İMPARATORLUKTAN CUMHURİYETE GEÇİŞ SÜRECİNDE ORTAÖĞRETİM TARİH PROGRAMLARINDA DEĞİŞİM II: LİSE

Bu araştırmada Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra "Tevhid-i Tedrisat Kanunu"na uygun olarak ortaöğretimin ikinci basamağını oluşturan lise tarih programında yapılan değişiklikler incelenmiştir. Araştırma, Osmanlı İmparatorluğu'nun ortaöğretim kurumları "Mekâtib-i Sultaniye"lerin son programı olan "1331 (1915) Mekteb-i Sultâniye Ders Müfredatı" içerisinde yer alan "Devre-i Sâni" programı ile Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk lise müfredatı olan "1340 (1924) Liselerin İkinci Devre Müfredat Programı"nda yer alan tarih ders içeriklerinin karşılaştırılmasına dayanmaktadır. Cumhuriyet ile birlikte devletin ulusal ve laik karekterine uygun olarak tarih programlarında önemli İmparatorluğu'nun "hanedancı" tarih anlayışının teokratik ve otokratik içeriklerinden kavuşturulmuştur. "Lise"lerde tarih dersleri; ilkçağ uygarlıkları, "Avrupa tarihi", "Dünya tarihi" ile "Asr-ı Hâzır" tarihi olarak adlandırılmış olan "çağdaş tarih" veya başka bir deyişle "yakın dönemler tarihi"ne ayrılmıştır. Ayrıca bir karşılaştırma olanağı sağlaması için Avrupa ve Dünya tarihinin aynı dönemelerinde Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşanan gelişmeler de programa oldukça genel çizgileriyle yansıtılmıştır. Dünya, Avrupa ve Osmanlı tarihinin aynı dönemleri birbirleriyle bağlantılı ve karşılaştırmalı olarak bir "uygalık tarihi" yaklaşımı ile ele alınmıştır. İmparatorluk döneminin önemli tarihsel kişiliklerin yaşamlarına dayalı "hanedancı tarih" öğretimi terk edilerek yerine, Batıda gelişen modern ve bilimsel tarih yöntemi benimsenmiştir. Tarih programları Avrupa, Dünya ve Osmanlı ölçeğindeki önemli gelişmeler üzerinden, dönemler ve temaları esas alan sistematik bir uslupla yansıtılmıştır. Bu araştırmada imparatorluktan cumhuriyete geçiş sürecinde tarih programlarındaki değişimlerin bir değerlendirmesi yapılmıştır. Ayrıca iki döneme ait "Liselerin İkinci Devre" tarih programları yeni harflere çevrilerek ek olarak verilmiştir. Program metinlerinin yeni harflere aktarılması, Cumhuriyet'in değerlendirmeler için önemli bir katkıdır

CHANGES IN SECONDARY SCHOOL HISTORY CURRICULUMS IN PROCESS FROM THE EMPIRE TO THE REPUBLIC II: LYCEE

In this study the changes made on the Secondary school history curriculum according to “The Tevhid-i Tedrisat” after the foundation of Turkish Republic are examined. It is based on the comparison of history course contents of “Devre-i Sâni” curriculum which was involved in “1331 (1915) Mekâtib-i Sultâniye Curriculum” which is the last curriculum of high schools of Ottoman Empire the“Mekteb-i Sultaniye” and history course content of “1340 (1924) high school second grade curriculum” which is the the first secondary school curriculum of Turkish Republic. With the foundation of Turkish Republic important changes were made in the history course curriculums appropriate to the national and secular character of the state. The history course curriculums were purified from the theocratic and autocratic contents of “dynastic” conception of history of Ottoman Empire and restored a national and secular frame. History courses in “Lycee” the second stage of secondary education were devoted to “contemporary history” which is named as the history of ancient civilizations, “European History”, “World History” and “Asr-ı Hâzır” or in other words “history of contemporary periods”. Moreover, to provide possibility to compare, the developments in the same periods in Europe, World and Ottoman Empire were reflected generally. The same periods of The World, European and Ottoman History was dealed with an approach of “Civilization History” in a comparative way and related with each other. The dynastic history teaching which was based on the important historical personalities was leaved end instead the modern and scientific historical method developed in west was adopted. History course curriculums reflected via important developments in Europe, The World and Ottoman Empire and in a systematic style which is based on periods and themes. In this research the changes in history course curriculums in the process from The Empire to The Republic were evaluated. Moreover, “High School Second Grade” history curriculums of the two periods were translated into new letters and these were given in the appendix. Translation of the curriculum texts is a significant contribution for the evaluations about the history teaching in the first years of the Republic

PDF

___

AKYÜZ, Y. (2004). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö. 1000-M.S: 2004), Ankara: Pegem A Yayıncılık.

ALKAN, M. Ö. (2008). “Osmanlı Ġmparatorluğu‟nda ModernleĢme ve Eğitim”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6 (12), 9-84.

ALKAN, M. Ö. (2006). “Resmî Ġdeolojinin DoğuĢu ve Evrimi Üzerine Bir Deneme” (Editörler: Bora, T. ve Gültekingil, M.), Modern Türkiye‟de Siyasî Düşünce 1: Tanzimat ve Meşrutiyet‟in Birikimi, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul, s.377-407.

ANTEL, S. C. (1952). Umumi Didaktik, Ġstanbul: Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.

ASLAN, E. (1998). Çağdaş Tarih Öğretiminin Yeri ve Sorunları, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk Ġlkeleri ve Ġnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ġzmir.

ASLAN, E. (2010). “Türkiye Cumhuriyeti‟nin Ġlk Ders Kitapları”, Eğitim ve Bilim, 35 (158), ss. 215-231.

ASLAN, E. (2011).“Osmanlı‟nın „Mekâtib-i Ġptidaiye‟sinden Türkiye Cumhuriyeti‟nin „Ġlk Mektepler‟ine GeçiĢte Tarih Programlarında DeğiĢim” Atatürk Yolu, 12 (48), ss.749-778.

ASLAN, E. (2012-a). “Atatürk Döneminde Tarih Eğitimi I: Türk Tarih Tezi Öncesi Dönem”, Eğitim ve Bilim, Cilt: 37, Sayı:164, Nisan 2012, ss.331-346.

ASLAN, E. (2012-b). “Ġmparatorluktan Cumhuriyete GeçiĢ Sürecinde Ortaöğretim Tarih Programlarında DeğiĢim I: Orta Mektep”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/2 Spring 2012, p.99-128

AYAS, N. (1948). Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Tarihi: Kuruluşlar ve Tarihçeler, Ankara: Milli Eğitim Basımevi.

AYTEKĠN, H. (1991). İttihat ve Terakki Dönemi Eğitim Yönetimi, Ankara: Gazi Kitabevi.

AYTUNA, H. (1974). Orta Dereceli Okullarda Öğretmenlik ve Problemleri, Ġstanbul: Milli Eğitim Yayınları.

BAġGÖZ, Ġ. (1995). Türkiye‟nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk: Sorunlar, Çözüm Aramaları, Uygulamalar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.

BERKER, A. (1945), Türkiye‟de İlköğretim (1839-1908), Ankara.

COPEAUX, E. (1998), Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine, Ġstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

CĠCĠOĞLU, H. (1985). Türkiye Cumhuriyeti'nde İlk ve Orta Öğretim (Tarihi Gelişim), Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.

ÇAPA, M. (2002). “Cumhuriyet‟in Ġlk Yıllarında Tarih Öğretimi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Mayıs-Kasım, Sayı: 29-30, 39-55.

ÇAPA, M. (2004). “ Türkiye‟de 1930 Öncesi Tarih Öğretimi”, Toplumsal Tarih, Sayı: 129, ss.80- 87.

ERGĠN, O. (1977), Türkiye Maarif Tarihi, Cilt: 3-4, Ġstanbul: Eser Matbaası,

ERGUN, M. (1982), Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara.

ERGÜN, M. (1996), II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri, Ankara: Ocak Yayınları.

ERSANLI, B. (2006), İktidar ve Tarih: Türkiye‟de “Resmî Tarih” Tezinin Oluşumu (1929- 1937),2. Baskı, Ġstanbul: ĠletiĢim Yayınları.

FORTNA, B. C. (2005), Mekteb-i Hümayûn: Osmanlı İmparatorluğu‟nun Son Döneminde, İslâm Devlet ve Eğitim (Çeviren: Pelin Siral), ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul.

KANSU, A. (1932).Türkiye Maârif Tarihi (Bir Deneme): İkinci Kitap, Ġstanbul.

KARAL, E. Z. ( 1965). “Atatürk ve Tarih”, Türk Dili (Atatürk 1881-1938), Sayı: 170, Kasım 1965.

KOÇER, H. A. (1991), Türkiye‟de Modern Eğitimin DoğuĢu ve GeliĢimi (1773-1923), Ġstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.

Maârif-i Umûmîye Nezâreti (1331), Mekâtib-i Sultâniye Ders Müfredatı”, Ġstanbul: Matbaâyı Amire.

Maârif Vekâleti, (1340). Lise Birinci Devre Müfredat Programı, Ġstanbul: Matbaayı Amire.

Maârif Vekâleti, (1927). 1340 Tarihli Orta Mektepler ve Lise Müfredat Programlarına Zeyl, Ġstanbul: Devlet Matbaası.

Maârif Vekâleti.(1944), Türkiye Cumhuriyeti Maârifi (1923-1943), Ankara: Maârif Matbaası.

Mahmut C. (2002). Maârif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilât ve İcrââtı ( Hazırlayanlar,

Mustafa Ergun, Tayyip Duman, Sebahattin ArıbaĢ ve H. Hüseyin Dilaver), Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.

SAĞLAM, Tevfik. (1990), Nasıl Okudum, Ġstanbul.

SOMEL, A. S.(2010). Osmanlı‟da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908), Ġstanbul: ĠletiĢim Yayınevi.

YÜCEL, H. A. (1983). Türkiye'de Orta Öğretim, Ġstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları