HIZIR BEY ÇELEBİ'YE AİT YENİ BİR TÜRKÇE YĀSİN-İ ŞERİF TEFSİRİ ÜZERİNE (KASTAMONU NÜSHASI)

Bu çalışma Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesinde tespit ettiğimiz 4226 kayıt numaralı Hızır Bey Çelebi’ye ait Yāsin-i Şerif tefsiri üzerine yapılmıştır. Hızır Bey Çelebi, XV. yüzyıl Fatih Sultan Mehmet döneminin önde gelen âlimlerinden birisidir. Ayrıca İstanbul fethedildikten sonra buranın ilk kadılığını ve belediye başkanlığını yapmıştır. Çalıştığımız nüsha XV. yüzyılda telif edilmiş daha önce hiçbir araştırmacı tarafından incelenmemiş ve tefsir bibliyografyalarında kayıtlı olmayan yeni bir nüshadır. İncelemeye konu olan tefsir, iki eserin bir arada bulunduğu bir mecmuanın 33b-83b varakları arasında yer almaktadır. Yāsin-i Şerif, Hz. Muhammed tarafından Kur'ān-ı Kerim’in kalbi olarak nitelendirilmiştir. Bundan dolayı Yāsin-i Şerif’in bu tefsiri Türkçe tefsir kültürü için oldukça önem kazanacaktır. Halkın okuyup anlaması için yazılan bu tür eserler yazıldığı dönem için oldukça zengin dil unsurları barındırmaktadır. Eserin Millet Yazma Eser Kütüphanesi Ali Emiri Bölümünde 58/A ile 59 numaralara kayıtlı ve Süleymaniye Kütüphanesi İbrahim Efendi Bölümü 140 numaraya kayıtlı üç nüshası daha mevcuttur. Çalışmamızda öncelikle eserin içerik ve şekil özelliklerine değinildikten sonra müellifi ve diğer nüshaları hakkında bilgiler verilmiştir. Yazıldığı dönemin dil özelliklerini vermesi bakımından eserin imla, ses ve şekil özelliklerine değinilmiştir. Son olarak eserin söz varlığına değinilerek örnekler verilmiştir. Makalemizde Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait bu eserin bir nüshası daha ortaya çıkarılarak dil araştırmaları için katkı sunulmak istenmiştir.

ON A NEW INTERPRETATION OF THE YASIN SURAH IN TURKISH BY HIZIR BEG CHELEBI (KASTAMONU EDITION)

This study was carried out on the interpretation of Surah Yasin belonging to Hızır Beg Chelebi that was found in the Kastamonu Manuscript Library with the archive number 4226. Hızır Beg Chelebi is one of the leading scholars of Sultan Mehmet II period in the 15th century. After the conquest of Istanbul, he was the first kadi [Islamic judge] and a mayor of Istanbul. This is a copy written in the 15th century which was not investigated by researchers so far and was not mentioned in the interpretation bibliographies. The interpretation of the Yasin, which is the subject of the examination here, is included in the pages 33b-83b of a magazine with two works. The Yasin Surah was described by Prophet Muhammad as the heart of the Quran. In this respect, this interpretation of Yasin will become very important for the Turkish interpretation culture. The language of such works written for the public to read and understand contains very rich language elements for the period in which they were written. In addition to the two copies of the work in the Millet Manuscript Library, Ali Emiri Department, 58/A and 59, there ise one more copy which is registered with the number 140 in İbrahim Efendi Department of Süleymaniye Library. In this study, firstly, the content and method features of the work are mentioned, and then, information about the author and other copies are given. Next, spelling, sound, and shape characteristics of the work are mentioned as they reflect the language characteristics of the period. Finally, examples of the vocabulary of the work were given and the state of Turkish moral concepts was determined. In this study, with revealing this work belonging to Old Anatolian Turkish period, it was aimed to contribute to language research.

___

  • Aslantürk, A. H. (2007). Hızır Bey Çelebi ve Yâsin-i Şerif Tefsiri, Isparta: Fakülte Kitabevi.
  • Demirci, M. (2011). Tefsir Tarihi, İstanbul: İFAV.
  • Elmas, A. ve Yılmaz, H. (2018). İstanbul’un İlk Belediye Başkanı Hızır Bey Çelebi, Social Sciences Studies Journal, S.4/14, s.569-576 .
  • Ercilasun, A. B. (2005). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Kitabevi.
  • Ergin, M. (2000). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları.
  • Gülsevin, G. (2017). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Küçük, M. (2014). Eski Anadolu Türkçesi Dönemine Ait Satır Arası İlk Kur'an Tercümesi (Girişİnceleme-Metin-Dizin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Nurbaki, H. (2007). Yâsîn Sûresi Yorumu, İstanbul: Damla Yayınevi.
  • Şahin, H. (2009). Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Timurtaş, F. K. (1981). Eski Türkiye Türkçesi, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
  • Ünal, A. (1986). Kur'an’da Temel Kavramlar, İstanbul: Beyan Yayınları.
  • Ünver, A. S. (1953). Fatih Devri İlim, San’at ve İçtimai Tekâmül Hamlelerine Umumî Nazar, İstanbul: İstanbul Fetih Derneği Neşriyatı.
  • Yazıcıoğlu, M. S. (1993). Hızır Bey ve Kaside-i Nûniyesi, AÜİF Dergisi, C.XXVI, s.549-588.
  • Yazıcıoğlu, M.S. (1998). Hızır Bey, İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, C.17, s.413-415.
  • Ziyaoğlu, R. (1971). İstanbul Kadıları-Şehreminleri-Belediye Reisleri ve Partiler Tarihi, İstanbul: Akgün Kitabevi.
  • Ziyaoğlu, R. (1992). İstanbul’un İlk Belediye Başkanı Hızır Bey Çelebi, İstanbul: Aksüt Matbaası.