğunu anlama becerisi, bilişsel farkındalık, okumaya yönelim tutum ve kalıcılığa etkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
Kapa, E. (2001). A metacognitive support during the process of problem solving in a computerized environment. Educational Studies in Mathematics, 47(3), 317-336.
Karakelle, S. ve Saraç, S. (2010). Üst biliş hakkında bir gözden geçirme: Üstbiliş çalışmaları mı yoksa üst bilişsel yaklaşım mı?. Türk Psikoloji Yazıları, 13(26), 45-60.
Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. (28. bs.). Ankara: Nobel.
Karatay, H. (2010). İlköğretim öğrencilerinin okuduğunu kavrama farkındalıkları. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27(27), 457-475. ile ilgili bilişsel
Kızılay, Y. (2011). Kafkas Üniversitesi İngiliz dili ve edebiyatı bölümü öğrencilerinin üst bilişsel farkındalıkları ve okuma stratejisi kullanımları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi, Kars.
Koç, C. ve Arslan, A. (2015). Ortaokul öğrencilerinin başarı yönelimlerinin ve okuma stratejileri bilişüstü farkındalıklarının incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 5(5), 485-508. Kuruyer, H. G. ve Özsoy, G. (2015). İyi ve zayıf okuyucuların üstbilişsel okuma becerilerinin incelenmesi: Bir durum çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 771-788.
Kuzu, T. S. (2004). Etkileşimsel modele uygun okuma öğretiminin Türkçe bilgilendirici metinleri anlama düzeyine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 55- 77.
Mazzoni, G. ve Nelson, T. O. (2014). Metacognition and cognitive neuropsychology: Monitoring and control procosses. New York: Psychology.
Mokhtari, K. ve Reichard, C. A. (2002). Assessing students' metacognitive awareness of reading strategies. Journal of Educational Psychology, 94(2), 249-259.
Neuendorf, K. A. (2002). The content analysis guidebook. Thousand Oaks, CA: Sage.
Ozsoy, G. ve Ataman, A. (2009). The effect of metacognitive strategy training on mathematical problem solving achievement. Online Submission, 1(2), 68-83.
Özbay, M. ve Bahar, M. A. (2012). İleri okur ve üstbiliş eğitimi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(1), 158-177.
Özdamar, K. (2013). Eğitim, sağlık ve davranış bilimlerinde ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Eskişehir: Nisan.
Özen, F. ve Durkan, E. (2016). Üstbilişsel okuma stratejileri kullandırma ölçeğinin geliştirilmesi, bir geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 11/14, Summer 2016, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9678, p. 565/586.
Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 713-740.
Özsoy, G. ve Günindi, Y. (2011). Okul öncesi öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeyleri. Elementary Education Online, 10(2), 430-440.
Öztürk, G. (2014). Üstbilişsel bilgi ve üstbilişsel öğrenme stratejilerinin İngilizce’yi yabancı dil olarak öğrenen üniversite öğrencilerinin dil öğrenimindeki rolü. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Perfetti, C. A. (2001). Reading skills. N. J. Smelser, P. B. Baltes (Ed.). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (pp. 12800-12805). Oxford: Pergamon.
Phakiti, A. (2003). A closer look at the relationship of cognitive and metacognitive strategy use to EFL reading achievement test performance. Language Testing, 20(1), 26-56.
Scheider, W. (2008). The development of metacognitive knowledge in children and adolescent: Major trends and implications for education. Mind, Brain and Education, 2(3), 114-121.
Schraw, G. ve Dennison, R. S. (1994). Assessing metacognitive awareness. Contemporary Educational Psychology, 19(4), 400-475.
Senemoğlu, N. (2012). Gelişim, öğrenme ve öğretim: kuramdan uygulamaya. Ankara: Gazi.
Sever, S. (2015). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Ankara: Anı.
Strange, J. H., Tucker, P. D. ve Hindman, J. L. (2004). Handbook for qualities of effective teachers. Alexandria, Virginia; ASCD.
Subaşı, G. (2000). Etkili öğrenme: öğrenme stratejileri. Milli Eğitim Dergisi, 146.
Taraban, R., Kerr, M. ve Rynearson, K. (2000). College students’ academic performance and self- reports of comprehension strategy use. Reading Psychology, 21(4), 283-308.
Taraban, R., Kerr, M. ve Rynearson, K. (2004). Analytic and pragmatic factors in college students' metacognitive reading strategies. Reading Psychology, 25(2), 67-81.
Temizkan, M. (2008). Bilişsel okuma stratejilerinin Türkçe derslerinde bilgiye dayalı metinleri okuduğunu anlama üzerindeki etkisi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 129-148.
Tok, Ş. (2008). Not tutma ve bil-iste-öğren (BİÖ) stratejilerinin tutum ve akademik başarıya etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 244-253.
Toksun, S. E. (2015). Türkçe öğretmenlerinin okuma stratejileri bilişsel farkındalık becerilerini kullanma düzeylerine ilişkin bir araştırma (Kars ili örneği). (Yayınlanmamış doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
Topuzkanamış, E. ve Maltepe, S. (2010). Öğretmen adaylarının okuduğunu anlama ve okuma stratejilerini kullanma düzeyleri. Journal of Türklük Bilimi Araştırmaları, 15(27), 655-677.
Tosun, A. ve Irak, M. (2008). Üstbiliş ölçeği-30'un Türkçe uyarlaması, geçerliği, güvenirliği, kaygı ve obsesif-kompülsif belirtilerle ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(1), 67-80.
Williams, L. ve Hall, K. (2010). Exploring students’ reading attitudes. Journal of Reading Education, 35(2), 35-41.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yıldırım, K. (2010). İş birlikli öğrenme yönteminin okumaya ilişkin bazı değişkenler üzerindeki etkisi ve yönteme ilişkin öğrenci-veli görüşleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Yıldız, H. (2012). Üstbiliş stratejilerinin öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalıklarına ve öz yeterliklerine etkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
Yıldız, M. (2013). Okuma motivasyonu, akıcı okuma ve okuduğunu anlamanın beşinci sınıf öğrencilerinin akademik başarılarındaki rolü. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 8/4, Spring 2013, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, p. 1461/1478.
Yiğiter, K. ve Gürses, T. (2004). Reading strategies employed by ELT learners at advanced level. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 209-225.