20699

İLKÖĞRETİM 8. SINIF TÜRKÇE DERS KİTABI'NIN 'DUYGULAR' TEMASINDA YER ALAN OKUMA METİNLERİNE METİNDİLBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM

Bu araştırmada, İlköğretim 8. Sınıf Türkçe Ders Kitabı"nın ,,Duygular" temasında yer alan ,,Nerede İnsan Varsa Orada Umut Vardır", ,,Kedi Ağaca Çıktı" ve ,,Hazır Olun Fırtına Geliyor" adlı kısa öyküler metindilbilimsel bir bakış açısıyla incelenmeye çalışılmıştır. Metnin temel konusu ve alt konularının belirlenmesi; metnin görünen, anlaşılan kısmının, yani yüzey yapısının yanında, metnin derin yapısının, yani metnin arka planının ortaya konması ancak metindilbilimsel bir yaklaşımla mümkün olabilmektedir. Bu bağlamda, öncelikle metnin küçük ölçekli yapısını oluşturan artgönderim, öngönderim, eksiltili yapı, yineleme, bağıntı öğeleri, eşdizimsel örüntü gibi dilbilgisel ve sözcüksel bağlaşıklık düzenekleri ele alınmış, daha sonra öykülerden alınan örneklerle konuya açıklık kazandırılmıştır. Metnin büyük ölçekli yapısı bağlamında, anı türündeki ,,Hazır Olun Fırtına Geliyor", deneme türündeki ,,Nerede İnsan Varsa Orada Umut Vardır" ve mizah türündeki ,,Kedi Ağaca Çıktı" adlı metinler yorumlanmış, aynı kavram alanından sözcüklerin oluşturduğu örüntü ve bağlaşıklık düzeneklerine dayanarak anlamsal büyük yapıya ulaşılmaya çalışılmıştır. Metnin büyük ölçekli yapısını oluşturan küçük ölçekli yapı taşları, metnin diğer ögeleriyle metin örüntüsünü gerçekleştirerek metni anlamlı kılmaktadır. Metin çözümlemelerinde, küçük ölçekli yapıdan büyük ölçekli yapıya, büyük ölçekli yapıdan da üst yapı kategorilerine ulaşılmaya çalışılmalıdır. Metindilbilimin amacı, metinlerin yapılarını, yani dilbilgisel ve içeriksel kurgulanma biçimlerini ve bildirişimsel işlevlerini ortaya çıkarmak ve uygulamalı örneklerle göstermektir. Çalışma, metnin sıralı tümceler dizisi değil, izlek ve yapı yönünden tutarlı ve sürekli bir bütün olduğu gerçeğini öyküler üzerinden bize sunmaktadır.

A LINGUISTIC APPROACH TO READING TEXTS REVIEWED WITHIN THE CONTEXT OF EMOTIONS, IN THE TURKISH TEXTBOOKS OF THE EIGHTH GRADE OF PRIMARY EDUCATION

In this study, the short stories titled "Nerede İnsan Varsa Orada Umut Vardır, Kedi Ağaca Çıktı and Hazır Olun Fırtına Geliyor" reviewed within the context of emotions, in the Turkish textbooks of the eighth grade of primary education, were studied with a linguistic point of view. Determination of the main topic and sub-topics of the text; revealing of the deep structure of the text, that is its background as well as the visible and understood part of the text, that is its surface structure all are possible by a textlinguistic approach. In this context, firstly, the grammatical and lexical cohesive devices such as anaphora, cataphora, ellipse, reiteration, junctions and collocation defined as grammatical cohesion and lexical cohesion which constitute the microstructure of the text were examined afterwards, the subject was explained with samples from the stories. In terms of the macrostructure of the text, the short stories named "Hazır Olun Fırtına Geliyor" type of moment, "Nerede İnsan Varsa Orada Umut Vardır" type of trial and "Kedi Ağaca Çıktı" type of humor were commented and it was tried to reach the semantic macrostructure by virtue of collocation and cohesion formed through the words in the same concept area. The microstructure stones forming the macrostructure of the text make the text meaningful by realizing the pattern of the text with its other elements. In the text analysis, it is tried to reach from microstructure to macrostructure from this to the categories of superstructures. The aim of textlinguistics is to reveal the structures of the texts, that is the forms of grammatical and contextual fiction and to demonstrate it with the practical samples. This study represents the reality of texts is not the series of the sentences but a coherent and continuous whole in terms of structure and theme, by means of short stories.

PDF

___

COŞKUN, Eyyup (2005). ?lköğretim Öğrencilerinin Öyküleyici Anlatımlarında Bağda?ıklık, Tutarlılık ve Metin Elementleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

DE BEAUGRANDE, R. ve DRESSLER, W. U. (1988). Introduction to Textlinguistics, Fourth edition, Longman, London.

DİLDÜZGÜN, Şükran (2008). Türkçe Öğretiminde Metindilbilimsel Bağlamda Uygulamalı Bir Yakla?ım, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

DİLDÜZGÜN, Şükran (2009). "İlköğretim Türkçe Derslerinde Öykülerin Anlamsal Büyük Yapılarını Algılama Sorunu ve Metindilbilimsel Çözüm Önerileri", Çeviribilim, Dilbilim ve Dil Eğitimi Ara?tırmaları, Sayfa: 413-429. İzmir: Ekonomi Üniversitesi Yayınları.

ELYILDIRIM, Selma (2008). "Ömer Seyfettin Öykülerinde Artgönderim Kullanımı", A.Ü. Türkiyat Ara?tırmaları Enstitüsü Dergisi, 36, 121-146.

ESMER, Elçin (2010). Okuma Anlama Becerisi ile Yazılı Anlatı Metni Üretme Becerisinin Etkile?imi: 6. Sınıf Öğrenci Metinleri Üzerine Betimsel Bir Çalı?ma, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

GÜNAY, Doğan (2007). Metin Bilgisi, İstanbul: Multilingual Yayınları.

HALLIDAY, M. A. K. (1985). An Introduction to Functional Grammar, London: Arnold Publishing.

HALLIDAY, M. A. K. ve HASAN R. (1976). Cohesion in English, Longman.

KEÇİK, İlknur ve UZUN-SUBAŞI Leyla (2003). "Sözlü ve Yazılı Anlatım Üzerine", İçinde: Canan İleri (Editör), Türkçe Sözlü ve Yazılı Anlatım, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları.

ONURSAL, İrem (2003). "Türkçe Metinlerde Bağdaşıklık ve Tutarlılık", Günümüz Dilbilim Çalı?maları, s. 121-132. İstanbul: Multilingual Yayınları.

ÖZKAN, Bülent (2004). "Metindilbilimi, Metindilbilimsel Bağdaşıklık ve Haldun Taner"in "Onikiye Bir Var" Adlı Öyküsünde Metindilbilimsel Bağdaşıklık Görünümleri", Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S:13/1, s. 167-182.

ŞENÖZ-AYATA, Canan (2005). Metindilbilim ve Türkçe, , İstanbul: Multilingual Yayınları.

UZUN-SUBAŞI, Leyla (2006). "Öğrencilerin Yazılı Anlatım Sürecindeki Metinleştirme Sorunları", II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri, s. 693- 701. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi.

VAN DIJK, Teun A. (1980). Macrostructures- An Interdisciplinary Study of Global Structures in Discourse, Interaction, and Cognition, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.

VAN DIJK, Teun A. (1983). Strategies of Discourse Comprehension, Orlando, Florida: Academic Walter Kıntsch: Press, Inc.