İDEOLOJİNİN HADİS RİVAYETLERİNE YANSIMASI İMÂMİYYE ŞÎ‘ASI’NDA LANETLİ MESCİTLER ÖRNEĞİ

Mescit, İslam’ın en önemli şiarlarından olup, İslami bir nişan olarak dünyanın birçok yerinde, Allah’a ibadet maksadıyla ilk imar edilen kabenin küçük şubesidir. Kur’an’daki ayetler ve Hz. Peygamber’in uygulamaları, mescitlerin Allah katında ve Peygamber’i (s.a.v) nazarında ne derce ehemmiyete sahip olduğunu göstermektedir. Her ne kadar kullanım alanı günümüzde azalsa da, İslam’ın ilk yıllarında mescitler ibadet mahalli olmasının yanı sıra, eğitim-öğretim faaliyetlerinin yapıldığı, siyasi kararların alındığı, hukûkî meselelerin çözüldüğü, toplayıcı ve birleştirici yerler olarak toplumda önemli bir yere sahipti. Mescitlerin bu derece bireysel-toplumsal öneme hâiz olmaları ve etki alanlarının genişliği, bazı mezheplerin rivayetlerine yansımış, şahıslar, muhâlifleri tarafından inşa edilen mescitleri, mimarlarının kendi siyâsî söylemlerini yaydığı ve toplumda ikilem çıkardıkları gerekçesiyle dışlamış ve taraftarlarını bu mescitlerden uzaklaştırmışlardır. İmâmi kaynaklarında, -İmâmiyye Şî‘ası’nda ilk imâm kabul edilen- Hz. Ali tarafından, Eş‘as b. Kays el-Kindî, Cerîr b. Abdullah, Simâk b. Mahreme, Şebs b. Rebî’ ve Teym oğullarının Kûfe’de inşa ettikleri beş mescitte ibadet nehyedilmiş ve bu mescitler kendi kaynaklarında “lanetli mescitler” olarak şöhret bulmuştur. Her ne kadar bu şahıslar arasında sahâbî olan ve Hz.Ali’ye de muhârebelerde yardımda bulunup hatta Hz. Peygamberin (s.a.s.) iltifatına mazhar olanlar olsa da genelde imâmın bazı kararlarına muhâlif davranışlarda bulunmaları, özelde ise; İmâmî akideden olmamaları sebebiyle Şî‘i İmâmî rivayetlerde haklarında cerh vârid olmuştur.

REFLECTION OF IDEOLOGIES ON PROPHETIC NARRATIONS THE EXAMPLE OF CURSED MOSQUES IN IMAMIYYAH SHI’AH

A masjid is one of the most important signs of Islam and is a small brach of the Kaabah, the first place for worship ever built, as an Islamic sign. The Quranic verses and the practices of the Prophet show us the elevated degree of importance of mosques in the sight of Allah and His Messenger (p.b.u.h). Even thought its area of use has nowadays decreased, besides being the place of worship in early years of Islam, mosques had an important place in society as they were the venues where training and education would take place, political decisions were adopted, judicial matters were solved out and fruthermore they used to serve as the places where people would come together and be united. The high significance of mosques on individual and social basis and their wide area of influence had reflections on the narrations of Islamic sects (madhhab). A sect isolated the mosques that were built by its oppositions on the grounds that the architects of those mosques disseminated their political views and they caused dualism in society, and that partiucular sect expelled the followers of those sects from these mosques. According to imâmiyyah sources, worshipping was banned by Ali -who is regarded as the first imâm in imâmiyyah shi’ah- in the five mosques that were built in Kufa by Ash’as bin Qays al-Kindi, Jarir bin Abdullah, Sammak bin Mahramah, Shabs bin Rabi’ and Bani Taym, and these mosques gained reputation in imâmiyyah sources as “the cursed mosques”. Although some of these people were companions of the Prophet or helped Ali in his wars or even received compliment from Prophet Muhammad (p.b.u.h) disaffirmation is found in Imâmiyyah Shi’ah narrations about them. This is because, in general, they displayed some acts against the imâm, and, in particular, they were not from imâmiyyah sect.

PDF

___

Âmidî, Ebû’l-Hasan Alî b. Muhammed b. Ebî Alî. Ebkâru’l-efkâr fî usûli’d-din. 5 Cilt. Kahire: Darü’l- kütüb ve’l-vesâiki’l-kavmiyye, 1424.
Bagdâdî, Ebû Mansûr Abdulkahîr b. Tâhir b. Muhammed. el-Fark beyne’l-fırak ve beyanu’l-fırkati’n- nâciye. Beyrut: Dâru’l-âfâki’l-cedîde, 1977.
Berâkî, Hüseyin b. Seyyid Ahmed, Târîhü’l-Kûfe. Beyrut: Dârü’l-ezvâ, 1987.
Beyhakî, Ebûbekir Ahmed b. Hüseyin. es-Sünenü’l-kübrâ. 11 Cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-‘ilmiyye 1424.
Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbni’l-Kesîr, 1407.
Debbûs, Hamûd Na’yif Muhammed. Merviyyâtu’l-imâme ‘inde’ş-şî‘a’l-isney ‘aşeriyye. Doktora Tezi, Ürdün Üniversitesi, 2014.
Eş‘arî, Ebû’l-Hasan Alî b. İsmail. Makâlâtu’l-islâmiyyîn ve ihtilâfu’l-musallîn. Wiesbaden: Franz Stayz, 1980.
Hilâlî, Süleym b. Kays. Kitâbü Süleym b. Kays. 2 Cilt Kum: el-Hâdî, 1405.
Hillî, Ebû Mansûr Hasan b. Yûsuf. er-Ricâl. Necef: Dâru’z-zehâir, 1411.
İbn Abdi’l-Berr, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullah b. Muhammed. el-İstî‘âb fî ma‘rifeti’l-Ashâb. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-ceyl, 1412.
İbn Hacer, Ahmed b. Alî. el-İsâbe fî temyîzi’s-Sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Darü’l-cebel, 1412.
İbn Hacer, Ahmed b. Alî. Tehzîbu’t-tehzîb. 14 Cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1404.
İbn Hacer, Ahmed b. Alî. Takrîbu’t-tehzîb. Humus: Dâru’r-reşîd, 1406.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. Cemheretu ensâbi’l- ‘arab. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l- kütübi’l- ‘ilmiyye, 1424.
İbn Ebî’l-Hadîd, İzzeddîn Abdulhamîd b. Hibetil’lah. Şerhu nehci’l-belâga. 20 Cilt. Kum: Mektebetu Âyetullah el-Mara‘şî, 1404.
İbnu’l-Esîr, Ebû’l-Hasan Alî b. Ebî’l-Kerem. Usdu’l-gâbe fî ma‘rifeti’s-Sahâbe. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1409.
İbn Sa’d, Ebû Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘. et-Tabakâtu’l-kubrâ. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l- ‘ilmiyye, 1410.
Huseybî, Hüseyin b. Hemadan. el-Hidâyetü’l-kubrâ. Beyrut: el-Belâğ, 1419.
‘Îcî, Abdurrahman b. Ahmed. Kitâbü’l-Mevâkıf. 3 Cilt. Beyrut: Darü’l-ceyl, 1997.
Kâzımî, Emîr Muhammed. eş-Şî‘a fî ‘akâidihim ve ahkâmihim. Beyrut: Dâru’z-zehra, 1413.
Kohlberg, Etan. “Early Attestations of the Term Ithnâ ‘Ashariyya”. Jerusalem Studies in Arabic and Islam 24 (2000): 343-357.
Kuleynî, Muhammed b. Ya‘kub b. İshak. el-Kâfî. 8 Cilt. Tahran: Dârü’l-kütübi’l-islâmiyye, 1407.
Kummî, Abbâs b. Muhammed Rızâ b. Ebî’l-Kâsım. Sefînetü’l-Bihâr. 8 Cilt. Kum: el-Usve, 1414.
Kummî, Sa‘d b. Abdullah Ebî Halef. Kitâbü’l-makâlât ve’l-fırak. Tahran: Haydariyye, 1360.
Mâmıkânî, Abdullah. Tenkîhu’l-makâl fî ‘ilmi’r-ric‘âl. 2 Cilt. Kum: Müessetu âli’l-beyt, 1426.
Mâverdî, Ebû’l-Hasan Alî b. Muhammed. el-Ahkâmu’s-sultâniyye. Kahire: Dârü’l-hadîs, ts.
Mâzenderânî, Ebû Cafer Muhammed b. Alî b. Şehri‘âşûb. Menâkibu ‘Âli Ebî Talîb. 4 Cilt. Kum: ‘Alâme, 1421.
Meclisî, Muhammed Bâkır b. Muhammed Takiy. Mirâtu’l-‘ukûl. 26 Cilt. Tahran: Dârü’l-kütübi’l- islâmiyye, 1404.
Meclisî, Muhammed Bâkır b. Muhammed Takiy. Bihârü’l-envâr. 110 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâ’i- turâsi’l-‘arabî, 1403.
Mes’ûdî, Ebû’l-Hasan b. Alî. Murûcu’z-zeheb ve me’âdinu’l-cevher. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l- ‘asriyye, 2005.
Mes‘ûdî, Ebû’l-Hasan b. Alî. et-Tenbîh ve’l-işrâf. Kahire: Dâru’s-sâvî, ts.
Mizzî, Ebû’l-Haccâc Yûsuf b. ez-Zekî Abdurrahman. Tehzîbu’l-kemâl fî Esmâi’r-Ricâl, 35 Cilt. Beyrut: Müessetu’r-Risâle, 1400.
Muzâhim, Ebû’l-Fazl. Vak‘atu Sıffîn. Kum: Mektebetu Âyetullah el-Mara‘şî, 1404.
Müfîd, Muhammed b. Muhammed b. en-Nu’mân. Tashihu i‘tikâdâti’l-imâmiyye. Kum: el- Mu’temerü’l-‘âlemî, 1413a.
Müfîd, Muhammed b. Muhammed b. en-Nu’mân. en-Nüketu’l-i’tikâdiyye. Kum: el-Mu’temerü’l- ‘âlemî, 1413b.
Nevbahtî, Ebû Muhammed el-Hasan b. Mûsa. Fıraku’ş-ş‘îa. Beyrut: Menşûratu’r-Rızâ, 1433.
Râvendî, Kutbu’d-Dîn. el-Harâic ve’l-cerâih. 3 Cilt. Kum: Müessetu’l-İmâmi’l-Mehdî, 1409.
Rızâ, Muhammed b. Hüseyîn. el-Mecâzâtu’n-nebeviyye. Kum: Darü’l-hadîs, 1422.
Rızâ, Muhammed b. Hüseyin. Nehcu’l-belâga. Kum: el-Hicre, 1414.
Sadûk, Muhammed b. Ali. el-Emâlî. Tahran: Kitâpçî, 1418.
Sadûk, Muhammed b. Ali. el-Hisâl. Kum: Cemâ’tü’l-müderrisîn, 1403.
Sadûk, Muhammed b. Ali. el-Î‘tikâdat. Kum: el-Mu’temerü’l-‘âlemî, 1413a. Sadûk, Muhammed b. Ali. Kemâlu’d-dîn ve tamamu’n-ni‘me. Tahran: el-İslâmiyye, 1395.
Sadûk, Muhammed b. Alî. Men lâ yahzuruhu’l-fakîh. 4. Cilt. Kum: Müessetü’n-neşri’l-islâmî. 1413b.
Sekafî, İbrahim b. Muhammed b. Saîd b. Hilal. el-Gârât. Tahran: Lecnetü’l-âsâri’l-vataniyye, 1395.
Şehristânî, Muhammed b. Abdulkerîm. el-Milel ve’n-nihal. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-ma’rife, 1404.
Tabersî, Ebû Mansur Ahmed b. Alî b. Ebî Tâlib. el-İhticâc ‘alâ ehli’l-lucâc. Meşhed: Neşrü’l- Murtezâ, 1403.
Taberânî, Ebû’l-Kasım Süleymân b. Ahmed b. Eyyüb. el-Mu‘cemu’l-kebîr. 20 Cilt. Musul: Mektebetü’l-‘ulûm ve’l-hikem, 1404.
Tuferşî, Mustafa b. Hüseyin. Nakdu’r-ricâl. 5 Cilt. Kum: Müessetu âli’l-beyt, 1418.
Tûsî, Muhammed b. Hasan. Misbâhu’l-müteheccid ve silâhu’l-mütea‘bbit. 2 Cilt. Beyrut: Müessetu fıkhı’ş-şî’a, 1411.
Tûsî, Muhammed b. Hasan. Tehzîbu’l-ahkâm. 10 Cilt. Tahran: Dârü’l-kütübi’l-islâmiyye, 1407.
Tûsî, Muhammed b. el-Hasan. Ricâlu’t-Tûsî. Kum: Müessetu’n-neşri’l-islâmiyye, 1415.
Ya‘kûbî, Ebû ‘Abbas Ahmed b. İshak b. Ca’fer. Târîhü’l-Ya‘kûbî. 2 Cilt. Beyrut: el-A‘lâmî, 1431.
Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ. 25 Cilt. Beyrut: Müessetu’r- risâle, 1405.